پایان واقعی یک دانشنامه

 دکتر حسین خندق‌آبادی، سرویراستار دایره‌المعارف

دایره‌المعارف تشیع طی این 30 سال فراز و فرودهای بسیاری داشته است؛ از شروع پرتوان نخستین خود، که هم بنیه مالی خوبی داشت و هم پشتوانه علمی قوی، تا چندین پرتگاه که تا دم تعطیلی رفت، بیشتر هم به سبب دریغ داشتن حمایت‌های مالی، که سهل است و البته مصادره اموال وقفی‌اش. دوستان آشنا با دانشنامه و دانشنامه‌نویسی من می‌دانند چه دشوار است سروسامان دادن به یک دانشنامه؛ آنقدر که ازجمله بزرگ‌ترین مزایای دایره‌المعارف تشیع این است که به پایان واقعی نزدیک شده است.
خوشحالم که از زمانی که دایره‌المعارف تشیع به لطف غفاری، رئیس انتشارات حکمت، از آخرین پرتگاه رهید، سهمی اندک در انجام رساندن این کار داشته‌ام. کوشیده‌ام تا حد ممکن به‌خصوص با یاری گرفتن از دوستانم در دانشنامه جهان اسلام تا جای ممکن مجلدات آخر را به قوت مجلدات نخست برسانیم. در این جلد همچنان مقالاتی از گذشتگان هست؛ از جمله مدخل‌های «مازندران»، «مشهد»، «مکه» و «مدینه» از مرحوم حسین کریمان، مدخل بلند «محمدبن عبدالله» از حسن یوسفی اشکوری، مدخل «مناره» از محمود فاضل و نیز باید اشاره کنم به مدخل «مصحف علی» که تنها مدخل به قلم بهاءالدین خرمشاهی در این جلد است. از مدخل‌های مهم دیگر باید به مدخل بلند «مسجد» نوشته دوست خوبم مهدی گلچین عارفی و همسرش نگار صبوریان اشاره کنم، که نمونه بسیار خوبی است برای مدخل دایره‌المعارفی در تراز بالا.

 مدخل مهم دیگر مدخل خوش‌ساخت و پراطلاع «مباهله» نوشته کمال‌الدین غراب است که پیش از این کتابی تحقیقی با همین عنوان از او در انتشارات حکمت چاپ شده بود. مدخل «مقبره» در معرفی مدفن‌ها و زیارتگاه‌های مهم شیعی است به قلم اکرم ارجح و احمد خامه‌یار. دو مدخل مربوط به مجلسی‌ها (پدر و پسر) به قلم همکارم خانم مریم کیانی‌فرید است. همچنین مدخل «مشروطیت» از دوست خوبم صادق حیدری نیاست. از مدخل‌های هنری مدخل «میرعماد قزوینی» خوشنویس (نوشته ولی‌الله کاووسی)، «محمد زمان» نقاش (نوشته معصومه میرسعیدی) و مدخل «موسیقی» (نوشته بابک خضرائی) را می‌توان نام برد که هر سه مولف از متخصصان در این زمینه و دوستانم در گروه هنر دانشنامه جهان اسلام هستند.

 همچنین خوب است اشاره کنم به مدخل‌های «مکتب اصفهان»، «مکتب تهران» و «مکتب شیراز» از سعید انواری، «مرثیه و مراثی» از مرضیه محمدزاده، «محبت» از حسن سیدعرب، «مدرس، سیدحسن» از سعید طاووسی و مدخل‌های فراوان و استانداردی که حسن انوشه و همکارش علیرضا خدابنده‌لو در زمینه تاریخ و ادبیات نوشته‌اند و آنهایی که حسین عسگری در زمینه اصول فقه نوشته و همچنین مدخل‌های پراطلاع و پاکیزه حمید باقری در زمینه اصطلاحات حدیثی و مدخل‌هایی که شهرام صحرایی، دوست دانشنامه‌نویس دیگرم، در رجال نوشته است، به‌خصوص مدخل «مولوی» که در آن موضع مخالف و موافق علمای شیعه درباره مولوی و مثنوی‌اش معرفی شده است.