نخستین ایرانی ره یافته به ناسا
پروفسور ابوالقاسم غفّاری فرزند میرزا حسین‌خان، از برجسته‌ترین دانشمندان ایرانی در حوزه علوم ریاضی، فیزیک و صنعت فضا و نخستین ایرانی ره‌یافته به آژانس فضانوردی آمریکا (ناسا) است. او در 25 خرداد 1286 در یک خانواده فَشَندی در تهران زاده شد. فشند روستایی پرجمعیّت در بخش مرکزی شهرستان ساوجبلاغ واقع در استان البرز است. تحصیلات اوّلیه را در دبیرستان دارالفنون به پایان رساند سپس لیسانس در رشته ریاضی را از دانشگاه نانسی فرانسه دریافت کرد. پس از دریافت درجه دکتری در رشته ریاضی از دانشگاه سوربن فرانسه و کارآموزی در رصدخانه پاریس، در سال 1315به ایران بازگشت. مدّتی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران بود تا این‌که در سال 1325راهی دانشگاه سلطنتی لندن شد و پس از تلاش چندساله، مدرک علمی دیگری در زمینه «تصحیح فاکتورهای سرعت» و «روش هودوگراف در دینامیک گازی» را دریافت کرد. پس از آن در دانشگاه های لندن و آکسفورد به حلّ مسایل پیچیده فیزیک سرگرم شد و «نسبیّت» را نیز در دانشگاه آکسفورد از پروفسور ادوارد آرتور میلن فراگرفت.
در سال 1339به دعوت دانشگاه هاروارد به آمریکا رفت و پژوهش‌هایی را با موضوع «معادلات دیفرانسیل» و «حلّ مسایل دینامیک گازی» به انجام رساند. او همچنین در دانشگاه ایالتی پرینستون دستیار تحقیقاتی ریاضی بود که با پروفسور آلبرت اینشتین (م1955میلادی) درباره «نظریه وحدت میدان‌ها» همکاری کرد. وحدت میدان‌ها، نظریه‌ای است که سال‌ها ذهن دانشمندان را به خود مشغول کرده است و تلاشی است در جهت یگانه کردن کل نیروهای جهان هستی. پروفسور غفاری درباره نخستین ارتباطش با اینشتین می‌گوید: «هر نسخه از تِزی را که در پاریس نوشته بودم به مناطق مختلف فرستادم. یکی از آنها را برای اینشتین در پرینستون فرستادم که او هم در جواب، یک نامه کوتاه به زبان انگلیسی فرستاد… او نوشته بود: بسیار جالب است!»
در سال 1341 بار دیگر به ایران بازگشت و در دانشگاه تهران به تدریس «معادلات دیفرانسیل» پرداخت. پروفسور غفّاری به هنگام تدریس و پژوهش در دانشگاه واشنگتن، در سال 1343 با عنوان دانشمند هوا – فضا به «مرکز پرواز فضایی گودارد» منتقل شد. پس از آن به پروژه بزرگ آپولو پیوست و به انجام محاسبات مربوط به مسیر انتقال کپسول حامل انسان به مدار کره ماه پرداخت. پرتاپ‌های اوّلیه آپولو تا مأموریت آپولو 10 همگی آزمایشی بودند تا در نهایت دانشمندان فضایی آمریکا موفّق شدند در مأموریت آپولو 11 بر سطح کره ماه فرود آیند. این دانشمند نامدار ایرانی در سال 1351از ناسا بازنشسته شد و پژوهش‌های خود را در زمینه دینامیک‌‌های ستاره‌‌ای و کنترل ماموریت‌‌های بین سیاره‌‌ای ادامه داد. در سال 1348به پاس خدماتش در جریان مأموریت آپولو 11 از ریچارد نیکسون (م1994میلادی) رئیس جمهوری وقت آمریکا، مدال افتخار دریافت کرد.
در سال 1386 آیین یکصدمین سال تولّد پروفسور غفاری با حضور گروهی از چهره‌‌های علمی ایرانی مقیم آمریکا از جمله دکتر فیروز نادری (از مدیران ارشد ناسا) در لس‌‌آنجلس برگزار شد. پروفسور غفّاری شامگاه سه‌‌شنبه 14 آبان 1392 در 106سالگی در آمریکا درگذشت. از او حدود پنجاه رساله علمی در حوزه ریاضیات محض و کاربردی به زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و فارسی منتشر شده است.
از چپ به راست: پروفسور ضیاءالدین، پروفسور بهابها (رئیس کمیسیون انرژی هندوستان و از دانشمندان هسته‌‌ای برجسته این کشور)، پروفسور ابوالقاسم غفّاری، پروفسور عبدالسّلام (پدر فیزیک هسته‌‌ای پاکستان و یکی از سه برنده نوبل فیزیک 1979)، پروفسور نصیر. پروفسور غفاری درباره این عکس نوشته است: «یک کنفرانس علمی در لاهور پاکستان (آوریل 1953) برگزار شد که من هم دعوت شده بودم برای سخنرانی. آنجا، هم بهابها بود و هم جوان فیزیکدانی به نام عبدالسّلام؛ همان که بعداً جایزه نوبل هم گرفت. من عبدالسّلام را از لندن می‌شناختم. این دو با هم خیلی اختلاف داشتند. من سر ظهر دست هر دو را گرفتم و با هم بردم ناهار و تمام تلاشم را کردم که این‌ها را آشتی دهم…»
- نشر نخست این مقاله در: حسین عسکری، «پروفسور ابوالقاسم غفاری: نخستین ایرانی ره یافته به ناسا»، روزنامه اطلاعات، سال نود و یکم، ش 26587، ضمیمه فرهنگی (ش 288)، چهارشنبه 26 آبان 1395، ص 1.
پروفسور غفاری در کنار پروفسور آلبرت اینشتین
طرحی از چهره پروفسور غفاری
پروفسور غفاری در جوانی
پروفسور غفاری در سال های پایانی عمر
مقاله بالا در وب سایت روزنامه اطلاعات
