شیخیه گروهی از شیعیان اثنا عشری و از پیروان شیخ احمد احسائی (1166-1241ق) از علمای اخباری معروف قرن سیزدهم هجری قمری هستند. اساس این مذهب، مبتنی بر ترکیب تعبیرات فلسفی قدیم از آثار سهروردی و برخی فیلسوفان یونانی با  اخبار آل محمد (ص) است. فرقه های «بابیه» و «ازلیه» به شدت از این مذهب تأثیر پذیرفته اند. شیخیه در اوج اختلافات علمی «اصولیون» و «اخباریون» در دوره قاجاریه آشکار شد و پس از گرایش جریان اخباریون به آن ، رویارویی جریان «شیخی» و «متشرعه» آغاز شد.

مرحوم ملا محمدتقی برغانی مشهور به شهید ثالث (1180-1263ق) از جمله فقیهان سرشناس جریان متشرعه (عامه شیعیان) در آن روزگار بود که مواجهه سختی با فرقه شیخیه پیدا کرد. اوج این مبارزه، مناظره پرتب و تاب شهید ثالث با شیخ احسائی (مؤسس فرقه شیخیه) بود که در سال 1237ق با حضور دو تن از متخصصان فلسفه و کلام اسلامی (آخوند ملا آقای حکمی و آخوند ملا یوسف حکمی) و برخی عالمان فقه و حدیث در شهر قزوین برگزار شد.

مباحثی همانند چگونگی معاد جسمانی و روحانی، معراج پیامبر، مقام و شأن ائمه اطهار، چگونگی اقامه نماز در حرم امامان شیعه، حذف عدل و معاد از اصول دین و جایگزینی «رکن رابع» یا «شیعه کامل» به جای آن و چگونگی اجتهاد و تقلید از محورهای مورد بحث آن مناظره و دیگر نشست های علمی شهید ثالث بود. شهید ثالث پس از مباحثه و مناظره با شیخ احمد احسائی او را تکفیر کرد و عقاید او را نوعی «تجدیدنظر طلبی» و خروج از اصول و مبانی تفکر شیعی قلمداد نمود. این حکم شهید ثالث مورد قبول اکثریت عالمان شیعه در ایران و عراق و سایر مراکز شیعی قرار گرفت و باعث انزوای شیخ احسائی شد.

واژگان کلیدی: متشرعه، شیخیه ، شهید ثالث، شیخ احمد احسائی، مباحث کلامی و اعتقادی، مناظره، تکفیر.