نظرآباد، سرزمین کهن خشت

خبرگزاری ایرنا- 7 فروردین 1390: نه هزار سال پیش، دستان ساکنان منطقه ای در دامنه رشته کوه های البرز از آب و گل، آثاری از خود بر جای گذاشتند که اکنون به عنوان نخستین خشت ساخته دست بشر برای باستان شناسان جهان شناخته شده است. تپه های شهرستان نظرآباد، در جریان کاوش های باستان شناسی تپه های به دست آمده، که علاوه بر اثبات قدمت سکونت بشر در این منطقه از سرزمین پهناور ایران، نشانگر وجود تمدنی دیرینه در آن است.

شهرستان نظر آباد که در 30 کیلومتری جنوب شرقی استان البرز قرار دارد، به دلیل وجود تپه های باستانی، در شمار قدیمی ترین نقاط این استان قرار گرفته است. پژوهش ها و بررسی های باستان شناسی قدمت حضور انسان را در این منطقه به 9 هزار سال قبل می رساند. مجموعه تپه های ازبکی شامل تپه اصلی با ارتفاع بیش از 24 متر، جیران تپه، مارال تپه، دوشان تپه، یان تپه و... بوده و هفت فصل حفاری باستان شناسی که فصل هفتم آن صرفا بابت مرمت بوده در آن انجام شده است.

محوطه باستانی ازبکی در روستایی به همین نام قرار دارد که قدیمی ترین آثار آن متعلق به هزاره شش و هفت قبل از میلاد و نخستین خشت دست ساز بشر را به جهان معرفی کرده است. محوطه باستانی ازبکی به شماره 955 در مهرماه سال 1352 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

تپه «گازرسنگ» نیز در شمار تپه های معروف منطقه نظرآباد است که با توجه به سفالینه ها و آثار فرهنگی و تاریخی به دست آمده از آن، می توان قدمت این تپه را به دوران پیش از تاریخ نسبت داد. با توجه به ارتفاع تپه و وجود آثار معماری، تپه گازرسنگ را از قلعه یا دژهای مستحکم باستانی منطقه قلمداد می کنند که طی ادوار مختلف از آن بهره گرفته شده است. این اثر در بهمن ماه سال 1382 به شماره 10838 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

یکی دیگر از آثار تاریخی نظرآباد، روستای خرم آباد است که در فاصله دو کیلومتری جنوب غربی آن محوطه باستانی «تینال تپه» قرار دارد. این اثر در دوران تاریخی و اسلامی دارای رونق بسیاری بوده است. توجه به شواهد معماری و آثار سفالینه های مکشوفه در سطح و پیرامون این تپه نشان از آثار دژ باستانی دارد. آثار موجود مربوط به هزاره اول قبل از میلاد و سفالینه های دوران اسلامی است.

«تپه شرف الدین» با ارتفاع 16 متر که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و اگر چه مربوط به دوره های قبل از اسلام بوده؛ اما نمونه سفالینه ها و آثار پراکنده در سطوح تپه نشان از استقرار در این منطقه طی قرون متعدد دارد. از دیگر آثار و تپه های باستانی ثبت شده این منطقه «کرش تپه» است که با ارتفاع شش متر در حد فاصل روستای شیخ حسن و مزرعه قزل حصار خودنمایی می کند. پراکندگی سفالینه های خاکستری مربوط به هزاره اول قبل از میلاد در سطح کرش تپه و اطراف آن نشان دهنده اهمیت این تپه است. همچنین برخی قطعات سفال دست ساز با پخت نامرغوب در این تپه کشف شده که قدمت آن به هزاره پنجم و ششم قبل از میلاد باز می گردد.

در یک کیلومتری روستای نجم آباد در میان زمین های کشاورزی، همچنین آثاری از یک یخچال قدیمی وجود دارد که تنها بخشی از دیواره های این اثر به جای مانده است. تمام بنای این یخچال از خشت و ملاط گل ساخته شده ولی در پایه های آن به دلیل ارتباط بدنه با آب و رطوبت از مصالح آجری بهره گرفته شده است.

گذر قرن های متمادی از زمان ساخت نخستین خشت ها در نظر آباد تا سده های اخیر برخی ویژگی های زیستی را برای نسل های متمادی به ارث گذاشته است. این ویژگی بخصوص در ساخت بناها در دوران های مختلف به چشم می خورد، به گونه ای که وجود برخی بقعه های خشت و گلی امامزاده های منطقه بیانگر این موضوع است.

شهرستان نظر آباد دارای سه امامزاده از جمله امامزاده ابراهیم (ع) است که در فاصله دو روستای تنکمان و کریم آباد قراردارد. فضای زیبایی را ایجاد کرده، مصالح اصلی بنا خشت و کاه گل بوده و به سبک دوره صفویه ساخته شده است. گنبد این بقعه مخروطی شکل است و قدیمی ترین سنگ قبر موجود در آن، سال 1216 هجری قمری را نشان می دهد. این بنا در چندین بار مرمت و بازسازی شده و در خردادماه 1368 به شماره 19167 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده ابوالحسن (ع)، نیز در روستای مسکین آباد واقع در شهرستان نظرآباد قرار دارد. ساختمان آن با توجه به سبک معماری، تزئینات آجری و نقاشی های موجود در بدنه، از زیباترین امامزاده های منطقه نظرآباد به شمار رفته و تنها زیارتگاهی است که در ورودی حیاط آن چند اتاق به عنوان زائر سرا احداث شده است. با توجه به تعمیرات و بازسازی های انجام شده در داخل و نمای بیرونی بنا، می توان آن را یکی از بناهای زیبای منطقه به شمار آورد.

امامزاده چهل دختر (ع) یکی دیگر از زیارتگاه های معروف این منطقه است که از بناهای قدیمی به شمار می رود و تاریخ ساخت آن به قرن هشتم هجری قمری می رسد. اگرچه طی زمان، بسیاری از نقاط آن مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و این تعمیرات تا قرن 12 هجری قمری نیز ادامه یافته است. این امامزاده یکی از بناهای آرامگاهی ارزشمند تاریخی فرهنگی منطقه نظرآباد به شمار می رود و روزانه تعداد زیادی زائر را به سوی خود جلب می کند.

براساس بررسی های علمی و باستان شناختی کارشناسان میراث فرهنگی، این شهرستان دارای 47 اثر تاریخی و فرهنگی است که 34 اثر آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. شهرستان نظرآباد اگرچه در تقسیمات کشوری جدید محسوب می شود، اما میراث دار فرهنگی کهن و تاریخی دیرپاست که از دیگر ویژگی های باستانی و وقایع شاخص تاریخی این شهرستان می توان به ظهور خاندان علمی نجم آبادی از روستای نجم آباد و سکونت عضدالملک رییس ایل قاجار در روستاهای این منطقه اشاره کرد. ک/4 7423/1027 / کد خبر 30311733