آثار آریایی‌های اولیه در شهرستان نظرآباد

مدارک به دست آمده از مهاجرت و حضور آریایی‌های دارای سفال خاکستری(1) متعلق به هزاره دوم تا پیش از تاسیس پادشاهی مادها بیشتر شامل قبور و گورستان‌ها بوده است. اعتقاد عمومی باستان‌شناسان بر آن است که آریایی‌های اولیه، زندگی چادرنشینی داشته‌اند. حال آن که در محوطه ازبکی (دوشان تپه) آثاری از سه بنای عظیم مشاهده شده که قطر حصار کهن‌ترین آن‌ها در حدود هفت متر و وسعت آن بیش از 2000 متر مربع است. وجود دو دوره معماری در این مکان نشان می‌دهد که در دوره دوم از بقایای دیوارهای اولیه به عنوان پی استفاده کرده و دیوارهای جدید را بر روی آن بنا کرده‌اند. کارشناسان معتقدند وجود دیوارهای قطور در این بناهای باستانی نشان‌دهنده آن است که این بناها برای استفاده عمومی یا عبادتگاه کاربری داشته‌اند(2). تمامی این بناها خشتی بوده و بنا به شواهد موجود احتمالا" سطح دیوارها را نخست با لایه‌ای از گل و کاه ‌اندود کرده و سپس سطح آن‌ها را با رنگ سفید گچی یا آهکی می‌پوشاندند. این اتاق‌ها همگی ستون‌دار هستند(3).

   از سکونتگاه‌های آریایی‌ها علاوه بر معماری، مقادیر فراوانی سفال خاکستری و نخودی به صورت ساده و منقوش همراه با پایه‌های ظروف سفالی به دست آمده است که دلیلی بر حضور مادها و اجداد آن‌ها در این منطقه است. پی‌سوز، خمره، سنگ‌ساب و سنگ‌های مدور که احتمالا" برای صیقل دادن ظروف کاربری داشته همراه با ابزار استخوانی نظیر سردوک، قاشق و درفش از دیگر یافته‌های این مکان است(4). گورستان متعلق به این مردم در 250 متری جنوب بناها شناسایی و حفاری شده و همچنین آثاری از این مهاجران سفال خاکستری در جیران‌تپه محوطه ازبکی به دست آمده است. ظهور سفال خاکستری در فلات ایران یکی از بزرگ‌ترین پدیده‌های فرهنگی ایران در عصر آهن (500 تا 1500 سال قبل از میلاد مسیح) به شمار می‌رود که هم‌زمان با ورود اقوام آریایی به ایران مشاهده شده است. این نوع سفال بیشتر از محوطه‌های شمال و شمال غربی ایران به دست آمده است(5).

  این نخستین بار است که در فلات مرکزی ایران، نوعی معماری متعلق به مهاجران سفال خاکستری (نیمه هزاره دوم پیش از میلاد) کشف می‌شود. این بناها قادرند اطلاعات بسیار ارزشمندی درباره فرهنگ جوامع آریایی‌های نخستین در اختیار مورخان و باستان‌شناسان قراردهند(6)

 ·پانوشت ها: 1. آریایی‌ها شاخه‌ای از اقوام هند و ایرانی به شمار می‌روند. این قوم در اواسط هزاره دوم پیش از میلاد از سرزمین‌ اصلی خود از شمالی‌ترین بخش آسیای میانه به تدریج به سرزمین‌های گرم‌تر مهاجرت کرده و از شمال شرق و غرب دریای خزر وارد فلات ایران شدند. این مهاجرت داوطلبانه نبوده و مانند دیگر موج‌های مهاجرت اقوام آسیای میانه بر اثر فشار اقوام دیگر از مناطق شمالی‌تر و سردتر به نواحی جنوبی‌تر و گرم‌تر تحقق یافته است، آن‌ها پیش از رسیدن به فلات ایران در مناطق جنوبی آسیای میانه و یا در ایران با زندگی یکجانشینی و تمدن شهری آشنا شده‌اند (رومن گیرشمن، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1349)./ 2.روزنامه جمهوری اسلامی، ش6243، ص5./ 3. روزنامه ایران، ش 2240، ص 16. /4. روزنامه جمهوری اسلامی، همان./ 5. دکتر مجیدزاده در 24 آبان 1380 ضمن شرکت در همایش «تبریز سه هزار ساله و سفال خاکستری در ایران» درباره مدارک جدید از مهاجران سفال خاکستری محوطه ازبکی سخنرانی کرد. در این سمینار سعی شده بود تا از دیدگاه علمی، یکپارچگی فرهنگی آذربایجان با دیگر مناطق گسترش سفال خاکستری همچون شمال، مرکز و شرق ایران در معرض دید عموم قرار گیرد (روزنامه ایران، ش 1964،ص11). او در قسمتی از سخنرانی‌‌اش دربارة کوچ‌نشین‌هایی که ظاهرا"مادها نیز قسمتی از آن بودند گفت: «به نظر من کوچ‌نشین‌هایی که بعدها به ایران آمده‌اند، 1500سال طول کشیده است تا متمدن شوند و از دیگر ایرانی‌ها، معماری و نمادهای تمدن را بیاموزند» (هفته‌نامه شمس تبریز، ش 123، ص 9)./ 6.  ذکرالله زنجانی، استقرارهای عصر آهن منطقه ساوجبلاغ بر مبنای مطالعه ظروف سفالین، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، 1383.