ناشنیده هایی از این مکان 113 ساله

سه پنجشنبه است که جهت گفت و گو با «دکتر محمدعلی نجم آبادی» متولی مقبره شیخ هادی نجم آبادی و نتیجه ایشان به محله شیخ هادی تهران می روم. همانگونه که می دانید شادروان شیخ هادی نجم آبادی، بزرگ مردی آزاداندیش و یکی از زمینه‌سازان فکری جنبش مشروطه ایران است که بر تعقل و اعتلای فرهنگی این ملت بسیار تاکید داشت. اگرچه چهار سال پیش از انقلاب مشروطه بدرود حیات گفته، ولی تاثیر شیخ در سران جنبش مشروطه بسیار مشهود است. دکتر نجم آبادی با خوشرویی بنده را پذیرفت و برای کتاب «نام آوران ساوجبلاغ» مطالب خوبی در اختیارم گذاشت. در ادامه، توضیحات دکتر نجم آبادی - از پزشکان نامدار تهران - درباره وضعیت فعلی مقبره شیخ هادی را بخوانید:

1. طبق نص صریح وقفنامه، مقبره دارای متولی فوق است و اینک یکی دیگر از نوادگان مرحوم حاج شیخ هادی سرکار خانم منصوره نجم‌آبادی وکیل متولی هستند. تاکنون ده‌ها مقاله راجع به مرحوم حاج شیخ هادی و مقبره ایشان در رسانه‌های گوناگون سمعی و بصری چاپ و پخش شده است که تماما با حقیر تماس می‌گرفتند و بنده اطلاعات دقیق و صحیح را در اختیار ایشان می‌گذاردم.
2. مقبره مرحوم حاج شیخ هادی دارای مسجدی است که همیشه برای فریضه نماز همسایگان و عابران ظهرها و غروب‌ها به مدت دو ساعت باز است.

  3. شب‌های جمعه از ابتدای مغرب در تمام مقابر داخل حیاط باز و عموم می‌توانند برای زیارت اموات مقبره حاج شیخ هادی تشریف بیاورند. در مسجد مقبره شب‌های جمعه قرائت قرآن مجید دایر است. حقیر یکی از افراد شرکت‌کننده در این فریضه بوده و پاسخگوی کسانی که سوالاتی در ارتباط با مقبره و تاریخچه آن داشته باشند، هستم.

4. سرایدار مقبره دارای اتاقی است و بالطبع مسئول نظافت و امور مقبره می‌باشد. به‌طور مسلم ایشان برای رسیدگی به امور روزانه و شخصی به بیرون از مقبره می‌روند اما اکثرا در مقبره هستند. اگر فردی سوالی داشته باشد در حد اطلاع خود جوابگو بوده و الا به ما خبر می‌دهند.

5. مقبره مرحوم حاج شیخ هادی چهار مغازه وقفی دارد و به دلیل اینکه کرایه‌شان مخارج مقبره را پاسخگو نیست خاندان نجم‌آبادی که در سال 2 بار جلسه خانوادگی در این مقبره دارند، برآورد هزینه نموده و خود پاسخگوی مخارج هستند. تاکنون از کسی مبلغی غیر از خود خاندان دریافت نشده است.

6. هیات محترم علی‌اکبری‌ها سال‌ها قبل (حدود 8 سال قبل) مراسمشان را در این مقبره برپای نمودند. از آنجا که خاندان تصمیم به برگزاری مراسم مذهبی از سوی خودشان گرفتند، هیات فوق‌الذکر به لطف خدا به قسمت پایین خیابان شیخ هادی منتقل شده و مستقلا در حسینیه خودشان به برگزاری مراسم مذهبی می‌پردازند. در مقبره هر ساله توسط اینجانب و خاندان در ایام ماه‌های محرم و صفر با کمک عده‌ای از همسایگان، مقبره را سیاه‌پوش و از روز اول محرم تا روز عاشورا، صبح‌ها مراسم سوگواری حضرت سیدالشهدا(ع) برگزار می‌گردد. البته بعد از مراسم عزاداران با سفره صبحانه پذیرایی می‌شوند. در ماه صفر روضه شب‌ها برگزار می‌شود. یعنی از شب یازدهم تا شب اربعین آقا امام حسین (ع) و در این مدت نیز از شرکت‌کنندگان یک شب به صرف شام پذیرایی می‌گردد. آقایان در مقبره غربی و بانوان در مقبره جنوبی که ورودی‌اش داخل کوچه است جمع می‌شوند. در این مراسم تمام هزینه‌ها توسط اینجانب، خاندان و بعضی از دوستان و اهالی که مایل به مشارکت باشند تامین می‌شود.

7. در ایام ماه مبارک رمضان هر شب جلسه قرائت قرآن مجید بعد از نماز مغرب و عشا برگزار است.

8. با وجودی که دیوارهای مقبره موریانه دارد و بارها ما به میراث فرهنگی و حتی شهرداری برای مرمت و سم‌پاشی این مکان 112 ساله مراجعه نموده‌ایم، متاسفانه تا امروز هیچ اقدامی در این خصوص صورت نگرفته و خاندان با بودجه شخصی هر ساله سم‌پاشی را انجام داده و در حد امکان محل‌های تخریب‌شده را تعمیر می‌نمایند. در حالی که این مکان که به ثبت میراث فرهنگی درآمده، احتیاج به مراقبت بیشتری از سوی ارگان‌های ذکر شده دارد.

9. تا به حال توسط انجمن مفاخر و آثار فرهنگی (قبلا با مدیریت و ریاست جناب استاد آقای دکتر مهدی محقق) هر ماهه بزرگداشتی برای فردی فرهیخته از این مرز و بوم برگزار می‌شد. اولین بزرگداشت در سال 1377 اختصاص به مرحوم آیت‌الله حاج شیخ هادی نجم‌آبادی داشت و چهارمین بزرگداشت درباره استاد مرحوم جناب آقای دکتر محمود نجم‌آبادی و هشتاد و نهمین بزرگداشت مربوط به مرحوم آیت‌الله حاج میرزا ابوالفضل نجم‌آبادی (ابوی اینجانب) بود. البته این نیز از افتخارات خاندان محسوب می‌شود که در مجموع یکصد و چند بزرگداشت سه بار از افراد این خاندان تجلیل به عمل آمده است. بنده نیز در این مراسم‌ها عرایضی ارائه داده‌ام (جزوات بزرگداشت در دسترس هستند).

10. علاوه بر مسجد که در راهروی ورودی مقبره واقع شده، داخل حیاط سه مقبره شمالی و غربی و جنوبی هست که احتمالا حدود هشتاد نفر از خاندان و شاید غیر خاندان نجم‌آبادی در این مقابر و حیاط مقبره مدفونند ـ روحشان شاد- کتابخانه مقبره در ضلع جنوبی قرار دارد. با کتب خطی و نوشته‌جات و مقالات و کتب نگاشته شده توسط خاندان. شجره‌نامه خاندان نجم‌آبادی به‌طول  13/80متر و ارتفاع 5/1 متر بر روی دیوارهای مقبره غربی به تصویر درآمده است.         

راجع به بیمارستان وزیری

احتمالا" این بیمارستان سومین یا چهارمین بیمارستان تهران بوده است که بین سال‌های 1314 تا 1318ق توسط مرحوم حاج شیخ هادی بنا به وصیت مرحوم میرزا عیسی وزیر بنا شد و تا سال 1350 شمسی بر پا بود. این بیمارستان مرکز آموزش رشته زنان و مامایی بود و حقیر برای تحصیل که به خارج رفتم تخصص خود را در این رشته گرفتم تا در برگشت در بیمارستان اجدادی به ادای وظیفه به هموطنان بپردازم. دریغا پس از برگشت در سال 1358 با کوله‌باری از تجربه با مخروبه‌ای مواجه شدم! معلوم شد در سال 1355ش این بیمارستان قدیمی را تخریب نموده‌اند تا با بیمارستانی جدید جایگزین نمایند و متاسفانه تاکنون عملی نشده است!

لذا اینجانب و عده‌ای از اطبای خاندان و سایرین با سرمایه‌گذاری خود بنای باقیمانده که به ثبت میراث فرهنگی نیز رسیده است را تعمیر نموده، حیاط را تسطیح و دیوارکشی و درختکاری نمودیم. در قسمت شرقی بنای باقیمانده، سرایدار سکنی دارد و در دو اتاق قسمت غربی بنده و پنج تن از اطبای خاندان و غیر خاندان صبح‌ها هر یک بنا به رشته تخصصی خود به طبابت مشغول شده و در آن زمان ویزیت هر بیمار فقط 50 تومان بود اما دست تقدیر سه نفر از پزشکان این خاندان را که در این درمانگاه مشغول بودند در ربود! از طرفی اداره مالیات نیز برای این درمانگاه که در حقیقت به‌صورت خیریه و با مبلغی بسیار کم اداره می‌شد، مالیات گزافی را طلب نمود. به علت فوت اطبای ذکر شده و کم بودن بودجه، متاسفانه این درمانگاه در سال 1374 تعطیل گردید. از آن زمان با مراجعه به بسیاری از خیرین، مراجع ذی‌صلاح و حتی مراکز دانشگاهی برای احیای این بیمارستان قدیمی مراجعه نموده‌ام و تا حدی نزدیک به موفقیت می‌شد ولی با گذشت زمان به فراموشی سپرده می‌شد. مسلم بدانید اینجانب تا زنده‌ام تمام تلاش خود را در این راه خواهم نمود تا به نیت واقف ان‌شاءالله برسیم. البته طبق وقفنامه در این بنای 3500 متری فقط بایستی مکانی درمانی ساخته شود ولاغیر.

سقاخانه
سقاخانه اصلی خیابان شیخ هادی و ماجرای کشته شدن کنسول آمریکایی ایمیری درست سر چهارراه شیخ هادی - ‌جامی مقابل در سنگکی قرار داشت و بعدها تخریب شد. سقاخانه پایین، ارتباطی با این سقاخانه ندارد.

اولین NGO دخترانه

به ریاست دو دختران مرحوم حاج شیخ هادی (آغابیگم و بی‌بی خانم) تاسیس شد. ضمنا" مرحوم استاد دکتر محمود نجم‌آبادی، نوه دختری مرحوم آیت‌الله حاج شیخ هادی و فرزند مرحوم آقا مرتضی نجم‌آبادی (شاگردان مرحوم کلهر) بودند. مسجد و مدرسه حاج شیخ هادی یا میرزا عیسی وزیر در آخر صلاح دیدم نکاتی ناگفته را یادآور شوم. مرحوم آیت‌آلله حاج شیخ هادی نجم‌آبادی بعد از بازگشت از نجف منزلشان زیر گذر شیخ فضل‌الله نوری بود. در آنجا حوزه علمیه‌ای قرار داشت (که آن هم متاسفانه تخریب شد) و زعامتش با پسرعموی حاج شیخ هادی، مرحوم آیت‌الله حاج آقا محمد نجم‌آبادی بود. (وقفنامه مدرسه عالی سپهسالار ـ استاد مطهری ـ نگاشته ایشان است). مرحوم میرزا عیسی وزیر به علت ارادتی که به مرحوم حاج شیخ هادی داشته، منزل و مسجدی برای ایشان در خیابان وحدت اسلامی فعلی روبه‌روی خیابان بهشت بنا نمود. (احتمالا" در سال 1292ق) و ایشان امامت این مسجد را عهده‌دار شدند. بعدها (مرحوم حاج شیخ هادی به خیابان شیخ هادی فعلی نقل مکان نمودند). یادم هست مسجدی زیبا با ستون‌های سنگی و حیاطی بسیار زیباتر، مشجر، حوضی بزرگ در وسط، دورادور حجرات طلاب و دانشجویان قرار داشت. مدرسی بزرگ با ارسی‌های مشبک رنگارنگ داشت و مرحوم دهخدا در این مکان 10 سال نزد حاج شیخ هادی تلمذ می‌کرد. از دیگران شاگردان ایشان علامه قزوینی بود. بعد از فوت مرحوم حاج شیخ هادی امامت این مسجد با پسر ارشدشان شیخ محمدتقی مجتهد و بعد با پسر ایشان (ابوی حقیر) آیت‌الله حاج میرزا ابوالفضل نجم‌آبادی بود.