به کنار گذاشتن لباس طلبگی

جای طرح پرسش های بنیادین خالی است

اسماعیل آل احمد

معاون پژوهشی حوزه علمیه هشتگرد

با استاد دکتر یوسف فضایی از سالیان پیشین، آشنا هستم. ایشان، استاد بازنشسته دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج هستند. خوش وقتم که پس از آماده شدن کتاب، دوست دیرینم حسین عسگری، پیشنهاد نامی برای کتاب را از من خواست و نقد دل، پیشنهاد مصوب نام کتاب شد. نقد دل، دومین کتاب از سلسله سیمای فرزانگان است که به همت دانشگاه آزاد اسلامی و در 108 صفحه رقعی با جلد شومیز و ضمیمه عکس و نمایه در سال 1393برای اول بار چاپ شده است. ساختار محتوای کتاب بر پرسش هایی بنا شده که حسین عسگری از زندگی و زمانه استاد فضایی با ایشان در میان نهاده است. استاد هم با تسلطی مثال زدنی از کودکی و تحصیل خویش در حوزه و دانشگاه و آثار گران سنگ خود از ترجمه و تالیف و تدریس، سخن گفته است. شکر خدا این کتاب از نعمت ویراستاری آقای حسین عبدلی برخوردار است. صفحه آرایی کتاب، ساده و دوست داشتنی است. کتاب در اسفند 1393در چهارمین آیین سور سوره های قرآن در نظرآباد و در اردیبهشت 1394 در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در غرفه دانشگاه آزاد با حضور استاد فضایی و حسین عسگری، رونمایی شد. چند نکته در کتاب هست که اجازه می خواهم سخن را نَم نَمَک به آن سو بکشانم.

1. برخی از آیات و احادیث و اشعار کتاب، بدون ارایه نشانی رها شده اند مثل شعر و آیه صفحه 34 و ابیات پایانی صفحه 79.

2. استاد در صفحات 32 تا 34 کتاب به کنار گذاشتن لباس طلبگی خویش در سال 1338 می پردازند. همین، مدخل خوبی است تا چند مطلب را با خواننده ارجمند در میان نهم.

2ـ1. جای طرح پرسش های کاملاّ بنیادین از سوی حسین عسگری درباره دیدگاه ها و پیشنهادها و انتقادات استاد فضایی ذیل موضوع اساسی وحدت حوزه و دانشگاه در کتاب، خالی است. استادانی چون دکتر فضایی و نازنین زنده یاد دکتر سیدجعفر شهیدی و مرحوم دکتر ابوالقاسم گرجی و استاد دکتر مهدی محقق و ... بهترین کسان برای پرداختن به این مهم بوده و هستند چون هم در دانشگاه و هم در حوزه زندگی کرده اند و اهل بیت به آن چه در بیت می گذرد از دیگران داناترند.

2ـ2. باز هم پس از دقت در میزان دانایی استاد فضایی به این تصور چکش کاری نشده ام باورمندتر می شوم که همه یا بیشتر بزرگان دانایی کشورم از کسانی هستند که یا در دو محیط حوزه و دانشگاه، تحصیل کرده اند یا با بزرگان هر دو محیط، انس داشته اند.

2ـ3. معضل بزرگی که به هیچ روی نتوانسته و نخواسته ام راه گشایشی برایش بیابم کنار گذاشتن لباس طلبگی است. هیچ کدام از ادله و توجیهات آقایان، قانعم نمی کند به ویژه در دنیایی که به شدت به انس با این پوشش معنادار ـ لباس طلبگی ـ نیاز دارد. کاش می شد در کند وکاوی علمی، رمزوراز تعصب مفتخرانه پدران روحانی کلیسا را دریافت و رشحه ای از آن را در کام حوزویان ریخت.

3. به چند تسامح املایی هم برخوردم.

3ـ1. در صفحه 34 شروع بیت حافظ به این صورت آمده: مرد خداشناس که تقوا طلب کنی... این بیت در امثال و حکم دهخدا این گونه آغاز می شود: مرد خداپرست که تقوا طلب کند... (امثال وحکم، علی اکبر دهخدا، ج 3، ص1515 ، تهران: امیرکبییر،1390، چ 16) در سه دیوان حافظ، غزل این بیت را نیافتم. این بیت از غزل معروف منسوب به حافظ در ستایش حضرت امام هشتم ـ علیه السلام ـ است با این مطلع:

ای دل! غلام شاه جهان باش و شاه باش

پیوسته در حمایت لطف اِلاه باش

3ـ2. در خط چهارم از پایین صفحه 34 کلمه راه به صورت را آمده است.

3ـ3. در صفحه 47 از تعبیر رایج علم حدیث، قث و ثمین، استفاده شده - یعنی کم بها و پر بها - اما به تسامح، قس و سمین، حروف نگاری شده است.

4. استاد فضایی به مناسبت در صفحه 38 کتاب، بحثی را درباره فرضیه تکامل به میان می کشند و با این آیه بحث را ادامه می دهند: وَاللهُ خَلَقَ کُلَّ دابَّةٍ مِن ماء (قرآن کریم، نور (24) 45). با این توضیح که مضمون این آیه با جریان تکامل جان داران، انطباق دارد زیرا زیست شناسان تکاملی هم بر آنند که جان داران اولیه در آب دریاها تکوّن یافته اند.

به این اشاره قرآنی استاد، اِن قُلت طلبگی دارم و توجه به این نکته را ضروری می پندارم که آیه از حرف من بهره برده یعنی از آب آفریدیم حال آن که بنا به فرموده استاد، جان داران در آب بوده اند نه از آب. به این مطلب اضافه بفرمایید اندیشه بیشتر مفسران را که آب در این آیه به معنی نطفه است. (تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، ج 14، ص 543، تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1386، چ 30) و نیز مرادف فی بودن من در این آیه را در کشاف زمخشری و اعراب القرآن الکریم محیی الدین درویش نیافتم. برای استاد فضایی و حسین عسگری، روزهایی سرشار از سلامتی و تولید دانش آرزو می کنم. خواهش می کنم برای سلامتی استاد فضایی که بر اثر سانحه رانندگی آسیب شدید دیده اند حمد شفا تلاوت بفرمایید.

منبع: ماهنامه فراز البرز، ش 2، آذر 1394، ص 8. 

 معرفی کتاب «نقد دل» در سایت کتابخانه ملی