صورت‌ بندی نیروهای دینی - سیاسی در دوره پهلوی اول

سیدمحسن آل سید غفور، «صورت‌ بندی نیروهای دینی - سیاسی در دوره پهلوی اول»، فصلنامه سیاست، دوره 45، ش 3، پاییز 1394، صص 615 - 634.

چکیده: با آغاز ایران جدید از دوران مشروطه به بعد و تغییر فضای سیاسی - اجتماعی، صورت‌ بندی نیروهای سیاسی - اجتماعی ایران دگرگون شد. ورود و گسترش فرهنگ غربی، چالشی بود که در برابر سنت فکری - سیاسی مسلمانان ایرانی جلوه‌گر شد. به این ترتیب، سنت فکری - سیاسی مسلمانان ایرانی در میان فقها و نیروهای حوزوی شکل گرفته، در پی توضیح اصول مترقی دین اسلام و قابلیت انعطاف آن در مواجهه با مسایل جدید بود. در این پژوهش، از این سنت با نام سنت نواندیشی دینی - سیاسی یاد می‌ کنیم. شکل‌ گیری کودتای 1299 و تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی، فضای نواندیشی دینی را دچار تغییر و تحول کرد. هریک از چهار گرایش سنت شیخ، نیروهای حکومتی حوزوی، گرایش قرآن‌ پژوهی و نیروهای سیاسی منتقد، پاره ‌های تشکیل‌دهنده این سنت در دوره استبداد رضاشاهی است. فهم صورت‌ بندی نیروهای نواندیش دینی - سیاسی در دوران پهلوی اول، موضوعی است که در این پژوهش بررسی می‌ شود.

کلیدواژگان: سنت شیخ؛ سنت نواندیشی دینی؛ مکتب نجم ‌آبادی (گرایش قرآن‌ پژوهی)؛ نیروهای حکومتی حوزوی؛ نیروهای سیاسی منتقد        

اصل مقاله  (243 K)