گشت و گذار بهاری در شهرستان کهن خشت (نظرآباد)

سفالینه‌ های نه هزار ساله تو را می‌ خوانند

سرزمین کهن البرز که تاریخ، آیین ها، سنت ها، آداب و رسوم دیرپایش همواره گویای جاودانگی و قدرت ریشه دار فرهنگی آن بوده است در خود هزاران رمز و راز دارد شهرستان نظرآباد یکی از شهرستان های استان البرز است که به سرزمین کهن خشت معروف است این شهرستان در نزدیکی شهرستان ساوجبلاغ واقع شده و از شمال به بخش مرکزی ساوجبلاغ و سلسله جبال البرز، از طرف جنوب به بخش اشتهارد در شهرستان کرج، از طرف غرب به شهرستان آبیک (استان قزوین) و از طرف شرق به دهستان های رامجین و سعیدآباد شهرستان ساوجبلاغ محدود می شود.

منابع و اسناد تاریخی و مطالعات باستان شناسی از محوطه ها و تپه های تاریخی در شهرستان نظرآباد همگی بیانگر وجود فرهنگ غنی این سرزمین از دوران پیش از تاریخ است. وجود بقاع متبرک امام زاده ابراهیم، امام زاده ابوالحسن، تینال تپه، محوطه باستانی ازبکی، روستاهای زیبا از جمله روستای عشایری گُلدره، روستای شیخ حسن که مهد آثار تاریخی است، منطقه نمونه گردشگری فرودگاه آزادی و غیره هر سال پای گردشگران زیادی را به این منطقه می کشاند.

محوطه باستانی ازبکی در روستای ازبکی از توابع دهستان احمدآباد مصدق از بخش مرکزی شهرستان نظرآباد قرار دارد. برای نخستین بار در سال 48 شمسی این تپه باستانی شناسایی و چند سال بعد در فهرست میراث ملی ایران ثبت شد. ازبکی محوطه باستانی گسترده ای برابر 100 هکتار و 10 تپه ارزشمند است. کهن ترین خشت جهان در این محوطه کشف شده است. در شرق روستای ازبکی تپه‌ای با هفت هزار سال قدمت وجود دارد، ازبکی محوطه باستانی گسترده‌ای شامل یک تپه بلند مرکزی به ارتفاع 26 متر و شش تپه کوتاه‌تر به نام‌های «تخت‌گاه»، «جیران»، ‌ «مارال»، ‌ «دوشان»، ‌ «یان» و «گومیش» است. طی کاوش‌های صورت گرفته قدیمی‌ترین خشت‌های دست‌ساز بشری در جیران‌تپه کشف شده‌اند. این محوطه تا حدود 4 هزار سال پیش سکونتگاه قوم مادها بود. اما به دلیل بی‌توجهی در طول سال‌های گذشته، زمین‌های کشاورزی جای تپه‌ها را اشغال کرده‌اند.

آثار باستانی و تاریخی در محدوده روستای شیخ حسن، بیانگر قدمت چند هزارساله مدنیت در این منطقه است. کارشناسان میراث فرهنگی تا کنون 4 محوطه باستانی را حول روستای شیخ حسن شناسایی و بررسی کرده اند .در غرب این روستا مزرعه ای به نام «قزل حصار» وجود دارد که در حد فاصل این مزرعه و روستای شیخ حسن تعدادی تپه کوچک و بزرگ مشاهده می شود. 2 تپه سمت شمال به نام های قزل حصار بزرگ و تپه سمت جنوب به تپه قزل حصار کوچک «کرش تپه» معروفند. از تپه شرقی قزل حصار بزرگ، آثار سفالی به دست آمده است که شباهت فراوانی به سفالینه های محوطه باستانی اسماعیل آباد ساوجبلاغ و چشمه علی ری دارد، قدمت آنها به هزاره چهارم و پنجم پیش از میلاد مسیح می رسد. تپه غربی قزل حصار بزرگ از آثار سفالی لعاب دار و بدون لعاب منقوش و بدون منقوش دوران اسلامی به ویژه سفال های متعلق به قرون سوم تا نهم هجری قمری به دست آمده است .در تپه قزلحصار کوچک آثار سفالی به دست آمده متعلق به هزاره ی اول پیش از میلاد مسیح است و قلعه ی روستایی قزلحصار از جنس خشتی و متعلق به دوره ی قاجار و اوایل پهلوی است .

یکی دیگر از آثار تاریخی نظرآباد، روستای خرم آباد است که در فاصله 2 کیلومتری جنوب غربی آن محوطه باستانی «تینال تپه» قرار دارد. این اثر در دوران تاریخی و اسلامی دارای رونق بسیاری بوده است. توجه به شواهد معماری و آثار سفالینه های مکشوفه در سطح و پیرامون این تپه نشان از آثار دژ باستانی دارد. آثار موجود مربوط به هزاره اول قبل از میلاد و سفالینه های دوران اسلامی است.

تپه شرف الدین نظرآباد با ارتفاع 16 متر در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و اگر چه مربوط به دوره های قبل از اسلام بوده است اما نمونه سفالینه ها و آثار پراکنده در سطوح تپه نشان از استقرار انسان در این منطقه طی قرون متعدد دارد.

از دیگر آثار و تپه های باستانی ثبت شده این منطقه «کرش تپه» است که با ارتفاع 6 متر در حد فاصل روستای شیخ حسن و مزرعه قزل حصار خودنمایی می کند. پراکندگی سفالینه های خاکستری مربوط به هزاره اول قبل از میلاد در سطح کرش تپه و اطراف آن نشان دهنده اهمیت این تپه است. همچنین برخی قطعات سفال دست ساز با پخت نامرغوب در این تپه کشف شده که قدمت آن به هزاره پنجم و ششم قبل از میلاد باز می گردد.

دکتر محمد مصدق پس از پایان محاکمه در دادگاه نظامی رژیم شاهنشاهی پهلوی به سال 32 شمسی به روستای احمدآباد تبعید شد و تا پایان عمر در یک خانه باغ در این محل زندگی کرد و بنا بر وصیت خود در همین خانه نیز مدفون شد خانه و در حقیقت آرامگاه ابدی دکتر مصدق در روستای احمدآباد و در باغی به مساحت تقریبی نیم هکتار قرار دارد و هر ساله بسیاری از گردشگران و تاریخ دوستان از این مکان دیدن می کنند.

در پایان باید گفت؛ مجموعه فرودگاه آزادی در جنوب غربی شهرستان نظرآباد در نزدیکی روستای صالحیه در دشتی پهناور واقع شده است. این فرودگاه بیش از 60 هواپیمای فوق سبک دارد. در این مجموعه آموزش خلبانی طی دوره های تخصصی انجام می شود. این منطقه از امکاناتی نظیر قابلیت انجام پرواز با انواع هواپیماهای سبک و فوق سبک و هلی کوپتر، عملیات تست های پروازی برای تولیدات صنعت هواپیمایی و هلی کوپتری برخوردار است.