اینجا خیلی گسترده تر از آنجاست

=بخش سوم=

- چرا این قدر گروه های کاوش خارجی به ایران علاقه نشان می دهند؟     
 -یکی از دلایل، تنوع فرهنگی ایران است برای اینکه واقعا" ایران یک آزمایشگاه مطالعات فرهنگی است. من زیاد معتقد به مسائل سیاسی نیستم. باستان شناسانی را می شناسم که عاشق ایران بوده اند حتی بعی از آنها در همین ایران مرده اند وقتی به خاطر انقلاب، حفاری در ایران قطع شد. بعضی از این باستان شناس ها گفتند: یا حفاری در ایران یا در هیچ جای دیگر. البته بوده اند آدم هایی که جاسوس سیار بوده اند و کار سیاسی کرده اند اما ما نمی توانیم همه را با یک چوب بزنیم. یهودی ها خیلی دوست دارند در شرق کار کنند. خیلی از تورات را با کاوش در شرق می توانند اثبات کنند. تنها کتابی که در آن بحثی نیست قرآن است حتی ما به خط حضرت علی هم قرآن داریم ما می دانیم قبر بزرگان دینی ما کجاست اما آنها از حضرت موسی و حضرت عیسی هیچ مطلبی ندارند، یک کلمه درباره حضرت موسی در مصر نیست. ایشان در دربار بزرگ شده و پسر فرعون به حساب می آمده اند. مصری ها مثل فریم فیلم های سینمایی، تمام زندگی خودشان را تصویر کرده اند اما هیچ حرفی از حضرت موسی نیست. چون حرف هست که از قرن هفتم در تورات دست برده شده به همین دلیل روحانی های یهودی اول از همه خواستند تا با کاوش در شرق ابهامات تورات را رفع کنند و چون عراق بیشتر از همه اماکن مطروحه تورات را دربر داشت آنها هم از عراق شروع کرده اند و بعد به طرف ایران آمدند.

ما در ایران بدلیل همین تنوع فرهنگی متأسفانه فرهنگ هایمان را نمی شناسیم که ببینیم مثلا"قومی که در اینجا زندگی می کرد به چه شکلی معبد درست می کرد تا هرجایی شبیه این معبد را پیدا کردیم بگوییم این هم عبادتگاه است. تنها چیزهایی که ما را برای رسیدن به جلوه های آیینی کمک می کنند پیکرک های کوچک زن است که بعضی آن را سنبل زن سالاری و بعضی هم آن را سنبل باروری می دانند اما برای من هم اینها شوخی است. این قدر که ما برای اینها فلسفه می بافیم نبوده حتی روستایی قرن بیستمی هم این قدر فلسفه نمی بافد که این الهه مادر و سنبل باروری و این طور چیزهاست. البته  این فلسفه ها هم ممکن است باشند و هم ممکن است نباشند. در عراق یا مصر وضعیت مذهب کاملا" مشخص است اما در ایران تنها از زمان مادها می توانیم درباره مذهب صحبت کنیم. برای اینکه در این زمان به صورت پادشاهی درآمده و یکپارچه شده البته ما قبل از مادها معابد ایلامی ها را هم می شناسیم. زیگورات و معابد ایلامی ها مثل معابد بین النهرین است و در مقایسه با آنهاست که ما زیگورات و معابد ایلامی ها را هم می شناسیم. در این معابد، خدایان در بالا هستند و شب ها در آنجا زندگی می کنند. این بناها دارای اتاق زفاف برای خدایان هستند و همسر خدایان هم کاهنه معبد است که کاهنه معمولا" با دربار نسبتی دارد که یک جوری پادشاه خودش را به خدا نسبت دهد و الوهیتی بیابد. هم آشوری ها و هم هردوت درباره مادها مطلب نوشته اند.

 - دکتر ورجاوند گفته اند آهک در«موشه لان» ساوجبلاغ از هزاره چهارم پیش از میلاد در این فرهنگ استفاده می شده اما در مصر حدود 1500 سال پیش مورد استفاده قرار گرفته است. بنابراین اینها زودتر از مصری ها از آهک استفاده کرده اند؛ نظر شما چیست؟ 
- دکتر ورجاوند همکار من بوده اما ایشان باستان شناس نیستند و رساله دکترای ایشان هم درباره مردم شناسی است. ایشان ایران را خیلی دوست دارند به همین خاطر می خواهند بگویند که همه چیز از ایران شروع شده اما باید واقعیت را گفت ما خیلی چیزها را نداریم و خیلی چیزها را هم داریم. من هزار دلیل می آورم که چرخ سفال گری اختراع ایرانی ها است. ما تولید انبوه کرده ایم. شما موقعی ماشین به کار می برید که با دست جوابگو نباشید. ما برای حمل همه چیز از ظروف گلی استفاده می کردیم. وقتی ظروف دست ساز پاسخگو نشدند به ماشین سفال گری روی آوردیم. ما همزمان با مردم ترکیه در هزاره پنجم از آهن استفاده کردیم. ما حتی کارگاه ذوب مس پیدا کرده ایم در حالی که آهن 1500 سال بعد در بین النهرین استفاده شده است. به هر حال بودن آهک در ایران و نبودن آن در مصر دلیلی بر پیشرفت ایران نسبت به مصر نیست. شما ببینید در سوریه قبایل سامی، عامری ها، کنعانی ها و اسرائیلی ها هستند که فرهنگشان اصلا" قابل مقایسه با مصر نیست. این ایلاتی ها چرخ ارابه را هزار و سیصد چهارصد سال قبل تر از مصری ها ساخته و پرداخته اند اما این دلیل پیشرفت سوری ها نیست چون مصری ها اصلا" احتیاجی به چرخ ارابه نداشتند و از طریق رود نیل کارهایشان را انجام می دادند اما سوری ها برای پیمودن صحراها احتیاج به چرخ ارابه داشتند تا حرکت سریع داشته باشند.

اکولوژی محیط زیست نقش عمده ای در به وجود آمدن اشیاء دارد و به انسان می گوید که برای رفع فلان نیاز فلان چیز را بسازد. هنوز در جایی از ایران مردم در کپر زندگی می کنند. چون هوای آنجا بارانی نیست اما در جایی دیگر خانه سنگی است. بنابر این در جایی آهک دم دست است و اینها آنرا پیدا کرده اند و استفاده کرده اند اما در مصر چنین نیازی نبوده. خودمان را در همه جا برتر ندانیم. هدف این است که بشر در طول زمان به کمک هم این پیشرفت ها را بدست آورده است مثلا" کشف آتش همان قدر برای آدمی مهم است که ارسال سفینه به کره ماه اهمیت داشته است و این که همه ما مخلوق خدا هستیم.