اینجا خیلی گسترده تر از آنجاست
=بخش دوم= - دکتر ورجاوند در کتاب «سرزمین قزوین» و سید محمدعلی گلریز هم در کتاب «مینودر» با استناد به نظرات آقایان «حاکمی» و «راد» قایل به ارتباط بین «گنج تپه» با میترائیسم و مهرپرستی هستند. شما در این باره چه نظری دارید؟
- در برابر نظر آقایان مهندس حاکمی و راد باید بگویم که اصلا" چنین چیزی نیست چون «تپه حسنلو» را بعد از آنها هیات های آمریکایی بیست سال کاوش کردند و به این نتیجه نرسیدند. آن جهتی که این آقایان مطرح کردند یک مقداری فرضیه ساختگی است. ببینید ما در اسلام برای تدفین میت جهت خاصی داریم یعنی رو به قبله و هیچ چیز هم جز کفن همراه
میت دفن نمی شود که تدفین های با این ویژگی ها را در صورت کشف می گوییم متعلق به دوره اسلامی است اما اگر جهت خاصی نداشته باشیم مرده ها را به هر صورت که دلمان بخواهد دفن می کنیم مثل همین تدفین های گنج تپه. بله اگر ما می توانستیم بگوییم که خورشید ملاک دفن بوده و این تدفین که رو به جهت شرق دارد در ساعت 10 صبح دفن شده و این دیگری که جهت جنوبی دارد ساعت 11 صبح دفن شده و این یکی که جهت جنوب غربی دارد ساعت 12 صبح دفن شده و جهت تغییر وضعیت قرار دادن تدفین ها با جهت خورشید تغییر می کرده آن وقت حرف این آقایان درست است اما ما که برای این ادعا هیچ دلیلی نداریم. تازه ساکنان گنج تپه 2900 سال پیش از بین رفته اند و میترائیسم (مهرپرستی) هم 2000 سال پیش با هخامنشیان به ایران آمده است و این یعنی 900 سال فاصله بین انحلال این قوم و ظهور میترائیسم.
ما در عراق به علت کوچکی سرزمین، یک فرهنگ بیشتر نداریم. من به شوخی به عراق می گویم که اندازه شاه عبدالعظیم ما است آن وقت همه اش هم دشت است بدون کوه و کویر. خیلی راحت می شود از جایی به جایی دیگر رفت. اگر روی «عور» بایستید حتی بدون دوربین می توانید «اروک» را ببینید. عراق یک فرهنگ یک دست دارد. در آنجا در یک وقت خاصی مذهب مدون شده و معابد شکل خاص پیدا کرده اند و اشکال آنها یکسان شده است. می دانیم که خدایانی دارند مثل «اشیدار»، «شمس»، «سین» و «نانار»، وظایف این خدایان را هم می دانیم اما ایران یک سرزمین خیلی وسیع است و این وسعت را کوه های زاگرس از یک طرف می برد رفتار فرهنگی این طرف کوه با آن طرف کوه فرق می کند مثلا" «ایل دبوکری» در مراسم عروسی با ده آن طرف کوه فرق دارد. کوه ها مانع یک دستی اند و کویرهای بسیار بسیار بزرگ هم مانع ارتباطات می شده. همین دلایل باعث تفاوت فرهنگ های ایران می شود و کار تشخیص جلوه های آیینی در ایران خیلی پیچیده است اما شما در عراق فقط می گویید فرهنگ «عبید» یا فرهنگ «حلب» یا فرهنگ «اروک» و این وضعیت کار، تحلیل جلوه های آیینی عراق را آسان می کند.
