«انجمن مخدرات وطن»

حاصل مبارزات بانوی نجم آبادی

انجمن مخدرات وطن به ریاست آغابیگم دختر شیخ هادی نجم آبادی، انجمنی زنانه بود که در سال 1289 خورشیدی در جریان جنبش  مشروطه خواهی و جنبش ملی دهه 1280، با هدف سازمان‌دهی فعالیت‌های گوناگون برای استقلال ایران از تسلط کشورهای بیگانه و  امپریالیستی شکل گرفت. اعضای این انجمن در میتینگ‌ها و تظاهرات جنبش مشروطه شرکت فعال داشتند و به دولت  روسیه نامه‌های اعتراض ‌آمیز درباره اقدامات امپریالیستی آن می‌نوشتند.

در دوره  انقلاب مشروطه، انجمن‌های سری و نیمه‌سری زیادی در ایران به وجود آمدند. در این دوران انجمن‌های زنان نیز به طور مخفیانه شکل گرفتند که در جنبش مشروطه شرکت می‌کردند. (بعدها، در سال های پس از تشکیل مجلس و  جنگ جهانی دوم انجمن‌هایی نیز تاسیس شدند که به  حقوق زنان می‌پرداختند.)

انجمن مخدرات وطن و سازمان‌های مشابه آن میتینگ‌های بزرگی درباره نقش زنان در  جنبش ملی 1290 برای خارج ساختن انگلستان و روسیه از ایران برگزار می‌کردند. آنها در مخالفت با قراداد 1907 میلادی که ایران را تحت نفوذ انگلستان و روسیه قرار داده بود، تحریم کالاهای وارداتی را ابداع نمودند و برای کاهش واردات قند و شکر، به قهوه خانه ها می‌رفتند و آنها را به عدم استفاده از قند خارجی یا حتی تعطیل کردن قهوه‌خانه (برای کاهش مصرف) تشویق می‌کردند.

اعضای انجمن مخدرات وطن استثمار کشورهای خارجی را عامل اصلی موقعیت فرودست زنان ایرانی در آن دوره می‌دانستند. هدف اصلی آنها تاکید بر  حقوق زنان نبود، بلکه استقلال ایران از تسلط دیگر کشورها بود^. مثلا در یکی از مراوده‌های میان انجمن‌های زنان و هیئت روسی، این هیئت تلاش کرده بود زنان را متقاعد کند به دلیل اینکه  قانون اساسی مشروطه حقوق زنان ایران را رعایت نکرده است، آنها نیز نباید برای حراست آن تلاش کنند. پاسخ گروه‌های زنان این بود که آنها خود نیز از شرایط خودشان ناراضی هستند اما مقصر، پیچیدگی‌های سیاسی ناشی از حضور قدرت‌های خارجی است (این نگرش بعد ها در برخی از زنان فعال سیاسی انقلاب 1357 خورشیدی نیز دیده می‌شد).

در نخستین جلسه، هیئت مدیره این انجمن انتخاب شدند که عبارت بودند از: آغا بیگم دختر آقا شیخ هادی نجم آبادی به عنوان رئیس، آغا شاهزاده امین به عنوان خزانه دار،  صدیقه دولت آبادی به عنوان منشی. دیگر اعضای سرشناس عبارت بودند از: همسر میرزا سلیمان خان میکده، مادر دکتر مهدیخان میکده، همسر ملک المتکلمین (مادر دکتر ملک زاده سناتور)، نزهت جهانگیر، عفت الملوک نوری، نظم الملوک نوری، همسر آقا سیدکاظم رشتی، زینت الدوله، گلشن الملوک قهرمانی، ایران خانم (همسر اعتلاءالملک دختر مشارالسلطنه قدیمی)، همسر میرزا کاظم خوشنویس، همسر صدیق السلطنه، دختر سردار افخم، دختر سپهسالار تنکابنی، همسر مفخم الممالک، همسر حاج میرزا حسن، نطاق النسوان (خواهر شیخ الممالک اورنگ)، دره المعالی (موسس مدرسه دره المدارس)، هما محمودی، ماهرخ گوهرشناس (خواهر مدیر صنایع) و امیر صحی ماه سلطان (که بعدها از فعالان حقوق زنان به ویژه تحصیل زنان شد) اشاره کرد.

منابع: بدرالملوک بامدادی، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، تهران: انتشارات ابن سینا، 1348/ الیز سانا ساربان، جنبش حقوق زنان در ایران (طغیان، افول و سرکوب از 1280 تا انقلاب 1357)، چاپ اول، تهران: نشر اختران، 1384، ‏ص74.

به نقل از: دانشنامه آزاد اینترنتی (ویکی پدیا)/ جهت آگاهی بیشتر رجوع کنید به: حسین عسکری، دشتی به وسعت تاریخ، ص 333.