سید محمدتقی میرابوالقاسمی

پژوهشگر طالقانی تاریخ ایران اسلامی

 استاد سید محمد تقی میرابوالقاسمی فرزند سید شرف الدین در سال 1309 خورشیدی در شهر رشت به دنیا آمد. پس از طی دوره ابتدایی و متوسطه وارد دانشگاه شد و در رشته های معقول و امور تربیتی به ادامه تحصیل پرداخت و سرانجام در سال 1338 از دانشکده معقول و منقول (=الهیات) فارغ التحصیل شد و با توجه به اینکه در همین سال جزء قبول شدگان دوره دکتری معقول بود اما به علت اشتغال در آموزش و پرورش گیلان از ادامه تحصیل منصرف گردید. او در سال 1368 بازنشسته شد. بعد از آن چون از سال 1362 در دانشگاه های گیلان، آزاد اسلامی، پیام نور و آموزش ضمن خدمت به عنوان استاد مدعو به تدریس اشتغال داشت لذا تا سال 1372 به تدریس ادامه داد و پس از آن به تحقیق و پژوهش روی آورد. مرحوم میرابوالقاسمی تحصیلات خود را در حوزه علمیه گیلان (رشت) و مروی تهران تا پایان دوره سطح ادامه داد. او از سال 1372 به بعد به دنبال فعالیت های فرهنگی و پژوهشی رفت که بسیار مورد علاقه وی بود و بدین جهت از تدریس کناره گرفت.

آثار به جای مانده از او از این قرار است: آموزش دینی از آغاز تا عصر حاضر، امید های نو در دنیای اسلام، پژوهشی در زندگی مذهبی جوانان، تاریخ و جغرافیای طالقان، تربیت و تعلیم دینی، جنبش جنگل و میرزا کوچک خان، خاطرات میراحمد مدنی، سرزمین و مردم گیل و دیلم، نهضت های روستایی در ایران، گیلان از آغاز تا انقلاب مشروطیت، گیلان از انقلاب مشروطیت تا زمان ما، نقش الگوها در تربیت، نهضت جنگل و اوضاع اجتماعی و فرهنگی گیلان و قزوین، خاطرات صادق کوچک پور.

- منبع: آشنایی با مشاهیر فرهنگی گیلان، تهیه و تدوین: علیرضا پارسی، رشت: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی گیلان، ص 31.

______________________________

یک کتاب و چند نکته

باستان شناسی قرآن

- اسماعیل آل احمد -

این مقاله به معرفی کتاب باستان شناسی قرآن (آخرین کتاب چاپ شده استاد میرابوالقاسمی)  اشتغال دارد و در مروری شتابزده بر این کتاب، نوشتن نکات ذیل را ضروری یافته است.

1. باستان شناسی قرآن اثر زنده یاد سید محمدتقی میرابوالقاسمی (1309- 1385ش) در 212 صفحه نگارش یافته است. انتشارات کتاب مبین، چاپ اول این کتاب را سال 1388 در 2500 نسخه در رشت منتشر کرده است.

2. خانم زهره میرابوالقاسمی این کتاب را در هفت بخش با استفاده از آخرین یادداشت های آن مرحوم چیده است: بخش اول (در آستانه قرآن و آشنایی با آن)؛ بخش دوم (نگاهی به منابع باستان شناختی و چگونگی پیشرفت آن)؛ بخش سوم (بررسی واژه ها در باستان شناسی قرآن)؛ بخش چهارم (ناشناخته ها یا مبهمات)؛ بخش پنجم (نگاهی به نیمه پنهان نشانه های باستانی)؛ بخش ششم (انسان خردورزی که خود را می یابد)؛ بخش هفتم (پیوست ها).

3. آن چه در این کتاب شایسته دقتی بیشتر بود: الف( ارایه سالشمار زندگی و آثار پربار و فعالیت های فرهنگی زنده یاد استاد سید محمدتقی میرابوالقاسمی از ضروریات این کتاب است. ب( مباحث علوم قرآنی به خصوص آن چه که در بخش اول آمده، ارتباط درجه اول با موضوع کتاب ندارد؛ پ( تعریضی از باستان شناسی و موضوع و هدف آن در این کتاب نمی یابیم؛ ت) اگر پذیرفته باشیم باستان شناسی، بازشناسی یافته های کهن است باید بپذیریم که در باستان شناسی قرآن هم باید اشیایی را مورد بازشناسی قرار دهیم که از فرهنگ ها و تمدن های مذکور در قرآن به دست آمده اند و الا صرف مراجعه به داده های تاریخی باعث می شود تا به شدت باستان شناسی و تاریخ با هم خلط شوند؛ ث) آن چه صاحب این قلم را در مقوله بحث برانگیزی چون باستان شناسی قرآن می ترساند این است که ما مسلمین تحت تأثیر آن چه که امروز در مغرب زمین می گذرد با نیتی خالص برای اثبات اعجاز قرآن ناخواسته در همان چاله ای بیفتیم که دانشمندان دینی اهل کتاب افتاده اند. این دقیقه را نباید نادیده گرفت که پناه آوردن انسان مدرن مغرب به زمین، زمانی رخ داد که او دل از آسمان کند و کوشید تا هر سعادت و نعمت اخروی موعود را در همین جا نقد کند و بهشت نقد خویش را فارغ از وعده فردای زاهد، همین جا فراهم آورد و ناگزیر شد که هویت ازلی و ابدی خویش را نه در انا لله و انا الیه راجعون بلکه در همین زاده شدن و مردن به دست آورد و همین تکاپو او را به آفریدن ابزاری به نام باستان شناسی واداشت و هیچ چیزی را مستقل و بی نیاز از این ابزار نپذیرفت حتی کتاب های آسمانی را. حال آیا ما می توانیم با چنین ابزاری به سراغ قرآن برویم؟ قرآنی که هیچ کدام از آفات وارده در کتب آسمانی قبلی را به خود راه نداده است؟!

4. کتاب آن چنان که از نویسنده مرحوم آن متوقع است سرشار از نکات دقیق علمی است که همگی از دایره وسیع تتبعات آن مرد بزرگ پرده بر می دارد و صاحب این قلم بر آن است که اگر آن زنده یاد خود فرصت می یافت تا این پژوهش را به کمال برساند و تمام کند حتما" خیلی از ناگفته را در این کتاب می دیدیم  و می خواندیم.

5. آن چه نوشته آمد به هیچ وجه از ارزش این کتاب نمی تواند کاست و خود قرآن اجر آن مرحوم و همه کسانی را که در انتشار این پژوهش ارجمند دستی داشته اند به احسن وجه خواهد پرداخت. از همه خوانندگان نازنین استدعا دارم تا روح آن استاد فرزانه را با خواندن فاتحه ای شاد فرمایند.

- مرکز پخش و فروش آثار مرحوم میرابوالقاسمی: شهر رشت - دفتر مجله گیله وا، تلفن 3233222