درنگی در روستای «برغان» ساوجبلاغ

برغان: روستایی با طعم آلو!

رو حسینیه اعظم روستای برغان محل برگزاری تعزیه ستای برغان از توابع بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ، با مختصات جغرافیایی 50 درجه و 56 دقیقه طول شرقی و 35 درجه و 57 دقیقه عرض شمالی، در فاصله 13 کیلومتری شمال غربی شهر کرج واقع شده است. ارتفاع این روستا از سطح دریا 1650 متر است و آب و هوای آن در بهار و تابستان معتدل و در پاییز و زمستان سرد است. رودخانه های شاهرود و سنج که از کوه های البرز مرکزی سرچشمه می گیرند، از کنار این روستا عبور می کنند. روستای برغان در محدوده جغرافیایی ساوجبلاغ و کرج امروزی واقع شده و قدمتی طولانی تر از کرج دارد. بازار و خانه های قدیمی آن را آثار دوره قاجاری است. عمر برخی از درختان کهنسال روستا به بیش از 1000 سال می رسد و نشان دهنده سابقه کهن این روستا است.

براساس نتایج سرشماری سال 1375، جمعیت روستای برغان 509 نفر بوده است که در سال 1385 به 1500 نفر افزایش یافته است. مشاغل اکثر مردم روستای برغان زراعت، باغداری و دامداری است. برخی نیز به فعالیت در صنایع دستی و امور خدمات اشتغال دارند. محصولات عمده زراعی روستای برغان شامل غلات، صیفی جات، محصولات باغی مانند گردو، توت، آلبالو، گوجه درختی و گیلاس است. محصولات دامی آن شامل فرآورده های لبنی و عسل است. گوجه برغان اشتهار منطقه ای دارد.
روستای برغان در دامنه های جنوبی کوهستان البرز استقرار یافته و بافت مسکونی متمرکزی دارد. خانه های روستاییان از شرایط طبیعی، نوع فعالیت و معیشت خانوار روستایی تاثیر پذیرفته و شکل گرفته است. مصالح عمده به کار رفته در ساخت خانه ها سنگ، چوب، خشت و گل است. خانه های ویلایی نوساز با تاثیرپذیری از الگوی معماری شهری گسترش می یابند. در ساخت خانه های جدید از مصالح تیرآهن، سیمان، بتن، آجر و گچ استفاده می شود. روستای پایکوهی برغان، چشم اندازها و مناظر دلپذیری دارد. گستره باغات، مزارع سرسبز، حواشی رودخانه های شاهرود و سنج و چشم انداز کوه های پیرامون، جلوه های متنوعی از زیبایی های کم نظیری را به ویژه در بهار و تابستان به نمایش می گذارند. سیمای عمومی روستای برغان از سرسبزی، طراوت و خرمی سرشار است و گردشگران را به وجد می آورد.
حسنیه اعظم در بالا محله برغان اثر تاریخی ارزشمندی است که قدمت آن براساس نوشته کتیبه سنگی سر در به بیش از 5 قرن می رسد. اطراف حسینیه رواق هایی د خانه ای در روستای برغان ر دو طبقه احداث شده که علاوه بر دیوارها با تیرچه های چوبی منبت کاری شده از همدیگر جدا شده اند. این رواق ها محل استقرار عزاداران و تماشاچیان تعزیه ها است. اضلاع شرقی و غربی حسینیه دارای پنج رواق و ضلع شمالی رواقی ایوان مانند و وسیع دارد که به خان نشین معروف است. سقف های چوبی فقط رواق ها و خان نشین را پوشانیده و قسمت وسط حسینیه که در آن سکوی اصلی اجرای مراسم تعبیه شده، بدون سقف بوده است که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در حال حاضر همه بنا را با سوله فلزی پوشش داده تا از صدمات وارده در امان باشد. منبر قدیمی این حسینیه که به شدت فرسوده و پوشیده شده است. در گوشه یکی از رواق ها نگهداری می شود. سر در این حسینیه در سال 1367 تعمیر و نوسازی شده است. پلی با یک چشمه طاق بر روی رودخانه شاهرود مقابل در ورودی حسینیه اعظم، بنا شده است. این پل از بناهای دوره صفویه است و در دوره های زندیه، قاجاریه و پهلوی، تعمیراتی در آن صورت گرفته است. مسجد جامع و حسینیه دو بنای مذهبی قدیمی در پایین محله برغان رو به روی هم و در جهت شمال جنوب واقع شده اند. طاقنمایی که روی معبر عمومی (کوچه) احداث شده، این دو بنا را به همدیگر متصل نموده است. مدتی پیش مسجد جامع به کلی نوسازی شد و به تازگی حسینیه هم تخریب شده و مراسم مذهبی نیز در همین سوله اجرا می شود. در حال حاضر به دلیل تخریب کلی و نوسازی مجدد هیچ کدام از این دو ساختمان ارزش تاریخی ندارند فقط در ورودی قدیمی حسینیه فعلا بر دیوار جلوی سوله نصب شده است. دوچنار کهنسال در حیاط کوچک مسجد باقی مانده اند که از جاذبه های کم نظیر روستا به شمار می آیند.
چنار ضلع شمالی حیاط قطورتر است و طول محیط 12 متر می باشد. هم اکنون داخل این درخت کاملا خالی شده و به شکل اتاقی است که می تواند بیش از ده نفر را در خود جای دهد. وسط این اتاق حوضی نصب شده و اطراف حوض سکوهای سنگی برای نشستن و استراحت تعبیه گردیده است. مردم نیز به دلیل اعتقادی که به این درخت دارند به آن دخیل می بندند. اندازه محیط درخت جنوبی (گرده بینه) حیاط مسجد 10 متر است. این درخت توپر، سرسبز و کاملا رو به رشد است. از کنار ریشه بسیار قطور آن شاخه ها و جوانه های زیادی روییده که همین جوانه ها خود به درختان کهنی تبدیل شده اند.
در شمال برغان و در ارتفاع 1670 متری از سطح دریا تپه ای به ارتفاع 120 متر نسبت به زمین های اطراف وجود دارد که به کش کلا معروف است. کش به معنی خشک است و کلا واژه تغییر یافته قلعه است. می گویند در گذشته بالای این تپه قلعه ای باستانی وجود داشته که امروزه چیزی از آن باقی نمانده است. در دامنه این تپه قطعات فراوانی از سفال های مربوط به دوران اسلامی به خصوص از دوران ایلخانی تا دوره قاجاریه دیده می شود. وجود قطعات سفال و درختان کهن، گواه قدیمی بودن این تپه است. رو به روی کش کلا و در دامنه جنوبی دره شاهرود، زیارتگاهی وجود دارد که به چهل دختر یا پیر سیبدارک معروف است. در این محل درخت سیب قدیمی وجود دارد که مردم به آن دخیل می بندند. هم اکنون قبرستان برغان بر روی این تپه واقع شده است. مردم روستای برغان مراسم عزاداری ایام محرم را با نوحه خوانی و مرثیه سرایی برگزار می کنند. مراسم عید نوروز و روزهای سیزده بدر، چهارشنبه سوری و شب یلدا نیز با آیین های سنتی برگزار می شود. از مراسم خاص روستای برغان می توان به سرتراشان عروسی اشاره کرد.
انواع بازی های بومی مانند الک دولک، کلاه دربرک، تپه کا (چل توب) و سه کوره در میان روستاییات رواج دارد. در گذشته تعدادی از مردم روستای برغان به بافت کرباس، جاجیم و جوراب و شال گردن اشتغال داشته اند، ولی امروز صنعت دستی الک سازی در روستا رایج است. از غذاهای معروف روستای برغان می توان به دیزی محلی، انواع کباب و فسنجان اشاره کرد. همچنین توت، گردو، عسل، لبنیات و گوجه برغانی از انواع سوغاتی های روستای برغان است. روستای برغان از طریق جاده کردان و جاده آتشگاه کرج قابل دسترسی است.