علیرضا عزیزی

پژوهشگر و کارشناس ارشد جغرافیا

کهن دشت نظرآباد از نظر ناهمواری (ژیومورفولوژیکی) یک محدوده حایل بین دو دشت نسبتاً وسیع کشور یعنی دشت قزوین در غرب و دشت ساوجبلاغ در شرق می باشد که از نظر ناهمواری اختلاف قابل توجهی بین بخش های مختلف آن دیده نمی شود به طوری که حداقل ارتفاع این دشت در بخش های جنوبی به میزان 1100 متر و حداکثر آن در شمال 1350 متر (از سطح آبهای آزاد) در حوالی آزادراه کرج قزوین مشاهده می شود.

از نظر بافت خاک غالب خاک این منطقه دارای خاک رسوبی واریزه ای می باشد که بستگی به موقعیت محل و دوری و نزدکی از تپه های اطراف از شنی تا رسی متفاوت است. در بخش های شمالی و مرکزی خاک بسیار مناسبی را برای فعالیت های کشاورزی ایجاد کرده و موجب شکل گیری روستاهای بزرگ و کوچک در این مناطق گردیده که اساس کار آنها بر فعالیت های کشاورزی متمرکز می باشد و موجب گردیده این شهرستان از نظر تولید محصولات زراعی و دامی در رتبه نخست استان قرار گیرد. اما در بخش های جنوبی تر که زهکشی آب به خوبی انجام نمی گیرد موجب شکل گیری محدودی کویری با خاک های شور گردیده است.

عمده ترین منابع تامین آب بخش های کشاورزی و صنعتی و آشامیدنی در منطقه منابع زیر زمینی بوده است که در سال های نه چندان دور از طریق حفر قنات (کاریز) به این منابع دست پیدا می کردند و در سال های اخیر نیز با حفر چاهای عمیق و نیمه عمیق این منابع را استخراج و مورد مصرف قرار می دهند. امروزه بهره برداری بیش از اندازه از این منابع موجب افت شدید سطح سفره های زیرزمینی گردیده است که در صورت بهره برداری بیش از حد منجر به تنش آبی در سال های آینده خواهد شد.

علاوه بر منابع آب های زیرزمینی منبع دیگر تامین آب رودخانه کردان می باشد که پس از عبور از شهرستان ساوجبلاغ از جهت شرق وارد شهرستان می شود و با جهت جنوب شرقی و طی مسیری نسبتاً کوتاه در حوالی نجم آباد به رودخانه ابهررود می پیوندد که منجر به شکل گیری رودخانه شور می شود که پس از طی مسیری کوتاه وارد شهرستان اشتهارد می شود.

بررسی وضعیت آب و هوایی شهرستان نشان می دهد که میانگین طولانی مدت دمای منتطقه 14 درجه سانتیگراد و میانگین بارش کمتر از 300 میلی متر در سال می باشد که از نظر اقلیمی این شهرستان جزء مناطق نیمه خشک قرار می گیرد. عمده ترین عامل بارش توده هوای مرطوب غربی می باشد که در فصول سرد سال وارد کشورمان می شود و بارش های قابل توجهی را در منطقه ایجاد می کند. از اواخر خرداد ماه پرفشار جنب حاره وارد منطقه می شود و منجر به خشکی هوا می گردد. در فصول گرم سال بادی از جهت جنوب و جبوب شرقی وارد منطقه می شود که در اصطلاح محلی به آن باد راز می گویند که این باد خشکی هوا را در بخش های جنوبی تشدید، و منجر به پراکنش ریزگرد ها در برخی از روزهای سال می شود.

با توجه به اقلیم منطقه و شیب عمومی پوشش گیاهی غالب در این دشت بیشتر گیاهان تیغ دار همانند گون، خارشتر، درمنه، جارو و ورک می باشد که به دلیل مهار آب های زیرزمینی و بیابان زایی جنگل های دست کاشت نیز در بخش های جنوب شهرستان و حاشیه مناطق کویری اجاد شده است که عمده ترین گونه های آن تاغ، گز و کاج می باشد که نقش عمده ای در کنترل ریز گردها و جلوگیری از گسترش بیابان خواهد داشت.

شرایط طبیعی و پوشش گیاهی متنوع زیستگاه مناسبی را برای گونه های عمده جانوری در منطقه ایجاد کرده است که از مهم ترین آن ها می توان به گرگ و روباه و انواع مارها و پرندگانی چون بلدرچین و انواع گنجشک سانان ایجاد کرده است که منطقه حاشه رود شور از جمله مناطق شکار ممنوع در استان محسوب می شود.

بارش های قابل توجه در اواخر زمستان و اوایل بهار، موجب شکل گیری تنها تالاب فصلی استان در اطراف روستای صالحیه می شود که این تالاب زیست گاه موقت پرتدگان مهاجر در اوایل فصل بهار می شود که یکی از مناطق طبیعی گردشگری استان محسوب می شود.

خاک مناسب همرا با منابع آب قابل توجه موجب شده است که یکی از قدیمی ترین استقرارگاهای انسانی یعنی محوطه باستانی ازبکی در منطقه شکل بگیرد. در حال حاضر نیز این دشت یکی از مراکز سکونت گاهی کشور با دو شهر (نظرآباد و تنکمان) و روستاهای بزرگ و کوچک که در این دشت سکونت دارند.

 کارنامه علمی و فرهنگی علیرضا عزیزی 

 ویژگی های جغرافیایی شهرستان نظرآباد