استاد جمشید امینی در استان البرز

کوچه ای بن بست، سهم فرهنگ و هنر البرز از بنیانگذار شیوه نقاشی بر قالی!

گروه: استانها

حوزه: البرز

شماره: 13991020000124

تاریخ: 1399/10/20 - 9:47ق.ظ

فارس پلاس البرز؛ حسین عسکری (نویسنده و البرز پژوه): نوزدهم دی ماه بیست و دومین سالگشت درگذشت‌ استاد جمشید امینی از طراحان فرش نوین ایران و بنیانگذار شیوه هنری «نقاشی بر قالی» است. متاسفانه سهم فرهنگ و هنر استان البرز از این استاد صاحب سبک، کوچه ای بن بست است در زادگاه و مدفنش در روستای فشند ساوجبلاغ. انتظار می رود با تصویب شورای فرهنگ عمومی استان البرز و شورای نامگذاری شهر کرج، نام و تصویر این هنرمند ملی در کلانشهر کرج جاودانه شود.

استاد امینی در سال 1282 خورشیدی در روستای فشند واقع در غرب استان البرز دیده به جهان گشود. در دو سالگی مادرش را از دست داد و در پنج سالگی به همراه خانواده اش راهی تهران شد. پدرش او را به مکتبی فرستاد که دارای کارگاه قالی بافی بود. پس از یک سال هنرآموزی نزد استاد غلامحسین قالی باف کرمانی، در سال 1298 با یاری میرزا علیخان محمودی کاشانی از شاگردان استاد کمال الملک، وارد مدرسه صنایع مستظرفه شد. طراحی را نزد استاد محمّد غفاری مشهور به کمال الملک فراگرفت و در آن مدرسه دار قالی برپا کرد. در سال 1307 در رشته گوبلن بافی دیپلم عالی گرفت؛ دیپلمی که در سال 1318 از سوی وزارت معارف، معادل لیسانس هنرهای زیبا تلقّی گردید. او پس از کسب تجارب دوره جوانی، وقت خود را بیشتر به آموزش هنرجویان هنرستان های هنرهای زیبا اختصاص داد و در مهر 1337 بازنشسته شد.

او با حمایت و توصیه استاد کمال الملک، هنرمندانه فاصله نقاشیِ رنگ و روغن و بافت قالی با پشم و کُرک را از میان برداشت. به پرده ها جان داد نه به یاری قلم مو و رنگ بر بوم نقاشی که به مدد نخ و تار و پود بر دارِ قالی. نخستین هنرمندی است که به بافت فرش با استفاده از پرسپکتیو و سایه روشن پرداخت. نقشه های سنّتی را بسیار آسان می بافت اما تبحّر او در بافت فرش بدون نقشه و از روی تصویر بود. به این ترتیب بود که استاد امینی، مبتکر شیوه هنری «نقاشی بر قالی» در ایران شد. نخستین اثر هنری وی فرش «نازی آباد» است که زیرنظر استاد کمال الملک بافته شده است. دکتر حسن امینی فرزند استاد امینی همچنان ادامه دهنده شیوه هنری پدرش است.

تابلوهای منظره، مرغ پابسته، پل ورسک، خلقت آدم (کپی از میکل آنژ)، شیر خفته، دو گنجشک نشسته، اینشتاین، اسب، گل های آفتابگردان، ضامن آهو و تصویر استادکمال الملک از دیگر آثار بی همتای استاد امینی است. این قالی ها، چنان استادانه بافته شده اند که حتّی از فاصله نزدیک هم با نقّاشی تفاوتی ندارد. برخی از این آثار در موزه هنرهای ملّی، کاخ سعدآباد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی نگهداری می شود. آثار استاد امینی در نمایشگاه جهانی بروکسل سال 1958میلادی دیپلم گراند پری را برای او به ارمغان آورد. او درباره یکی از آثارش گفته است: «پل ورسک را که بافتم، قوام السلطنه آن را در سفری که به شوروی داشت به مقام های آن کشور هدیه کرد. بعد که برگشت گفت آن قدر که آن جماعت به پل ورسک احترام

گذاشتند به من اعتنا نکردند. آنان همان کسانی بودند که کمال الملک را تبعید کردند و او در سکوت و در غربت غریبانه در نیشابور مُرد.»

استاد امینی در 19 دی‌ 1377 درگذشت و سه روز بعد، در زادگاهش فشند از توابع شهرستان ساوجبلاغ به خاک سپرده شد. از جمله توصیه های اخلاقی استاد به شاگردانش، پاکی زبان و احترام به زنان بود. او عقیده داشت که مردان بزرگ را زنان پاکدامن و نجیب ساخته ‌اند، پس باید به ستایش مقام زن و مادر پرداخت.

منابع: شیرین صوراسرافیل، طراحان بزرگ فرش ایران، ص 465؛ عباس سرمدی، دانشنامه هنرمندان ایران و جهان اسلام، ص 100؛ جامعه، ش 84، ص 5؛ خبرنامه ساوجبلاغ، ش 12، ص 7؛ هنر و مردم، ش 29، ص 16؛ تندیس، ش 247؛ فصلنامه هنر، ش 20، ص 52؛ شهروز مهاجر و محمّدحسن حامدی، مکتب کمال الملک، ص 54؛ دانشنامه دانش گستر، ج 3، ص 127.