ویرانی میراث اشکانی و ساسانی در کهن دشت البرز

میراث فرهنگی، همان میراثی است که هویت انسان بودن ما، خود را در آن و با آن نمایانده و آشکار کرده است. به قول استاد فرزانه جناب دکتر حکمت اله ملاصالحی، ما همه ماهیان بحر سنت و میراث خویشیم و همواره در آن غوطه می خوریم. با آن می تراویم و در آن می بالیم. میراث فرهنگی و مدنیت هر جامعه و ملتی، همان طریق انسان بودن و عین و آینه هویت او است. آثار باستانی، مواریث فرهنگی و امانات تاریخی هر ملتی آینه شخصیت، هویت، منش آفرینندگی، اندیشمندانگی آن ملت است که بدون رجوع به چنین منابع و مواریثی و بدون حضور زنده و بالنده چنین آثاری، هیچ شکلی از آگاهی و دانایی تاریخی ممکن و قابل تصور نیست.

ویرانی وسیع و مهیب میراث اشکانی و ساسانی در محوطه باستانی شرف‌الدین تنکمان از توابع شهرستان نظرآباد استان البرز، نمونه ای کوچک از نابودی میراث فرهنگی ایران عزیز در سال های اخیر است. پیشنهاد می کنم نوشتن و گفتن مستمر از غارت میراث فرهنگی و تاریخی ایران عزیز توسط مغولان را دیگر متوقف کنیم؛ چون متاسفانه عملاً و نظراً، خواسته یا ناخواسته ما نیز مغول وار با میراث خود برخورد کرده‌ایم.

حسین عسکری - 23 فروردین 1400

ویدئوی فوق در آپارات

بازتاب های انتشار ویدئو و یادداشت

«ویرانی میراث اشکانی و ساسانی در کهن دشت البرز»

- فریدون محمدی (مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز):

سلام... از آقای دکتر عسکری به خاطر توجه به میراث فرهنگی استان صمیمانه سپاسگزارم اما از ایشان به عنوان یک شخصیت علمی و فرهنگی همچنین انتظار می رود تا در ارتباط با حفاظت از این میراث گران‌سنگ تاریخی به جای مسئول دانستن یک اداره میراث فرهنگی شهرستان با دو نفر پرسنل، حساسیت همگانی را برانگیخته و با جملات و عباراتی مسئولیت اجتماعی شهروندان را خاطر نشان نمایند... البته که مسئول مستقیم این کار از نظر دولتی اداره میراث فرهنگی است این اداره کل حتماً باید در این زمینه اقدامی اساسی کند و حتماً هم انجام خواهد شد اما در تمام دنیا مخصوصاً در کشورهای تاریخی مانند ایران، مردم با تشکیل انجمن ها و تشکل‌های مختلف از مواریث فرهنگی خود حفاظت می‌کنند و تمام مسئولیت را به گردن دولت‌ها نمی‌اندازند... متاسفانه در کشور ما در این زمینه مهم، فرهنگ سازی به صورت کارساز و کامل و جامع صورت نگرفته تا آنجا که در محوطه های تاریخی مانند محوطه مورد اشاره، اداره کل میراث فرهنگی تابلوهای اطلاع رسانی نصب می‌کند و چند روز بعد افرادی آنها را به سرقت می‌برند.... سوال این است که در کدام نقطه دنیا در کنار هر اثر تاریخی دولت، نگهبان می‌گذارد. امیدوارم اساتید و فرهیختگان و دلسوزان میراث فرهنگی ما به جای متهم کردن دولت و ادارات دولتی اندکی هم به فکر فرهنگ سازی و کار بنیادی اجتماعی باشند.

- حسین عسکری (البرزپژوه):

سلام جناب آقای محمدی عزیز مدیرکل محترم میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز، سپاس از واکنش بهنگام جنابعالی. در این باره نکاتی چند خدمتتان عرض می شود: 1. نمی دانم چرا مدتی است، میزان تخریب در محوطه های باستانی غرب استان البرز همانند محوطه شرف الدین شهر تنکمان و تعدادی از آثار و محوطه های البرز عزیز، گسترده تر از قبل شده است. به طور مثال، اخیراً پس از سرقت نرده های کاروانسرای صفوی ینگی امام، چند نقطه از این کاروانسرا هم مورد حفاری سودجویان قرار گرفته است. شوربختانه در دیدار نوروزی، این تخریب ها را دیدم. شواهد نشان می دهد که این ویرانی ها، زیر سایه بی توجهی ها و عدم نظارت متولیان امر و در فرآیند زمانی رخ داده است. متاسفانه به نظر می رسد سوداگران میراث ارزشمند این سرزمین قدسی، با حوصله و عدم ترس، این تخریب ها را انجام داده اند. حفر چاه ها و تونل های حدود 5 - 6 متری در محوطه باستانی شرف الدین، موید این امر است.2. به تنگناها و محدودیت های امکاناتی و نیروی انسانی اداره کل میراث فرهنگی واقف هستیم اما بعضاً مدیرانی در شهرستان ها، سکاندار ادارات و دفاتر میراث فرهنگی هستند که با فعالان فرهنگی و تشکل های مردم نهاد قهرند و فقط مشغول بجا آوردن مناسک مربوط به بوروکراسی و درصدد ارتباط با محافل خاص برای حفظ و بقای پست خود می باشند و متاسفانه درکی از جایگاه و کارکردهای هویت تاریخی و میراث فرهنگی و مدیریت فرهنگی ندارند. 3.به هرحال فعالان فرهنگی و اجتماعی، آمادگی دارند که در قالب تشکل های مردم نهاد و جلب همکاری شورای های اسلامی و دهیاری ها، یاری رسان اداره کل میراث فرهنگی در حفظ و نگهداری از مواریث فرهنگی البرز باشند. 4. پیشنهاد می کنم گشتی در محوطه شرف الدین و دیگر محوطه های در حال تخریب بزنید تا عمق فاجعه را دریابید. باز هم ممنون از پاسخ گویی و صبوری جنابعالی.

- فریدون محمدی:

جناب آقای دکتر عسکری مجدداً عرض سلام دارم و تشکر می نمایم نکات بسیار مهم و حائز اهمیتی را عنوان فرمودین... بی شک مسائل و مشکلات در سطوح مختلف وجود دارد اما هنر ما باید در همفکری و تشریک مساعی برای رفع آنها باشد... مطمئن باشید در هفته آینده از منطقه تنکمان و محوطه های تاریخی آن بازدید می نمایم و در راستای رفع مشکل چاره ای اساسی می اندیشم... باشد تا همه شما بزرگواران مخصوصاً دلسوزان کهن دشت نظرآباد در این مهم همراهی بفرمایید.

23 فروردین 1400

____________________

- فرزان احمدنژاد (باستان شناس و از کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز):

درود جناب عسکری، با سپاس از توجه شما در معرفی این اثر فاخر فرهنگی ثبت ملی و آگاهی بخشی از مخاطراتی که این اثر را تخریب می کند، متاسفانه تقریباً تمام تابلوهای معرفی اثر که از جنس آهن بودند در سال گذشته بریده شده و به سرقت رفته، از جمله محوطه تاریخی شرف الدین، متاسفانه مردم آموزش درست و حسابی ندیده اند درباره اهمیت میراث فرهنگی. آیا از دوران ابتدایی تا دبیرستان درسی داریم که اهمیت مواریث را از کودکی نشان دهد. باید فرهنگ‌سازی کرد و مردم آگاه شوند. از سوی دیگر از اهالی انتظار است که میراث فرهنگی را در حفظ آثار کمک کنند، چون با بودجه و نیروی انسانی امری محال است. شهرستان نظرآباد 3نفر نیرو دارد و پایش هر روزه آثار محال است. جناب محمدی به نکته خیلی مهمی اشاره کردند ما در کشور، نزدیک به سه و نیم میلیون اثر تاریخی فرهنگی شناسایی شده داریم که جدا از میراث طبیعی است که با این حوزه نزدیک به هفت میلیون اثر میراثی، اگر برای هر اثر قرار باشد که محافظت شبانه روزی انجام شود باید هر اثر شش نگهبان داشته باشد تا نگهبانی بیست و چهار ساعت و چهل و هشت ساعت استراحت لحاظ گردد. پس در حداقل نیروی ممکن چهارده میلیون نفر و در شرایط نرمال چهل و دو میلیون نگهبان لازم است که معادل نیمی از جمعیت کشور است. این افرادی هم که درحال موتورسواری و غیره هستند، عموماً اهالی همان روستا و شهرها هستند و از مکان دیگری به اینجا نیامده اند که با اندکی فرهنگ سازی می توان ایشان را به حافظان میراث تبدیل کرد.

- حسین عسکری (البرزپژوه):

سلام آقای احمدنژاد عزیز، جنابعالی باستان شناس هستید و طبیعتاً بیشتر از همه ما باید دغدغه حفظ میراث فرهنگی را داشته باشید. در پیام شما دفاع از ساختار معیوب وزارت میراث فرهنگی، غلبه دارد تا دفاع از موجودیت مواریث فرهنگی ایران عزیز. این وزارتخانه وقتی مشروعیت و مقبولیت دارد که حافظ میراث غنی ایران باشد. توجیه مغالطه برانگیز «چون آثار تاریخی فراوان است پس ویرانی ها و سوداگری ها طبیعی است!» استدلال خطرناکی است برای بقای میراث فرهنگی ایران عزیز. استدلالی که ویرانی ها و حفاری های غیر مجاز را عادی و توجیه می کند. مطالبه ما دوستداران میراث فرهنگی استان البرز، حداقل ها است. لطفاً بفرمایید کارشناسان و مراقبان آثار اداره کل و مدیر دفتر میراث فرهنگی نظرآباد چند بار به محوطه باستانی شرف الدین شهر تنکمان سر زده اند تا جلوی روند ویرانگرانه حفاری های غیر مجاز و موتورسواری بر فراز این تپه ثبت شده در فهرست آثار ملی را بگیرند. البته این حجم از ویرانی ها در آن محوطه باستانی، حاصل سال ها غفلت و سهل انگاری است و یک شبه رخ نداده است‌. ممنون.

- فرزان احمدنژاد:

جناب عسکری عزیز، قطعاً بنده دغدغه میراث فرهنگی را دارم، بیشتر از شما نباشد، کمتر هم نیست. من دفاع نابجایی نکردم. تعداد آثار تاریخی و فرهنگی و نیروی انسانی لازم را بیان کردم، قطعاً ضعف هست و باید اصلاح شود. اینکه برای هر اثر تاریخی نگهبان گذاشته شود شدنی نیست. من در پیام خود اشاره کردم که باید از ظرفیت های مردمی استفاده شود تا فرهنگ‌سازی انجام شود، ولی با نقد خالی، کار پیش نمی رود. همین نظرآباد بیش از پنجاه تپه و محوطه تاریخی دارد که پایش شبانه روز این تعداد امکان پذیر نیست. به صورت دوره ای ما منظم پایش انجام می شود.حفاری های غیر مجاز هم در ساعت نیمه شب به بعد صورت می گیرد و اعلام قبلی هم نمی شود که کجا مشغول حفاری هستند. قاچاقچیان هم ماشاالله با تجهیزات کامل سرد و گرم و مسلسل تمام اتوماتیک تا دندان مسلح حضور دارند، یگان های حفاظت میراث فرهنگی و محیط زیست هم دست خالی اند در صورت تعقیب هم تیرباران شده و حتی تیر خلاص به سرشان شلیک می‌شود، اگر هم مقابله کنند و قاچاقچیان آسیب ببیند باید قصاص شوند و سال ها در زندان بمانند، یکی از مشکلات اساسی یگان های حفاظتی میراث و محیط زیست همین خلأهای قانونی و عدم تجهیزات کافی برای مقابله است. هنوز چهلم دو نیروی حفاظت محیط زیست زنجان نرسیده است. جسارتاً من یک کارشناس جزء هستم و در جایگاه پاسخگویی به بخش انتقادات از عملکرد وزارتخانه و اداره کل و اداره شهرستان های تابعه نیستم ولی نقد شما را منعکس می کنم.

23 فروردین 1400

- به نقل از کانال البرزپژوهی https://t.me/alborzology

____________________