سید ابوالحسن گلیردی طالقانی

مجتهد ساعت ساز

حسین عسکری: مقاله زیر برای جلد چهاردهم «دایره المعارف تشیع» نوشته شده است. این جلد از دایره المعارف، آخرین مراحل آماده سازی برای چاپ را می گذراند.

سید ابوالحسن گلیردی طالقانی (م1310ش) مجتهد و مبارز سیاسی دوره پهلوی و پدر آیت الله سید محمود طالقانی. در سال 1278ق در روستای گلیرد از توابع منطقه طالقان واقع در غرب استان تهران زاده شد. پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در منطقه طالقان و شهرهای قزوین و تهران، راهی اصفهان شد و از شاگردی شیخ محمدحسن اصفهانی بهره مند گردید. او در ادامه علم آموزی راهی عراق شد و ده سال در سامرا نزد میرزا محمدحسن شیرازی مشهور به میرزای بزرگ شیرازی (م1312ق) و هفت سال هم در کربلا در محضر آقا سید اسماعیل صدر (م1338ق) شاگردی نمود. شیخ آقا بزرگ تهرانی (م1348ش) او را در شمار سرآمدان بشریت آورده و در وصفش نوشته است:«من العلما الاجلاء الاتقیاء».

او که در دوران تحصیل در عراق، ساعت سازی را آموخته بود، پس از بازگشت به تهران ضمن تدریس علوم اسلامی در مدرسه مروی، این شغل را پیشه خود ساخت و درآمد اصلی اش از این طریق به دست می آمد. در اوایل سلطنت رضا شاه پهلوی (م1323ش) مسیونرها و مبلغان بهاییت به تکاپو افتاده بودند و در گسترش عقیده خویش و متزلزل ساختن مسلمانان می کوشیدند. این وضع بر آیت الله سید ابوالحسن گلیردی گران آمد و به یاری حاج عباسقلی بازرگان تبریزی (پدر مهندس مهدی بازرگان)، حسن اسفندیاری (محتشم السلطنه) و میرزا ابوالحسن خان فروغی و پشتیبانی آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی (م1365 ق) مرجع تقلید عصر، مجلسی برای تبلیغ اسلام و گفتگوهای انتقادی با مخالفان اسلام و تشیع سامان داد. در این انجمن شمار فراوانی از مسیحیان و یهودیان و پیروان دیگر آیین ها شرکت می کردند و در حضور مردم به مناظره می پرداختند. برآیند این جلسات جمعی از پیروان دیگر ادیان و مذاهب به اسلام بود. فعالیت اثرگذار این محفل دینی با مخالفت های تیمورتاش (وزیر دربار رضاشاه) تعطیل و پنهانی شد و انتشار مجله «البلاغ» ارگان این جلسات متوقف گردید.

سید ابوالحسن گلیردی دستی هم در سیاست داشت و جلسات سیاسی در منزل او با شرکت آیت الله سید حسن مدرس (م1316ش) برقرار بود. او همچنین از معترضان جدی اجرای سیاست کشف حجاب اجباری زنان به وسیله رضا شاه پهلوی به شمار می رود. مرحوم گلیردی طالقانی پس از عمری مجاهده در سال 1310ش در سن 72 سالگی به جهان دیگر شتافت. در روز مرگ او بازار تهران تعطیل شد. با آن که مراسم تشییع جنازه در آن زمان به دستور رضا شاه ممنوع اعلام شده بود اما جمع فراوانی از مردم در تشییع پیکر او شرکت کرده و پیکرش را در کنار مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی (شهرری) به خاک سپردند. پس از مدتی پیکر او به قبرستان وادی السلام نجف اشرف منتقل گردید. از وی چهار اثر مکتوب برجای مانده است: «السیاسه الحسینیه، کیمیای هستی، محاکمه در موضوع حجاب، مقاله اثنی عشریه».

منابع: الذریعه الی تصانیف الشیعه، 12/271و 18/202و20/137و21/394؛ طبقات اعلام الشیعه، 1/33؛ تاریخ و جغرافیای طالقان، 102؛ آشنایی با مشاهیر طالقان، 48؛ پیک آفتاب، 29؛ سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت تاریخ کمبریج، 41؛ طالقانی فریادی در سکوت، 1/58.