دهخدا فخرآور هشتجردی (هشتگردی)

رهبر شیعیان هشتگرد در 900 سال پیش

نصیرالدین ابوالرشید عبدالجلیل قزوینی رازی متکلم و فقیه شیعه در قرن ششم هجری قمری در یکی از آثارش به نام «بعض مثالب النواصب فی نقص بعض فضایح الروافض» به مناسبتی از دهخدای فخرآور هشتجردی (هشتوردی) و فرزندش «جمال الدین عبدالصمد شیعی» یاد کرده است. این شیعیان، در یکی از روستاهای اطراف شهر قزوین به نام «هشتجرد» یا «هشتورد» ساکن بوده اند. استاد میرجلال الدین حسینی ارموی معروف به محدث (متوفای 1358 خورشیدی) احیاگر میراث مکتوب شیعی، دکتر عبدالحسین زرین کوب (متوفای 1378 خورشیدی) استاد فقید دانشگاه تهران، رسول جعفریان پژوهشگر تاریخ تشیع و علامه علی اکبر دهخدا (متوفای 1334خورشیدی) بر این نظرند که منظور از این روستا، همان هشتگرد فعلی مرکز شهرستان ساوجبلاغ است.

درباره این شخصیت نوشته اند که به همراه پیروانش بر سر حقانیت شیعه دوازده امامی با اسماعیلیان منطقه الموت قزوین درگیر شده است. برخی از نویسندگان همانند شیخ منتجب الدین رازی (از عالمان نامدار شیعه در قرن ششم هجری قمری) از دهخدای فخرآور هشتجردی به عنوان یک چهره شیعی و فاضل یاد کرده اند که فرزندش در دفاع از شیعه به شهادت رسیده است اما درباره چگونگی شهادت او مطالبی نگفته اند. بر اساس روایتی متاخر، مهاجران کرد اهل حق که از حومه کرمانشاه به هشتگرد آمده اند بر این نظرند که هشت خانواده کرد به این محل کوچیده و آن را آباد کردند. از این رو به «هشت کرد» و سپس «هشتگرد» معرف شده است. بر فرض صحت این روایت، از نظر مطالعات تاریخی، روایت متقدم و کهن درباره روند نامگذاری شهر هشتگرد قابل اعتمادتر است.

منابع: نصیرالدین ابوالرشید عبدالجلیل قزوینی رازی، نقض معروف به بعض مثالب النواصب فی نقص «بعض فضایح الروافض»، ص129؛ تعلیقات نقض، ج1، میرجلال الدین حسینی ارموی (محدث)، ص325؛ هدیه بهارستان، به کوشش عبدالحسین طالعی، ص250؛ رسول جعفریان، تاریخ تشیع در ایران از آغاز تا طلوع دولت صفوی، ص539؛ ایرج افشار سیستانی، پژوهش در نام شهرهای ایران، ص618؛ سید محمدعلی گلریز، مینودر یا باب الجنه قزوین، ج1، ص443؛ منتجب الدین رازی، الفهرست، ص93.

- مقاله فوق بخشی از کتاب در دست تالیف «نام آوران ساوجبلاغ» است.