شأن معنوی شهرستان ساوجبلاغ در عصر ظهور

در آخرالزمان به هنگام ظهور حضرت مهدی موعود (عج) حوادثی شگرف در کره خاکی رخ خواهد داد که منجر به تشکیل دولت کریمه حضرت منجی (عج) می شود. حوادثی که بر بستر زمانی و مکانی خاص خود روی خواهند داد. شهرستان ساوجبلاغ یکی از مناطقی است که بر اساس شواهد روایی و تاریخی، در آن رویداد های قدسی آخرالزمان رخ خواهد داد. پیش از پرداختن به شرح و بسط این رخدادها باید نکته مهمی را یادآوری کرد. نکته ای ظریف که ما را در فهم و تبیین دقیق این حوادث مهم یاری خواهد کرد. واقعیت این است که از سوی امامان معصوم مذهب تشیع، سخنان و احادیثی صادر شده است که در شأن و منزلت طالقان در عصر ظهور است. سوال این است که آیا «طالقان» مد نظر روایات ، همین طالقان امروزی بوده یا باید حدود و ثغور طالقان مورد اشاره آن حضرات را باید در جغرافیای تاریخی زمان صدور احادیث جستجو کرد؟ از سوی دیگر آیا احادیث منزلت و حوادث مربوط به «ری» را نیز می توان بر دشت ساوجبلاغ تعمیم داد؟ و یا اینکه آیا می توان تأثیر پذیری این منطقه را از حوادث منطقه کوهستانی شهرستان، نادیده گرفت؟ در پاسخ به این سوالات باید متون تاریخی – جغرافیایی را جستجو کرد تا به تحلیل دقیقی رسید و بر همین اساس نسل جوان امروز شهرستان ساوجبلاغ را به شأن معنوی و هویت ارزشمندش آگاه کرد. هویتی که در معیت موعود بدست می آید.

حدود طالقان قدیم :در کتب قدیمی، طالقان به طور اعم به منطقه ای اطلاق شده که وسعت آن بیش از منطقه و محدوده فعلی طالقان بوده و  گسترش بیشتری داشته است. به این معنی که از طرف مغرب به منطقه الموت و همچنین قسمتی از رودبار تا حدود شمالی قزوین و از طرف مشرق به رودخانه کرج و لورا و شهرستانک محدود می شده  است.(1)

طالقان مورد نظر احادیث :آیت الله شیخ علی کورانی (از محققان لبنانی الاصل ساکن شهر قم ) درباره احادیث و روایات طالقان در آخر الزمان می نویسد: «به نظر می رسد مراد از طالقان در این روایات منطقه ای است در رشته کوه های البرز در صد کیلومتری شمال غرب تهران که از تعدادی روستا تشکیل شده و به نام طالقان مشهور است. اما بعد از بررسی روایات مربوط به طالقان، آنچه به نظر من بهتر می رسد این است که مراد از اهل طالقان، اهل ایران است نه خصوص منطقه جغرافیایی طالقان، اما اینکه امامان (ع) اهل طالقان را بنام منطقه آنان نامیده اند از جنبه ویژگی های جغرافیایی و خصوصیات اخلاقی و دینی آن سامان است.»(2) آیت الله کورانی در اواخر سال 1380خورشیدی طی گفت و گویی با فصلنامه تخصصی «انتظار» در تکمیل دیدگاه خود می گوید:«من قبلا" خیال می کردم طالقان، همین منطقه طالقان است، بعد به این نتیجه رسیدم که این گونه نیست. پیامبر (ص) وقتی می خواستند از سرزمین ایران صحبت کنند، فرمودند:«ارض المشرق» یا «منطقه جبال طالقان» ، مخصوصا" وقتی دیدم که اهل بیت(ع) عنایت داشته اند که مفهوم «قم»را خیلی گسترده کنند. یک روز عده ای به خدمت امام هادی(ع) رفتند، آن حضرت فرمود:«اهل کجا هستید؟»، گفتند:«اهل ری»، فرمود:«اهلا" باهل قم»، آقا جان ما اهل ری هستیم ، فرمود:«اهلا" باهل قم» یعنی قم (تشیع) و خط فکری و اعتقادی آن مطرح است. از این رو بعدا" متوجه شدم که معنای حرفی مراد نیست. حتی به ایران یا از مشهد تا قزوین ، خراسان می گفتند...»(3) در همین راستا از سوی دیگر با مجموعه نظراتی از عالمان و محدثان و مورخان شیعه همانند قاضی نورالله شوشتری (از علمای قرن دهم و نویسنده کتاب مجالس المؤمنین )، اسماعیل بن احمد نوری طبرسی (نویسنده کفایة الموحدین)، شیخ علی یزدی حائری (نویسنده کتاب الزام الناصب فی اثبات الحجة الغایب)، حاج محمدهاشم بن محمدعلی خراسانی (نویسنده کتاب منتخب التواریخ)، کامل سلیمان (نویسنده لبنانی کتاب یوم الخلاص) و...مواجه هستیم که به طور صریح بر این نظرند که منظور از طالقان همین منطقه طالقان قزوین است. پس از طرح دو نظریه حداکثری و حداقلی که مبتنی بر حدود جغرافیایی ایران و طالقان امروزی است، این سؤال مطرح می شود که کدام نظریه صحیح تر به نظر می رسد و یا باید به نظر سومی قایل شد؟ بدیهی است که مجموعه احادیث منزلت طالقان را می توان به حد جغرافیایی وسط که همان طالقان قدیم با حدود جغرافیایی زمان صدور احادیث می باشد، اطلاق نمود که مجموعه نقاط کوهستانی و کوهپایه ای شهرستان ساوجبلاغ را نیز در بر می گیرد. 

وضعیت دشت ساوجبلاغ: بر اساس شواهد محکم تاریخی، منطقه دشت شهرستان ساوجبلاغ به هنگام صدور روایات و احادیث مربوطه به آخرالزمان جزء ملک «ری» بوده بطوری که «حمدالله مستوفی» (از مورخان قرن هشتم هجری قمری) می نویسد:«ساوجبلاغ ولایتی است که در اوان سلاجقه مال به ری می داده و در عهد مغول سوا شده...»(4) پس به این ترتیب روایات و احادیث مربوط به «ری» را می توان بر دشت ساوجبلاغ  نیز تعمیم داد. حوادثی همانند سهم ری در ترکیب یاران و سرداران حضرت مهدی(عج) و خروج «شروسی» در آخرالزمان و حضور وی در ری که از علایم ظهور است.

• حوادث و روایات مربوط به طالقان

1- حدیث گنج های طالقان: حدیثی از منابع شیعه و اهل سنت به نقل از امیرالمؤمنین علی (ع) بیان شده است: «خوشا به حال طالقان، خداوند متعال دارای گنج هایی در آنجا است که از نه طلا است و نه از نقره اما در آن خطه مردانی وجود دارند که خدا را آنطور که شایسته معرفت است. شناخته اند و آنان  یاران مهدی در آخرالزمان می باشند.»(5) این حدیث به نقل از امام جعفر صادق (ع) و با اندکی تفاوت و به طور مفصل در کتاب «بحارالانوار» آمده است (6) و همچنین با اندکی تغییرات این حدیث از حضرت رسول اکرم (ص) نیز نقل شده است.(7)
2- حدیث تبرک طالقان: در روایتی به نقل از امام جعفر صادق (ع) اینگونه آمده است:«بخ لطالقان» (مبارک باد بر طالقان). این توصیف، مقدس بودن منطقه و نقش آن در حوادث آخرالزمان را می رساند.(8) 3- حدیث یاران طالقانی امام مهدی: روایاتی دلالت دارند که در آخرالزمان 13 تن، یا به قولی 24تن از یاران اصحاب خاص امام مهدی(عج) از طالقان می باشند.(9) 4- حضور سیدحسنی در طالقان: در روایات مربوط به خروج«سید حسنی» که از علایم ظهور موعود (عج) به شمار می رود، به حضور او و یارانش در منطقه طالقان اشاره شده است. مرحوم علامه مجلسی ضمن بیان روایتی، خروج سید حسنی را از مدینه می داند که مردانی از طالقان به دعوت او لبیک خواهند گفت(10) با خروج سید حسنی، گنج های نهفته طالقان که همانا جوانان پر شور و با صلابت این منطقه هستند، عاشقانه گرد او جمع می آیند و به سوی کوفه حرکت می کنند. این مطلب طی احادیثی از رسول اکرم (ص)، امیر المؤمنین علی (ع) و امام جعفر صادق(ع) بیان شده است. بر اساس حدیث منقول از امام علی(ع)، سید حسنی به همراه یاوران طالقانی خویش وارد شهر کوفه می شود و آنجا را ستاد فرماندهی خود قرار می دهد که در همان ایام خبر ظهور امام مهدی (عج) به او می رسد.(11) 5- رجعت شعیب بن صالح:بر اساس روایات،«شعیب» فرمانده سپاه طالقان است که به سید حسنی می پیوندد. در روستای «اوانک» طالقان، مقبره ای وجود دارد که به مقبره «شعیب بن صالح» معروف است و اهالی معتقدند که او از یاران خاص امام مهدی(عج) می باشد که در آخرالزمان رجعت می کند. درباره محل خروج او علاوه بر طالقان ،«سمرقند» نیز بیان شده است. طبق حدیثی از امام محمد باقر (ع) شعیب به همراه سید حسنی و لشگریان دارای پرچم های سیاه برای نبرد باسفیانی (از چهره های منفور پایان تاریخ) به حرکت در می آیند که پس مبارزه ای سخت او را شکست می دهند و به سوی غرب پیش می روند تا به بیت المقدس می رسند.(12) با بررسی تعدد محل خروج شعیب حداقل می توان این مسئله را پذیرفت که «طالقان» یکی از مراکز فعالیت شعیب پس از خروج است.

• پی نوشت ها: 1- تاریخ و جغرافیای طالقان، سید محمدتقی میرابوالقاسمی،ص2 / در منابع جغرافیایی و تاریخی از پنج منطقه موسوم به طالقان در ایران و خارج از آن نام برده شده است:«طالقان خراسان ، طالقان شام، طالقان اصفهان (معروف به طالقانچه) ، طالقان ساوجبلاغ (معروف به طالقان قزوین، دیلم یا طبرستان) و طالقان افغانستان که برخی آن را با طالقان خراسان یکی دانسته اند». بسیاری از علما و محدثان شیعه، طالقان مد نظر این احادیث را طالقان شهرستان ساوجبلاغ می دانند که این موضوع را برخی از ویژگی های فعلی این منطقه تأیید می کند. (جهت آگاهی از دلایل تطبیق نگاه کنید به: نشریه تصویر ساوجبلاغ، ش 39 ،20اسفند 1376)/ 2- عصر ظهور ،علی کورانی ،ص260 / 3- مجله انتظار ،ش2،ص62/4- نزهت القلوب،حمدالله مستوفی،ص106/ 5 – کنزالعمال ،ملاعلی متقی هندی، ج7، ص262/ 6- بحارالانوار، علامه مجلسی،ج52، ص307 / 7- یوم الخلاص،کامل سلیمان،ترجمه علی اکبر مهدی پور، ص430 / 8- همان ، ص259 / 9- المحجة فی ما انزل فی القایم الحجة، سیدهاشم بحرانی، ترجمه سیدمهدی حائری قزوینی،ص 85 /10- بحارالانوار، علامه مجلسی،ج13،ص 1163 / 11- یوم الخلاص،کامل سلیمان،ص 1040 / 12- همان، ص1042.