در ساوجبلاغ

همه چیز بوی فرهنگ و هنر می دهد

نام ساوجبلاغ در اذهان همگان با تاریخ، فرهنگ و مدنیت چندین هزار ساله و مشاهیر نام آور و رسوم دیرپا و ریشه دار گره خورده است . سیدمحمد خاتمی (رئیس جمهوری وقت و معمار نظریه گفت و گوی تمدن ها) در 16 تیر 1378 در جمع پر شور مردم ساوجبلاغ در این باره گفت: «ساوجبلاغ یکی از کانون های فرهنگ و مدنیت ایران اسلامی است که سابقه‌ی درخشان آن به قرن ها قبل از اسلام و حتی قبل از میلاد مسیح (ع) می رسد».

شهرستانی که سابقه‌ی 7 هزار ساله آن با قدمت بسیاری از مناطق تاریخی و باستانی جهان ، برابری می کند. منطقه ای که در آن تقدم در کشف و دسترسی به آهک نسبت به مردمان باستانی «مصر» در دهکده‌ی باستانی «موشه لان» حکایت از عمق مدنیت و فرهنگ در این شهرستان کهن می کند و چشم و دل هر ساوجبلاغی را روشن و منّور می سازد. این شهرستان ، زیستگاه «میترائیان» خوروین و آجین دوجین در هزاره‌ی دوّم پیش از میلاد است؛ میزبان غارهای ده هزار ساله‌ی طالقان است که نمادی از نخستین سکونتگاه های بشری است. ساوجبلاغ محل کشف سفال های زیبا و آیینی 5 هزار ساله‌ی «ایقربلاغ» و معبد 6 هزار ساله‌ی «اسماعیل‌آباد» است و 59 تپه‌ی باستانی و تاریخی را در خود جای داده است. در زمان قحطی هنر و مدنیت ، ساکنان باستانی این شهرستان حماسه ها و هنرهای شگفتی آفریدند که هنوز هم این افتخارات ، مردم ایران و جهان را به تعجب وامی دارد . وجود آثار باستانی ساوجبلاغ در موزه‌ی پنسیلوانیای آمریکا و موزه‌ی مرکزی بلژیک نشانگر شهرت محوطه های باستانی شهرستان در عرصه‌ی بین المللی است .

درهنگام طلوع خورشید اسلام نیز تجلّی مردم روشن ضمیر ساوجبلاغ را شاهد هستیم؛ مقاومت دویست ساله‌ی بخش هایی از طالقان در برابر تلقی های وحی ستیز اموی از اسلام که برکت آشنایی مستقیم این مبارزان پاک طینت را با اسلام علوی،در پی داشت.احادیث و روایات منزلت طالقان در آخرالزمان به نقل از پیامبر اکرم (ص) و ائمه‌ی معصومین علیهم السلام نیز سند مبرهنی بر پاکی عقیده‌ی ساکنان این بهشت گمشده‌ی البرز است که به همرکابی منجی آخر الزمان ـ حضرت مهدی موعود ـ نایل خواهند شد و چه زیبا و شورانگیز است که نخستین علوی در سال176 هجری قمری وارد شهرستان ساوجبلاغ شد؛ ایشان حضرت یحیی بن عبدالله از نوادگان امام حسن مجتبی(ع) است که هم رهبری مبارزه‌ی اهالی طالقان با دستگاه منحط هارون الرشید عباسی را عهده دار شد و هم محور خیزش جنبش معنوی در طالقان گردید که بر اثر آن قلب های مشتاق این مجاهدان نیک سرشت با تشیع سرخ علوی آشنا شد و در نهایت اسارت و شهادت مظلومانه این علوی مبارز، دانشمند و فقیه در زندان مخوف هارون در بغداد، غم و اندوهی بسان فاجعه کربلا در طالقان ایجاد کرد که تا مدتها اثر این اندوه بر چهره‌ی طالقان باقی بود.حکایت شیعیان خالص پیرو «دهخدای فخرآور هشتوردی» در هشتگرد (مرکز شهرستان ساوجبلاغ) درقرن ششم هجری که بسیار شنیدنی و روایتگر گرایش ساوجبلاغی‌ها به مذهب تشیع در دوران پیش ازحکومت صفویه و مویدی دیگر بر فطرت توحیدی این اهالی است .

سرزمین خاندان های علمی بزرگی همچون آل طالقانی سادات و غیر سادات ، آل صالحی ، آل برغانی، آل حکمی ، آل رفیعی ، آل شهید ثالث ، آل علوی شهید ، آل فشندی و آل نحوی که با تأسیس مدارس علمیه‌ی صالحیه ، سردار ، نواب و التفاتیه در شهر قزوین و مدرسه‌ی شاهزاده خانم در تهران ، خدمات فراوان علمی و فرهنگی به ایران و اسلام کرده اند . وجود آرامگاه 50 تن از سپیداران علوی و امامزادگان شریف در محدوده‌ی شهرستان ساوجبلاغ گویای تقدس این خاک و ارادت ساوجبلاغی ها به خاندان عصمت و طهارت است . این ستارگان پر فروغ در دو مقطع تاریخی ـ به هنگام حکومت علویان در طبرستان و بخش کوهستانی ساوجبلاغ و به هنگام حضور حضرت امام رضا (ع) در خراسان ـ وارد ساوجبلاغ شدند تا با گذر از این منطقه به نواحی یاد شده برسند که متأسفانه عمال شقی امویان و عباسیان آنان را به شهادت رساندند.

واقعه‌ی قیام خونین اهالی طالقان و دماوند پس از شهادت امام صادق(ع) که در منابع تاریخی آمده است. ساخت مسجد جامع برغان به دست یکی از پادشاهان شیعی مذهب در800 سال پیش که از شواهد پنجگانه‌ی قدمت تشیع در این شهرستان به شمار می رود. وجود قلعه های اسماعیلیه در طالقان ووقایع مربوط به آن که اوج نقش آفرینی تاریخی شهرستان ساوجبلاغ در عصر سلجوقیان است. عبور حکیم ناصر خسرو قبادیانی در سال 438 هجری قمری از روستای قوهه ساوجبلاغ و احداث کاروانسرای شاه عباسی ینگی امام در عصر صفویان حاکی از پویایی فرهنگی این شهرستان در آن دوران است . توصیفات «لرد کرزن» نایب السلطنه‌ی هندوستان و «یوشیدا ماساهارو» نخستین فرستاده‌ی دولت ژاپن به ایران درعصر قاجاریه، از معماری زیبای کاروانسرای ینگی امام چقدر غرورانگیز است.

داستان 360 مجلس شبیه خوانی (تعزیه) در ساوجبلاغ که مرحوم دکتر علی شریعتی از قول مرحوم جلال آل احمد بیان می کند . فعالیت های رزمندگان نهضت جنگل در طالقان و حماسه های مرد شماره‌ی 2 این نهضت (دکتر حشمت) در کنار میرزا کوچک خان ، تأسیس اتحادیه‌ی طالقانی ها در انقلاب مشروطیت ، فعالیت فداییان اسلام و پیروان نواب صفوی در طالقان و رفت و آمد مرحوم شریعتی به منزل آیت الله طالقانی در روستای «گلیرد» همگی نشان از بصیرت، خود آگاهی سیاسی و آزادیخواهی مردم ساوجبلاغ در مقاطع مختلف تاریخی است. حضور ایل افشار در ساوجبلاغ که یکی از دلایل انتخاب تهران به عنوان پایتخت از سوی «آقا محمدخان قاجار» بود؛ بیانگر زیبایی های دلنواز و کم نظیر این شهرستان کهن تاریخ است.

به نقل از : کتابشناسی ساوجبلاغ ، ص17