شیخ هادی نجم آبادی، فقیه روشنفکر و قرآن پژوه سیاسی

اشاره: ماهنامه «اطلاعات سیاسی و اقتصادی» در شماره 275 و 276 (امرداد و شهریور 1389) جنبش مشروطه خواهی ایرانیان را مورد کنکاش قرار داده است. دکتر سید محسن آل غفور - استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه شهید چمران اهواز - در مقاله ای با عنوان فوق، اندیشه های روحانی نواندیش مرحوم شیخ هادی نجم آبادی (1250- 1320 قمری) را مورد پژوهش قرار داده است. مطالعه این مقاله به خوانندگان فهیم وبلاگ «ساوجبلاغ پژوهی» توصیه می شود.

 * * * * * *

چکیده مقاله: عصر مشروطه را آوردگاه فکری دو سنت ایرانی - اسلامی و غربی می توان دانست. حاصل برخورد، تقابل، سایش، تضاد، تصادم و کشمکش این دو سنت از یک سو و گفت و گو و تاثیر متقابل آنها بر هم از سوی دیگر، سبب شکل گیری سنت هایی تازه در ایران معاصر گردید. حاملان سنت اسلامی، برخوردی یکسان با سنت غربی از خود به نمایش نگذاردند. سه واکنش عمده در این دوره به چشم می خورد: «واکنش سلبی، واکنش تسلیم و پذیرش همه سویه و واکنش مشروط و اسلامی شده.»

شیخ هادی نجم آبادی از شخصیت های اثرگذار در جریان شکل گیری جنبش مشروطه بود که در وادی سوم گام برمی داشت. او را جزو نخستین روحانیان نواندیش و روشنفکر در تاریخ اندیشه سیاسی ایران معاصر می توان دانست. شیخ هادی نجم آبادی با وجود اثرگذاری چشمگیرش بر جریان مشروطه خواهی و تحولات سیاسی - اجتماعی پس از آن، همچنان ناشناخته یا کمتر شناخته شده مانده است. او مکتبی بنیاد نهاد که از آن می توان به عنوان «مکتب نجم آبادی» یاد کرد. این مکتب، «قرآن پژوهی» را اساس کار خود می دانست. پیروی از این مکتب را در کسانی همانند میرزا ابوالحسن خان فروغی، شریعت سنگلجی، شیخ اسدالله خرقانی، مهدی بازرگان، آیت الله طالقانی و ... می توان دید.