مجروح شبیخون عباسی ها در منطقه ساوجبلاغ

عالم دانشمند و زاهد حضرت امامزاده جعفر (ع) که صحن و سرای زیبا و مطهرش هر روزه در شهر پیشوا - ده کیلومتری جنوب شرقی ورامین - منزلگه هزاران عاشق دل‌سوخته به خاندان عصمت و طهارت است، بنا بر نوشته کتب انساب یکی از فرزندان بلافصل حضرت امام موسی کاظم ‌(ع) است‌. مقبره امامزاده جعفر بن موسی الکاظم (ع) در کنار بازار قدیمی شهر کهن و مذهبی پیشوا قرار دارد که گلی از گلزار پاک جدش رسول‌الله (ص) است.

حضرت امامزاده جعفر‌ (ع) که وی را جوادی و اولاد او را جواریون و شجریون نیز می‌خوانند، پس از رشد و نمو در خاندان پاک و مطهر محمدی و کسب فیوضات معنوی به یاری برادر بزرگوارش حضرت علی ‌بن موسی الرضا‌ (ع) پرداخت و پس از آنکه حضرت امام‌رضا‌‌ (ع) دعوت مأمون‌الرشید را پذیرفت و از مدینه راهی شهر طوس شد، وی نیز همانند آن حضرت با کاروانی به سرپرستی خود و با حضور فرزندان و فرزند‌زادگان حضرت امام موسی کاظم ‌(ع) همچون ابراهیم و ابوالجواد‌ (ع) از بغداد رو به ولایت خراسان نهادند‌. آن حضرت و دیگر همراهان هنگامی که به ناحیه ساوجبلاغ رسیدند، پس از درگیری با دشمنان (سپاهیان مامون)، حسن‌بن موسی الکاظم‌ (ع) شهید شد و به بعضی دیگر از همراهان آن حضرت جراحاتی وارد شد.

پس از این پیکار با فر‌ا‌رسیدن شب، همگی در اطراف این منطقه پراکنده شدند، اما حضرت جعفر‌بن موسی الکاظم ‌(ع) که در منطقه ساوجبلاغ در حین دفاع مجروح شده بود در توابع ورامین به موضع سناردک در منزل جلال‌الدین نام بر اثر شدت جراحات وارده در روز 15 جمادی‌الثانی سال 217 هجری قمری به شهادت رسید و در گورستان محل، دفن شد.

بنای مجلل و با‌شکوه مقبره امامزاده جعفربن موسی الکاظم ‌(ع) در زمان سلطنت طهماسب صفوی ساخته شده است و محراب داخلی حرم در قسمت جنوب بنای بقعه قرار دارد و ازاره داخلی مقبره تا ارتفاع 5/1 متری با کاشی‌های معرق فیروزه‌ای، مشکی، زرد و سفید بر زمینه لاجوردی با نقوش تزیینی اسلامی مزین شده و در اواخر دوران پهلوی بالای ازاره داخل حرم و گنبد نیز تماماً آئینه‌کاری شده است. ضریح متبرک این مقبره در وسط گنبد‌خانه بر روی پایه‌ای 30 سانتیمتری از سنگ مرمر سبز قرار دارد و از جنس طلا و نقره است که هنر مینا‌کاری تزئین شده و کتیبه‌های آن با خط ثلث و نستعلیق نوشته و در سال 1371 هجری شمسی ساخته و نصب شده است. در پایان کتیبه‌ای که روی درب ضریح سابق مرقد مطهر موجود است، تاریخ سال 903 هجری حک شده و در پایان کتیبه داخل حرم که به خط ثلث است نام شاه طهماسب صفوی و تاریخ 903 حک شده است و این بقعه در سال 1317 توسط میراث فرهنگی به ثبت آثار ملی به شماره 319 رسیده است.

گنبد این بنای مجلل که از ‌جمله آثار ارزشمند معماری مذهبی ایران است دارای 21 متر ارتفاع و 5/9 متر قطر است که به شیوه دو پوش ساخته شده و فاصله بین پوش اول و دوم آن 7 متر است و بر روی پایه شانزده ضلعی با هشت پنجره است که چهار پنجره آن دارای شیشه رنگی است، کاشی‌های فیروزه‌ای قسمت خارجی گنبد با نقوش هندسی و کتیبه‌هایی به خط ثلث و نستعلیق و کوفی بنایی تزیین شده است و علاوه بر جنبه تزیینی دارای نقش عایق برای حفاظت از برف و باران است که در سال 1354 توسط سازمان ملی حفاظت آثار باستانی مرمت و تعمیر شده است. ایوان زیبای غربی این آستان مقدس در سال 1227 هجری قمری با دستور فتحعلی شاه قاجار هنگام تعمیرات بنا اضافه شد که ابعاد آن 7×20/8 متر است و کف و ازاره آن تا ارتفاع 80/1 متری در سال‌های اخیر با کاشی‌کاری پوشانده شده و پوشش سطح ایوان به وسیله گچ، سفید‌کاری و یزدی‌بندی در قسمت طاق به صورت رسمی‌بندی و آیینه‌کاری تزیین شده است.

طاق ایوان به شکل جناغی ساخته شده و از پاکار قوس طاق، کتیبه‌ای به خط نستغلیق سفید بر روی 50 لوح و 450 قطعه کاشی لاجوردی وجود دارد که مشتمل بر 25 بیت شعر از فتحعلی خان صبا است که هر مصرع آن درون کادری مشخص نوشته شده و فواصل بین کادرها را با کاشی‌های زرد و سبز و طرح‌های گل و برگ پر کرده‌اند، بر روی آخرین کاشی از کاشی‌های مذکور که از نوع کاشی خشتی زمان قاجاریه است، تاریخ تعمیر بنا به سال 1227 هجری قمری حک شده است.

هر چند که بنای بقعه امامزاده جعفر (ع) در زمان شاه طهماسب صفوی ساخته شده و بعدها در زمان قاجاریه به دستور فتحعلی شاه قاجار تعمیر و ایوان اصلی آن در ضلع شرقی بقعه احداث شد و در دوران پهلوی تعمیر گنبد، آئینه‌کاری داخل حرم و دیگر تزئینات داخلی و خارجی آین آستان مقدس انجام شد، تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی مساحت کل باقیمانده در زمان گذشته 300 متر مربع است و مساحت کل صحن و سرا به مساحت 7000 متر مربع بوده ولی پس از پیروزی انقلاب به زعامت مرجع عالی قدر اسلام امام خمینی‌ (ره) و مقام معظم رهبری طرح توسعه آستان مقدس در غالب تهیه طرح جامع پیش‌بینی 60 هزار متر مربع طراحی شده که در اطراف حرم مطهر احداث 11 رواق و یک ایوان قرینه و سه شبستان به نام‌های حسینیه شهدا، مصلی، تالار قرآن به مساحت 11 هزار متر مربع در فاز یک طرح جامع به تائید دفتر فنی سازمان اوقاف و امور خیریه رسیده است. همچنین، در شرق صحن درب ورودی با دو گلدسته به ارتفاع 22 متر با سر ‌درب کاشی‌کاری که در پیشانی درب ورودی با کاشی نوشته است که به بارگاه حضرت جعفر بن موسی الکاظم ‌(ع) مبدأ قیام 15خرداد 42 خوش آمدید و در دو طرف درب شمال ساختمان اداری به مساحت 300 متر مربع و طبقه دوم به مساحت 380 متر مربع سالن و مخزن کتابخانه آستان مبارک قرار گرفته و در قسمت جنوبی درب ورودی خدمات به زائران و طبقه دوم، زائر‌سرا احداث شده است.

- منابع: 1. دستخط آقایان مرحوم حاج شیخ عباس قمی، امام‌جمعه سابق پیشوا و مرحوم حاج شیخ احمد جنیدی امام‌جمعه سابق رودسر درباره شجره‌نامه امامزاده جعفربن موسی الکاظم‌ (ع) و مرحوم آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی را به رشته تحریر در آوردند. کنزالانساب، صفحه 59 / 2. تذکر‌الایمه، مرحوم علامه مجلسی / 3. کنز‌الانساب، صفحه 4 و ریاض الانساب، صفحه 158 / 4. بحر‌الانساب، صفحه 71 / 5. آشنایی با سلاله پاکان، امامزاده جعفربن موسی الکاظم ‌(ع)، حسن اصلانی، صفحه 43 / 6. کنز‌الانساب، صفخه 51 و بحر‌الانساب، صفحه 67 / 7. نسخه خطی تاریخ خوار و ورامین، ملا نعیمای طالقانی و نسخه خطی موقعیت امامزادگان ورامین، مرحوم استاد علیرضا طالقانی، صفحه 74، بحر الانساب، صفحه 71 / 8. مطلع‌الشمس، محمد‌حسن خان صنیع‌الدوله، صفحه 1154 / 9. مجله هنر و مردم، شماره 86، دکتر علاءالدین آذری / 10. فهرست بناهای تاریخی و اماکن باستانی، نصرت‌الله مشکواتی، صفحه 275 / 11. بقاع متبرکه استان تهران، محمد‌جعفر سروقدی، صفحه 176.

- سید محمد حسینی، خبرنگار افتخاری خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا).