گفت وگوی نویسنده این وب نوشت با خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)

214 اثر فرهنگی و تاریخی

 ساوجبلاغ

متولی جدّی ندارد

 مجموعه 214 اثر فرهنگی و تاریخی  شهرستان ساوجبلاغ به عنوان یکی از ذخایر باستانی و تاریخی در ایران به دلیل نبود نهادی مستقل، با دارا بودن قابلیت های فراوان، با تخریب و تهدید جدّی مواجه است.

  حسین عسگری - محقق و پژوهشگر - در گفت و گو با خبرنگار میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران، بیان کرد: ساوجبلاغ از نظر میراث فرهنگی نه فقط در سطح استان تهران، بلکه در سطح کشور حرف های زیادی برای گفتن دارد. از شواهد آن می توان به تعداد فراوان آثار شناسایی شده توسط کارشناسان سازمان میراث فرهنگی و گردشگری اشاره کرد که تاکنون تعداد چشمگیری از آن آثار جدای از ثبت محلی به ثبت آثار ملی ایران نیز رسیده است که کهن ترین آنها مربوط به هزاره پنجم پیش از میلاد با عنوان «محوطه باستانی موشه لان اسماعیل آباد» می باشد. براساس کاوش های به عمل آمده، باستان شناسان پی برده اند که ساکنان باستانی این محوطه، پیش از اهالی مصر باستان، آهک را شناخته و در بناها و معماری های خویش از آن بهره برده اند، یا «محوطه باستانی خوروین» که حفاری های انجام شده در آن بیانگر سکونت مهرپرستان در هزاره دوم پیش از میلاد بوده، چنانچه اعتقادات مربوط به میترائیسم در تدفین های کشف شده نمایان است.

  عسگری افزود: از آثار دوره اسلامی هم می توان موارد قابل توجهی را برشمرد؛ به طور مثال 50 بقعه امامزادگان شریف که در دو مقطع تاریخی - هنگام حکومت علویان در طبرستان و بخش کوهستانی ساوجبلاغ و به هنگام حضور حضرت امام رضا(ع) در خراسان - وارد ساوجبلاغ شدند تا با گذر از این منطقه به نواحی یاد شده برسند که متأسفانه عمّال امویان و عباسیان آنان را به شهادت رساندند. از معروف ترین این امامزادگان می توان به امامزاده هادی و علی النقی، امامزاده هارون، شاهزاده حسین، امامزاده یحیی، امامزاده جعفر، امامزاده ابراهیم و امامزاده عبدالقهار اشاره کرد.

   وی در باب اهمیت آثار دوره اسلامی ساوجبلاغ افزود: به عنوان نمونه معماری کاروانسرای ینگی امام در مقاطع مختلف مورد توجه جهانگردان و مستشرقان بوده که از جمله این افراد «یوشیدا ماساهارو» نخستین فرستاده دولت ژاپن به ایران در عصر قاجاریه و «لردکرزن» نایب السلطنه هندوستان می باشند. البته متأسفانه همین اثر زیبا در حال حاضر در آستانه تخریب و تغییر هویت است؛ در صورتی که بهترین مکان برای موزه و یا مجتمع فرهنگی می باشد. در شهرستان ساوجبلاغ به رغم کثرت آثار تاریخی فقط حدود ده حفاری علمی باستان شناسی صورت گرفته که پنج مورد آن پیش از انقلاب توسط کارشناسان خارجی و ایرانی انجام شده است. بر همین اساس بسیاری از آثار کشف شده از ساوجبلاغ در موزه های جهان پراکنده است؛ از جمله آنها می توان به آثاری در موزه پنسیلوانیای آمریکا، موزه لورو، موزه لندن و موزه مرکزی بلژیک اشاره کرد و در داخل کشور هم در موزه ملّی ایران، کاشان، تبریز، قزوین و ... آثار ساوجبلاغ بعضا" با عنوان منطقه قزوین به نمایش گذاشته شده است.

  مؤلف «کتابشناسی ساوجبلاغ» و «دشتی به وسعت تاریخ» اظهار کرد: با توجه به عدم اسقرار اداره میراث فرهنگی و گردشگری مستقل در شهرستان هفت هزار ساله ساوجبلاغ، این آثار متولّی جدّی ندارد و اداره میراث فرهنگی  شهرستان کرج عهده دار این امر است که به طور طبیعی این اداره به علت گستردگی حوزه استحفاظی و نبود تناسب بودجه و نیروی انسانی در حفظ، معرفی و مرمّت آثار تاریخی ساوجبلاغ کارنامه موفقی از خود ارایه نکرده است. همه این دغدغه ها گواهی می دهد که: باید در این شهرستان تاریخی، اداره میراث فرهنگی و گردشگری مستقلی تأسیس کرد. باید موزه ای در این شهرستان تأسیس شود تا این آثار گرانبها جمع آوری شده و در معرض دید علاقمندان و گردشگران قرار گیرد. شایسته است که این آثار براساس پژوهش های مستند از طریق انتشار کتاب و مطبوعات به همگان معرفی گردد چرا که حتّی برخی از این آثار در مقطع کارشناسی ارشد باستان شناسی موضوع پایان نامه دانشجویی بوده است و بالاخره اینکه آموزش مردمی از طریق تشکیل انجمن های مردمی و NGO های دوستداران میراث فرهنگی برای سهیم کردن مردم در زمینه جلوگیری از تاراج آثار و حفاری های غیر مجاز توسط افراد سودجو.

  این پژوهشگر در پایان با ابراز نگرانی هشدار داد: وقتی شهرستانی با این همه اثر ملّی پس از شهر تهران در استان رتبه دوم را دارد؛ نشانگر آن است که تعدادی از افتخارات فرهنگی و پیشینه تمام مردم ایران در این منطقه قرار دارد و بدیهی است که حفظ و معرفی آنها یک وظیفه ملّی می باشد. کما اینکه قانونگذار در قانون مجازات اسلامی موادی را برای تنبیه آسیب رسانندگان به این آثار پیش بینی کرده است.

  او در پایان گفت: به راستی مجری این قانون چه کسی است؟ آیا تصویب و تدوین چنین قوانینی بدون حضور مجری و نهاد قوی و مستقل بی اثر نیست؟ گفتنی است : شهرستان ساوجبلاغ با وسعت 2253 کیلومتر مربع و 175000 نفر جمعیت در غرب استان تهران واقع است.

بقایای

کهن ترین روستای

 ایران در حال نابودی است.

بقایای کهن ترین روستای ایران در شهرستان نظرآباد با قدمت نه هزار ساله در حال نابودی است. حسین عسگری - محقق و پژوهشگر - در گفت و گو  با خبرنگار میراث فرهنگی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، گفت: در شهرستان نظرآباد واقع در غرب استان تهران 52 اثر فرهنگی و تاریخی وجود دارد که تعدادی اثر از آن در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. از مهم ترین آنها می توان به «محوطه باستانی ازبکی» اشاره کرد که شش هزار سال بقایای فرهنگی پیش از تاریخ و اوایل دوران تاریخی از نیمه اول هزاره هفتم تا نیمه نخست هزاره اول پیش از میلاد مسیح یعنی دوران مادها را در خود جای داده است. این پژوهشگر درباره اهمیت این بنا ادامه داد: این محوطه گسترده، متشکّل از 10 تپه می باشد که شش تپه آن به وسیله کارشناسان سازمان میراث فرهنگی مورد حفاری قرار گرفته است. شاید بتوان محوطه ازبکی را یک دانشگاه تاریخ و باستان شناسی نامید؛ چرا که قدمت بسیار طولانی داشته و از هزاره هفتم پیش از میلاد تا دوره ایلخانیان در آن مدنیت رواج داشته است.

   عسگری خاطر نشان کرد: طی پنج کاوش از سال 1377تا1381 نتایج شگفت انگیزی در این محوطه پدیدار شد که توسل به آنها می تواند نقش مهمی در بازسازی و روایت گوشه هایی از تاریخ زیبای ایران داشته باشد. طی همین کاوش ها بود که کهن ترین روستای ایران با قدمت نه هزار ساله از یکی از تپه های ازبکی به نام «یان تپه» به دست آمد. از بقایای معماری این دهکده باستانی، اولین خشت های دست ساز بشر کشف شد. در باب اهمیت این خشت ها ذکر این نکته کافی است که نمونه ای از آنها را سیدمحمد خاتمی - رییس جهوری وقت - در سال 1379 به هنگام افتتاح همایش جهانی گفت و گوی تمدن ها در مقر سازمان ملل متحد به کوفی عنان اهدا کرد.

   وی با انتقاد از تدوین نشدن برنامه حفاظت و مرمت آثار باستانی پس از پایان حفاری های علمی گفت: متأسفانه بقایای این روستای باستانی در دو سال پس از پایان حفاری آسیب های جدّی دیده و رو به نابودی است. طبق گفته های سرپرست هیأت کاوش محوطه «ازبکی» که در مطبوعات سال 1381 منعکس شد، قرار بود به زودی از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور عملیات احداث نخستین مرکز باستان شناسی ایران در وسعت 1200 متر مربع در این فضا آغاز شود؛ اما متأسفانه نه تنها تاکنون از احداث این مرکز هیچ خبری نشده؛ بلکه معماری های کشف شده، بر اثر عوامل طبیعی و غیر طبیعی رو به ویرانی است. مؤلف کتاب «دشتی به وسعت تاریخ» افزود : کشف معبد رنگین «یان تپه»، لوح آغاز عیلامی به عنوان سند ارتباط تجاری اهالی باستانی شوش و محوطه ازبکی در هزاره چهارم پیش از میلاد، دژ مادی با وسعت950 متر مربع به عنوان شرقی ترین اثر مادی در فلات مرکزی ایران و نخستین پیکره سنگی دوره مادها از دیگر افتخارات شگفت انگیز تپه های این محوطه باستانی است.

  عسگری در پایان افزود: شهرستان نظرآباد به دلیل نزدیکی به شهر تهران قابلیت تبدیل شدن به یکی از محورهای گردشگری استان تهران را داراست. تبعیدگاه و مدفن دکتر محمد مصدق در روستای احمدآباد، روستای تاریخی نجم آباد، غار نمکی نجم آباد، امامزاده ابوالحسن، فرودگاه آموزشی آزادی و زندگی عشایر در جنوبی ترین نقاط این شهرستان از جاذبه های آن است. شهرستان نظرآباد با 120 هزار نفر جمعیت شهری و 576کیلومتر مربع وسعت در سال 1381 طی مصوبه هیأت دولت جمهوری اسلامی ایران در غرب استان تهران تشکیل شد.