وابستگی بیش از حد به سنت قاجاری!
اشاره: آقای حسن اسدی تبریزی - سردبیر مجله اشراق: فصلنامه فلسفی، عرفانی و ادبی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز - در یادداشت زیر، نامه حجت الاسلام والمسلمین سید ابراهیم سیدعلوی به حسین عسگری - نویسنده کتاب روستای ایستا - را مورد توجه قرار داده و دیدگاه آقای سیدعلوی درباره آیت الله میرزا صادق مجتهد تبریزی - پیشوای اهل توقف طالقان - را به نقد کشیده است. یادآوری می شود سیدعلوی در نامه مورد اشاره، درباره مرجع تقلید اهالی روستای ایستا نوشته است: «مرجع تقلید آن گروه صالح، مجتهدی بوده پویا و پیشرو و آینده نگر. تمام موضع گیری های او در برابر سلطه پهلوی و مشروطیت و در هجوم ویرانگر غرب استعمارگر بوده است.»
* * * * *
«روستای ایستا» عنوان کتابی است درباره مردمان روستایی در طالقان که از دستاوردهای تمدن جدید و تکنولوژی استفاده نمی کنند. آنها از آب لوله کشی،برق، تلفن، رادیو و تلویزیون، یارانه و دیگر تکنولوژی ها استفاده نمی کنند. اهالی این روستا شناسنامه ندارند و به خدمت سربازی نمی روند و به همین دلیل فاقد گذرنامه نیز هستند. مردمان این روستا در اصل اهل تبریز هستند و سال ها است که به طالقان مهاجرت کرده اند.
اما این اندیشه چگونه در این افراد ایجاد شده است؛ آیت الله میرزا صادق آقا تبریزی مجتهد مشهور تبریز، که از مخالفان مشروطه به شمار می آمد، در دوره رضاخان با برخی از اقدامات وی از قبیل قانون نظام وظیفه (اجباری) و قانون شناسنامه (سجلی) مخالفت کرد و حکم داد که هیچ یک از مقلدین او نباید شناسنامه بگیرند و نباید به سربازی بروند. میرزا صادق آقا را از تبریز تبعید کردند و او دیگر به تبریز برنگشت و در قم رحلت کرد اما برخی از مقلدین وی در تبریز راه و اندیشه او را تداوم دادند و نظر وی را به دیگر مظاهر تمدن جدید سرایت دادند. امروز نیز در تبریز هستند خانواده هایی که مقلد میرزا صادق آقا هستند. البته این اشخاص همانند اهالی طالقان نیستند و شناسنامه دارند و از ابزارهای جدید استفاده می کنند.
غرض من از این یادداشت اشاره به نکته ای درباره میرزا صادق آقا است. آقای سید ابراهیم سیدعلوی در یادداشتی خطاب به مولف کتاب «روستای ایستا» اشاره کرده است که: «مرجع تقلید آن گروه صالح، مجتهدی بوده پویا و پیشرو و آینده نگر. تمام موضع گیری های او در برابر سلطه پهلوی و مشروطیت و در هجوم ویرانگر غرب استعمارگر بوده است.» آقای سیدعلوی در حوزه شناخت میرزا صادق آقا پژوهش های زیادی انجام داده است و اثر مستقلی درباره وی با عنوان «تبیان صادق» زیر چاپ دارد. نکته ای که در تمامی نوشته های ایشان درباره میرزا صادق آقا به چشم می خورد شیفتگی بیش از حد به این شخصیت و توجیه تمامی اندیشه های وی است. به نظر من باید بپذیریم که میرزا صادق آقا نه در اثر دور اندیشی و آینده نگری بلکه بر اثر عدم درک صحیح اقتضاءات عصر و وابستگی بیش از حد به سنت قاجاری چنین نظراتی مطرح کرد. این مطلب مویدات بسیاری دارد که در این مجال نمی توانم بنویسم و شاید در نوشته ای مطبوعاتی به تفصیل به این مطلب بپردازم.
