آشنایی با فقیه نظرآبادی روزگار قاجار - 2

نسخه ای به قلم محمد جعفر نظرآبادی ساوجبلاغی

بخش دوم

نسخهای که به دست ملا محمدجعفر نظرآبادی ساوجبلاغی قلمی شده، کتاب روضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه (شرح لمعه) اثر شیخ زین الدین بن علی احمد عاملی (911 - 965ق) مشهور به شهید ثانی است. این کتاب مشهورترین و مهمترین شرح کتاب اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه (لمعه) تألیف محمدبن مکی عاملی 786) ق) مشهور به شهید اول در سال 957ق در دو جلد سامان یافته است .روضه البهیه یک دوره کامل فقه شیعه - از طهارت تا دیات - را دربر می گیرد و از لحاظ ایجاز، بلاغت، و سبک نگارش از اهمیت ویژهای برخوردار است. چنانکه از زمان تألیف تاکنون به عنوان کتاب درسی فقه در حوزه های علمیه تدریس میشود. آثار بی شماری درباره حاشیه، شرح، ترجمه، خلاصه و... درباره این کتاب تالیف شده است. نسخه از این کتاب به قلم ملا محمدجعفر نظرآبادی ساوجبلاغی به تاریخ روز شنبه 27 جمادی الاخر 1241ق کتابت شده و در کتابخانه مدرسه مبارکه فیضیّه به شماره 402 نگهداری میشود. [9]

ترقیمه کاتب در این نسخه چنین است: «... واتفق الفراغ من تسوید هذه الاوراق الشریفه یوم الاحد سابع عشرون شهر جمادی الآخر من شهور سنه احدی و اربعین و ماتین بعد الالف من هجره النبویه علی هاجرها الف سلام و تحیّه علی ید الاقل الخلق و الخلیقه بل لا شی فی الحقیقه اقل الطلاب محمدجعفر ساوجبلاغی نظرآبادی عفی الله عنه و عن والدیه و عن جمیع المؤمنین و المؤمنات بمنه و جوده انه هو الجواد الکریم تمت.»

نسخه شناسی: این اثر به خط نسخ تحریری در 274 برگ و 33 سطردر هر صفحه به قطع رحلی کتابت شده و تمامی مباحث کتاب در آن موجود است. عناوین و نشانیها درشت تر از متن بارنگ قرمز است بر فراز برگ ها آثار کمی از رطوبت و آسیب دیدگی دیده می شود. در تمامی برگها بر افزوده هایی به قلم کاتب با نشان «صح» و باقی حواشی به خط شکسته نستعلیق به چشم می خورد. تصحیح نسخه بدل با رمز «خ، ل» مشخص داده شده است. این نسخه منحصر به فرا مقابله شده و در برگ پنجم نشان بلاغ دارد. دارای حاشیه نویسیبه زبان های عربی و فارسی در هامش و میان سطور است. این حواشی درباره توضیح لغات و عبارات، پرداختن به مسائل فرعی، نظریههای فقهی و منظور شارح همچنین منابع استنباط احکام مانند روایات و ... است. منابع این حواشی از تعلیقه های شهید ثانی، عبد العالی کرکی، خلیفه سلطان و کتابهایی مانند مجمع البحرین و تهذیب در برگ 5 الف یادداشت تملکی با این عبارات به یادگار مانده است: «هو الباقی، فی تملک من لیس بمالک سید هاشم الحسینی اشتریته فی النجف الاشرف علی خمسه و عشرین قراناً سنه 1253». احتمال می رود کاتب نسخه، این کتاب را هنگام در تحصیل در نجف اشراف نگاشته چرا که دیگر یادداشتها مربوط به آنجا نیست. در انجامه نوشتهای درباره موضوع کلامی جبر و اختیار به یادگار مانده است. در این نوشته احادیثی از اصول کافی درباره اراده و مشیّت پروردگار مورد استناد قرار گرفته است. تاریخ نگارش آنبه نیمه دوم قرن سیزدهم است.

در لت جلد یادداشت به تاریخ 17 ذیقعده 135[[1335 درباره صورت حساب دستمزد کارگری به نام مرادعلی که در بنای عمارت اشتغال داشته از قرار روزانه پنج شاهی در ازای خشت زدن به تعداد پانصد خشت به یادگار مانده است و همچنین یاد دقت دیگری با این عبارات « [عبادات استیجاری[ از کربلائی حسن گرفته شد به تاریخ سه شنبه هفدهم شهر رمضان المبارک 1278 غره محرم 1379 عمل لاتمام نماید. بمبلغ پنج تومان و ختم قرآن که از آن تاریخ تا آخر رمضان 1278 رمضان بخواند به مبلغ چهار هزار » و در برگهای پایانی نسخه جلد زیرین یادداشتهایی درباره طب سنتی و درمان بیماریها و چگونگی، اندازه و زمان به کار بردن داروها و همچنین فواید رجالی تاریخی و حدیثی و فقهی نوشته شده است ازجمله مسائل متفرقه درباره شکیات نماز، نکاح منقطعه، جوازه غیبت و ... به چشم میخورد. نوع کاغذ فرنگی، نخودی، آهار مهره شده، پاره ای از کلمات در اثر رطوبت و چربی ناخوانا است. مشخصات جلد به شرح ذیل است: تیماج فرسوده، زرشکی، مجدول، باترنج و سر ترنج ضربی زمینه گل و بوته، عطف جلد آسیب دیده است.

*****

امید اینکه با شناخت میراث مکتوب ایرانی - اسلامی زمینه بیشتری برای حق شناسی که نشان شناسایی حق است از مقام دانشمندان این مرز و بوم فراهم آید و شاخه های سبز و استوار دانش و اخلاق در شهر فرهنگینظرآباد فروغ بگستراند - ایدون باد-

پانوشت ها: [1]. «نظرآباد گویند قریه ایست خجسته بنیاد در عراق عجم». بستان السیاحه، زین العابدین شیروانی (تهران، سنایی، چاپ افست) ص613 614-. گفتنی است این تقسیم جغرافیای در کتاب نزهه القلوب، حمدالله مستوفی قزوینی (قرن هشتم) آمده است. «نزهه القلوب» حمدالله مستوفی، تحقیق دکتر سید محمد دبیر سیاقی (قزوین، حدیث امروز، 1381) ص 106. / [2]. دشتی به وسعت تاریخ، حسین عسکری (تهران، نشر سعید محبی، 1386). [3] / این کتاب به نوشته خان ملک ساسانی «...با قلمی ادیبانه وقایعی را که در موقع تغییر سلطنتی پیش می آید در نتیجه اشخاص تازه چرخ بی سرو پا بروی کار می آیند برای اعقاب و اخلاف شرح داده و در جزو آنها ترجمه احوال حاجی میرزل آقاسی را چنان مفصل و مشروح بیان کرده که گوئی در اغلب مجالس وی حضور داشته است» سیاستگران دوره قاجار، خان ملک ساسانی (تهران، نشر بابک، [1338]) ج 2، ص 70- 71 .[4] /.دستور الاعقاب، میرزا احمدی نواب طهرانی [1260ف] به تصحیح و اهتمام سیدعلی آل داود (تهران، نشر تاریخ ایران، 1376)، ص 48- 49. / [5]. مجمل رشوند، محمد علی خان رشوند، تحقیق دکتر منوچهر ستوده و عنایت الله مجیدی (تهران، نشر میراث مکتوب، 1376) ص 130. / [6]. دافع الغرور (روزنامه سفر آذربایجان)، عبدالعلی ادیب الملک، به کوشش ایرج افشار (تهران، خوارزمی، 1349ش) ص 32. / [7]. قصص العلماء، محمد بن سلیمان تنکابنی (تهران، علمی و فرهنگی، 1383) ص 175. / [8]. قصص العلماء، ص175 و بیان المفاخر، سید مصلح الدین مهدوی، (اصفهان، کتابخانه مسجد سید اصفهان، 1368) ص 285. / [9]. فهرست نسخه های خطی کتابخانه مدرسه فیضیه، رضا استادی (قم، 1396ق) ج 1، ص 117 و التراث العربی المحفوظ فی مکتبات ایران العامه، علامه سید احمد حسینی اشکوری، (قم، دلیل، 1431ق/ 1388 ش)، ج6، ص 242.