صاحب فتوای حرمت مدرنیته

دکتر عبدالحسین خسرو پناه - عضو هئیت علمی پزوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی - در کتاب «جریان شناسی فکری ایران معاصر»، اهالی روستای ایستای طالقان و مهدی نصیری - نویسنده کتاب اسلام و تجدد و مدیرمسئول فصلنامه سمات - را ذیل عنوان «جریان تجدد ستیز سنتی» ارزیابی و تحلیلی کرده است. او در این باره نوشته است: «در بهار 1381 یکی از نویسندگانی که با این طایفه ارتباطی داشت، این تفکر را با روش نقلی - دینی در کتابی با عنوان اسلام و تجدد مطرح کرد... نویسنده کتاب با گفتمان درون دینی، تعارض کلی و ماهوی دین اسلام و علوم جدید و تکنولوزی را مطرح ساخت.» (کتاب روستای ایستا، صفحه هجده).

مهدی نصیری در تابستان 1389 کتابی با عنوان «آوینی و مدرنیته» منتشر کرد که مباحث آن را می توان دنباله همان کتاب «اسلام و تجدد» دانست. در مقدمه این کتاب درباره میرزا صادق مجتهد تبریزی (متوفای 1311 خورشیدی) مرجع تقلید اهل توقف طالقان آمده است:

«با ورود تدریجی مدرنیته به ایران، واکنش های گوناگونی در قبال آن از سوی متدینین ابراز شد. بعضی از علما و متدینین به مخالفت کلی با آن و مظاهرش پرداختند. از جمله این گروه میرزا صادق مجتهد تبریزی از علمای به نام عهد مشروطه بود که فتوا به حرمت هر امر مدرنی داد به این دلیل که خاستگاه آن بلاد کفر بوده و اخذ آنها عنوان تشبه به کفار را پیدا خواهد کرد. او به همین دلیل فتوا به حرمت مشروطه که کاملا" رنگ و بوی مدرن داشت، داد و در دوران رضاخان از پذیرش ساختارها و نظامات مدرن مثل مدارس جدید، نظام سربازی و... سرباز زد و مقلدان خود را نیز از آنها برحذر داشت. اما این رویکرد با اشاعه انگاره های مدرن و هجوم سیل آسای مظاهر مدرنیته به کشور در انزوای کامل قرار گرفت. دیگر رویکرد اتخاذ شده از سوی متدینین در قبال مدرنیته، تقسیم آن به دو بخش مفید و مضر بود، بدین معنا که وجوهی از مدرنیته را مثبت و قابل اخذ می دانست مانند تکنولوژی مدرن و علوم تجربی اما بر نفی مظاهر فرهنگی و ایدئولوژی های مدرن و نیز اخلاقیات آن تاکید می کرد. این دیدگاه تاکنون نیز ادامه یافته وبه دیدگاهی مسلط و غالب تبدیل شده است. دیدگاه اول نیز اگر چه بروز و ظهوری بسیار اندک و ضعیف دارد اما همچنان قائلانی دارد و از عمق و غنای بیشتری نسبت گذشته برخوردار شده است.» (کتاب آوینی و مدرنیته، صفحه 10).