شهرستان ساوجبلاغ در آیینه 24 منبع مکتوب خارجی
منطقه ساوجبلاغ واقع در غرب استان تهران از دیرباز به جهت موقعیت تاریخی و جغرافیایی اش مورد توجه بسیاری از نویسندگان، جهانگردان و پژوهشگران غیر ایرانی قرار گرفته است. عمده شهرت این شهرستان به اهمیت آثار تاریخی و باستانی اش بر می گردد؛ به طوری با کوشش کارشناسان میراث فرهنگی 214 اثر فرهنگی و تاریخی در چهار بخش مرکزی، طالقان، چندار و چهارباغ مورد شناسایی قرار گرفته است. براساس آخرین یافته های باستان شناختی، کهن ترین آثار منطقه ساوجبلاغ متعلق به هزاره های چهارم و پنجم پیش از میلاد مسیح است. نگارنده این سطور با هدف کمک به گسترش و ژرفایی مباحث ساوجبلاغ پژوهی به معرفی 24 منبع معروف خارجی با موضوع ساوجبلاغ پرداخته است. گفتنی است منابع عربی مرتبط با این موضوع که تعدادشان قابل توجه است در مجال مکتوب دیگری در همین وب نوشت معرفی خواهند شد:
1.vanden berghe¸L: La necropole de Khurvin¸lstanbul¸1964.
2.Vanden berghe¸L. Khorvin (
3. واندنبرگ، لویی، باستان شناسی ایران باستان، ترجمه دکتر عیسی بهنام، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب 1349.
سه منبع فوق به قلم «لویی واندنبرگ» باستانشناس بلژیکی است که در سال 1333 خورشیدی محوطه باستانی خوروین را مورد کاوش قرار داد و آثاری متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد متعلق به پیروان آئین مهر (=میترائیسم) را به دست آورد.
4. Maleki¸Yoland¸Art abstritet decor animalier chez les ceramistes de la reglon de theran¸Archeologie Vivante¸vol l¸No. 1. 1968¸pp.43-50
«یولاند ملکی» در این مقاله ضمن بحث از ویژگی های فرهنگ های فلات مرکزی ایران به اهمیت و تاریخ نگاری اشیا کشف شده از محوطه باستانی «موشه لان اسماعیل آباد» و «سرخاب» اشاره کرده است.
5. Talaie¸Hasan¸stratigraphical sequence and Architectural Remains at Ismall Abad the central plateau of Iran¸ Archaeological Mittellungen Aus Iran¸band¸16. 1963.
دکتر حسن طلایی - از اعضای گروه کاوش محوطه باستانی موشه لان اسماعیل آباد در سال 1355و1356 خورشیدی- در این مقاله به اهمیت و ویژگی های معماری در این محوطه شش هزار ساله پرداخته است.
6. T .Cuyler Young¸(Early lron Age Revisted: prellminary suggestlon for the Re- analysis of old constructs)¸Dellandus aux Balkans¸Recuell jean Deshayes¸Paris¸1985¸pp.361-318
در این مقاله علمی «تامس کایلر یونگ» از باستان شناسان مشهور ضمن تاریخ نگاری های محوطه های باستانی متعلق به فرهنگ عصر آهن ایران، به وضعیت محوطه باستانی «خوروین» نیز اشاره کرده است.
7. Lanلs dorff¸A. and D.E.Mc cown¸Talli Bakun¸a season of 1932¸OIP LIX¸59 chicago¸1942 .pp.6-7.
در این مقاله علمی که در آمریکا منتشر شده سفالینه های محوطه باستانی پنج هزار ساله «ایقربلاغ» با سفالینه های «تل باکون» واقع در دو کیلومتری تخت جمشید، مقایسه شده است.
8. اشکیبل و همکاران، عصر اوستا، ترجمه مجید رضی، جلد اول، تهران: آسیا، 1343/ این مستشرق، ریشه نژادی ساکنان منطقه طالقان را مورد بررسی قرار داده است. 9. الگار، حامد، دین و دولت در ایران: نقش عالمان در دوره قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: انتشارات توس، 1369/ این نویسنده مسلمان آمریکایی در کتابش به شرح واقعه مبارزه ملا محمدصالح برغانی و برادرش محمدتقی برغانی مشهور به شهید ثالث با سلسله قاجار و طرح نظریه ولایت فقها به وسیله ملا محمدصالح برغانی در نزد فتحعلی شاه قاجار پرداخته است. 10. بووا، لوسین. برمکیان بنا به روایت مورخان عرب و ایرانی، ترجمه عبدالحسین میکده، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی،1380/ این مستشرق به واقعه درگیری فضل بن یحیی برمکی (عامل هارون الرشید عباسی) درسال 176 هجری قمری با امامزاده یحیی بن عبدالله از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) در منطقه طالقان اشاره کرده است. 11. پتروف، م.پ، مشخصات جغرافیایی طبیعی ایران، ترجمه ح. گل گلاب، تهران: نشر دهخدا، ج2،1350/ در آن وضعیت زمین شناسی، معادن و جغرافیای منطقه ساوجبلاغ مورد بررسی قرار گرفته است. 12. پرایس، معصومه، جنبش زنان در ایران از سال 1850 تا 2000 میلادی،ترجمه نازلی شیخ الاسلامی، روز نامه یاس نو، سال اول،ش 184، 28 مهر 1382،ص8/ در این مقاله نقش قره العین برغانی (از زنان مجتهد و شاعره) در جنبش زنان ایران مورد توجه قرار گرفته است. 13. جان ناس، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغر حکمت، تهران: بی نا، 1344/ در این کتاب در ضمن بحث از فرقه اسماعیلیه به قلعه های آنان در منطقه طالقان اشاره شده است. 14- دوگوبینو، کنت، مذاهب و فلسفه در آسیای وسطی، ترجمه م. ف، اصفهان: بی تا، بی نا/ سفیر وقت فرانسه در ایران (عصر قاجاریه) ضمن دیدار از مدرسه صالحیه قزوین که با تلاش ملا محمدصالح برغانی تأسیس شده از آن در کتابش به نیکی و اهمیت یاد کرده است. 15- دیاکوف، ا. م، تاریخ ماد، ترجمه کریم کشاورز، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1371/ در این منبع تحقیقی از الواح آشوری که در آن نام سرزمین طالقان ذکر گردیده، مطالبی بیان شده است. 16- شاردن، جان، سیاحت نامه، ترجمه محمد عباسی، ج3، تهران: امیر کبیر، 1350/ در این اثر مربوط به دوره صفویه، مساله انتقال آب طالقان به قزوین مورد اشاره قرار گرفته است.17- شنور، ش، «از همه چیز عزیزتر و والاتر»، روزنامه خلق آذربایجان، چاپ باکو، ش 22301، 16 آگوست1996، ص7/ در این مقاله گزارشی به زبان ترکی از فعالیت های هنری لطفعلی توده فلاح - کارگردان و نویسنده ساوجبلاغی- به چاپ رسیده است. 18- کریستین سن، آرتور، ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی، تهران: امیر کبیر، 1367/ این مستشرق به تاریخ طالقان و ریشه یابی نام برخی از محله ها و روستاهای آن که به عصر ساسانیان بر می گردد، اشاره کرده است. 19- گیرشمن، رومن، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه دکتر محمد معین، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1374/ در آن درباره آثار محوطه باستانی خوروین مطالبی درج شده است. 20- لسترنج، ،جغرافیای تاریخی سرزمین های خلافت شرقی، ترجمه محمود عرفان، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1337/ در آن به جغرافیای تاریخی طالقان در قرون میانه اسلامی اشاره شده است. 21- لمتون، ا. ک.س، مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1339/ فرمان شاه طهماسب صفوی مبنی بر معافیت مردم طالقان از پرداخت مالیات در این کتاب مورد کنکاش قرار گرفته است. 22- ماساهارو، یوشیدا، سفرنامه، ترجمه دکتر رجب زاده با همکاری نی نی یا (استاد دانشگاه اوساکای ژاپن)، مشهد: موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، 1373/ نخستین فرستاده دولت ژاپن به ایران در دوره قاجاریه در این سفرنامه به هنگام عزیمت از تهران به قزوین در سال های 98-1297 هجری قمری از کاروانسرای «ینگی امام» به نیکی یاد کرده است. 23- مینورسکی، ولادیمیر، سفرنامه ابودلف در ایران، ترجمه سیدابوالفضل طباطبایی، تهران: فرهنگ ایران زمین، 1342/ در این سفرنامه مولف به منطقه ساوجبلاغ سفر کرده و مشاهدات خود را نوشته کرده است. 24- ناتانیل کرزن، جورج، ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1380/ سفرنامه نایب السلطنه هندوستان که در سال های 1885 و 1895 میلادی ضمن سفر به مناطق مختلف ایران از روستاهای ینگی امام (کاروانسرا) و سنقر آباد نیز دیدار می کند.