گفت و گوی طلبگی درباره یک کتاب

«بنفشه زار کمند» آخرین کتاب آقای اسماعیل آل احمد (متولد 1354 خورشیدی) است که با هدف «بازکاوی حماسه غدیر از زاویه ای نو» به همت موسسه رخسار قرآن شهرستان نظرآباد واقع در استان البرز در زمستان 1389 و با شمارگان 5000 نسخه منتشر شده است. حجت الاسلام والمسلمین آل احمد - از روحانیان اهل قلم  شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد - هم اکنون در حوزه علمیه قم در حال تحصیل دروس عالی حوزوی است. علاوه بر «بنفشه زار کمند»، کتاب های «در کمند غزال»، «صداقت ساقی» و «الاعراب و تعامل النبی معهم»از آثار قلمی آقای آل احمد است. نخستین نقد آخرین کتاب آقای آل احمد به قلم آقای علی اکبر صفری (متولد 1355 خورشیدی) پژوهشگر و کتابشناس علوم اسلامی، در وب سایت «موسسه کتابشناسی شیعه» منتشر شده است.

آقای صفری هم از روحانیان اهل قلم دو شهرستان ساوجبلاغ و نظرآباد است که جلد 46 فهرست نسخ خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی را در دست تدوین دارد. این دو بزرگوار از دوستان دوران کودکی بنده هستند که از اخلاق و دانش آنها بهره های فراوان برده ام. پس از انتشار یادداشت آقای صفری در روز دوشنبه 18 مهر 1390، آقای آل احمد یک روز بعد، از طریق رایانامه مطلبی را به نشانی «وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی» ارسال کرد. این وبلاگ بدون هیچ داوری و دخل و تصرف، این گفت و گوی انتقادی را منتشر می کند و اصل گفت و گو را - صرف نظر از نتیجه اش - به فال نیک می گیرد. ای کاش متولیان علم و فرهنگ در شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد پس از مطالعه مطالب زیر به خود آیند و نسبت به راه اندازی نشست های نقد و بررسی کتاب اقدام کنند.

* * * * *

کتابی پیچیده و نارسا برای مخاطبان

علی اکبر صفری

بنفشه زار کمند؛ بازکاوی حماسه غدیر از زاویه ای نو، اسماعیل آل احمد و سیدجواد موسوی، مؤسسه رخسار قرآن، 1389 ش، قم.

کتاب بنفشه زار کمند؛ بازکاوی حماسه غدیر از زاویه ای نو غدیر خم را با عناصر ادبیات داستانی روایت می کند. قهرمان داستان دختری دبیرستانی به نام زهراست که با حضور پدر به واقعه غدیر می پردازد و در آن دلایل قرآنی و روایی و تاریخی جانشینی امیرالمومنین علیه السلام بررسی می شود. این داستان برگرفته از تفسیر برخی آیات ولایت در قرآن - آیات 3 و 67 سوره مائده، 32 سوره انفال، 1 - 3 سوره معارج- است. فصل دیگر این کتاب با عنوان درنگی پژوهشی درباره غدیر به مباحث زیر مطرح می شود: غدیرخم در لغت؛ موقعیت جغرافیایی غدیرخم؛ جریان غدیرخم؛ یاران پیامبر و جریان غدیرخم؛ تابعین و جریان غدیرخم؛ دانشمندان قرون متمادی و جریان غدیرخم؛ کتابهای دانشمندان اهل سنت و جریان غدیرخم؛ معرفی چند کتاب درباره غدیرخم.

عنوان این کتاب با نگاهی به بیتی از غزل خواجه شیراز (گذار کن چو صبا بر بنفشه زار و ببین؛ که از تطاول زلفت چه بیقرارانند) انتخاب شده است که براساس سنین مخاطب کتاب پیچیده و نارسا است. از امتیازهای این اثر نثر ساده و روان و طرح داستانی با ساختاری نو و ابداعی است و معرفی غدیر خم در بنفشه زار کمند به گونه ای مختصر و جامع  با استناد به منابع اصیل  استوار مانند الغدیر علامه امینی و المراجعات علامه سید عبدالحسین شرف الدین و عبقات الانوار علامه میرحامد حسین و... تلاشی ارزشمند بشمار می آید. ویژگی دیگر این اثر بهرمندی از آثار طراحی با موضوع ولایت و غزل حافظ با خوشنویسی استاد امیر اصغری و نقشه منطقه غدیرخم است. این اثر مانند دیگر آثار منتشر شده با کاستی های همراد است و می بایست در چاپ های بعدی این نواقص برطرف شود. از مهم ترین آنها، نداشتن طرح داستان و تعلیق است و در آن رابطه علت و معلولی بسیار کمرنگ دیده می شود. و اوج و فرود روایت داستانی رعایت نشده است. اگر داستان برای نوجوانان به نگارش درآمده، فهرست تخصصی رجالی، از راویان حدیث غدیر در چند صفحه با ساختار و سن مخاطب کتاب چندان همخوانی ندارد و بسنده کردن به گزارشی از آن خواننده را مجاب می نماید.

هرچند حق شناسی و سپاسگذاری حق نویسندگان است ولی به صف کردن  لشکری از اسامی دوستان و آشنایان و سایر بستگان در مقدمه کتاب چندان مناسب به نظر نمی آید. با توجه به تالیف نخست و تجربه تازه نویسندگان، این اثر شایسته بررسی و پژوهش بیشتر است بویژه آنکه موضوع آن درباره حضرت امیرالمومننین علیه السلام است. هزینه چاپ این کتاب را جناب آقای کریم کریمی متقبل شده و ثواب آن را به روح پدربزرگوارشان مرحوم فتح علی کریمی هدیه کرده است. این اثر به قلم دوتن از طلاب حوزه علمیه امام صادق هشتگرد (ساوجبلاغ) شاگردان شهید مظلوم حاج شیخ عباسعلی صبایی گلپایگانی (ره)؛ آقایان سیدجواد موسوی و اسماعیل آل احمد به نگارش درآمده است. تلاش ها و زحمات نویسندگان برای فراهم آوردن این اثر با کمترین امکانات شایسته تقدیر است. این کتاب در سال جاری با شمارگان پنج هزار جلد در هشتاد صفحه با قطع رقعی از سوی انتشارات موسسه رخسار قرآن شهرستان نظرآباد منتشر شده است.

کتاب طلبه‌ای که می‌خواهد طلبگی کند

اسماعیل آل احمد

کتاب «بنفشه زار کمند» تلاشی در قد و قواره طلبه‌ای است که می‌خواهد طلبگی کند یعنی معارف اهل بیت علیهم السلام را با مردم در میان بگذارد و البته می‌کوشد تا راه‌های نرفته را بیازماید بی‌آن که ادعا داشته باشد که در این مسیر حرف آخر را زده است البته ادعا دارد که از آن چه در توان داشته چیزی کم نگذاشته است. همه توان او در این کار به کار رفته و به هیچ وجه کم فروشی نکرده است. او در این کار هم مثل «در کمند غزال» و «الاعراب و تعامل النبی معهم» و «صداقت ساقی» و مقالات منتشره خویش از همه توان استفاده کرده است.

 او با این اعتقاد که هم آدم‌های کم حوصله قصه دوست و هم آدم‌های اهل تحقیق از کتاب دست پر برگردند کتاب را از دو بخش عمده داستانی و پژوهشی سیراب کرد. مطالعه دقیق‌تر مقدمه کتاب به خوبی از توضیح این اهداف پرده بر‌می‌دارد. اگر ما مدعی تواتر جریان غدیر هستیم که هستیم چه ایرادی دارد که جوان شیعه به صورتی کاملا" تلگرافی از نام برخی حاضران در غدیر از جمله سه خلیفه صدر اسلام با خبر شود و بداند که بیش از ما رقبای ما بر این حقیقت اصرار دارند؟! نکته دیگر آن است که رابطه علت و معلولی نه در داستان که در فیلمنامه مطرح است و آن چه ما در این کتاب دنبال آن بوده‌ایم فیلمنامه نبود.

نام بردن از آنانی که بی‌هیچ مزد و منتی مرا در رنج انتشار این کتاب یاری کرده‌اند کمترین وظیفه من است هر چند اگر آنان مزدی هم می‌گرفتند باز هم یاد آنان بر من فرض است. من راه تشکر دیگری از کسانی که به ماندن من در تاریخ کمک کرده اند بلد نیستم جز آن که من هم کاری کنم که آنان هم در تاریخ بمانند. من در انجام این کتاب نه شأن مولای غدیر که توان حقیر خویش را به میدان آورده ام و اگر آقا آن را به قدر یک خودشیرینی کودکانه هم بپذیرد، گلبانگ سربلندی بر آسمان توانم زد. همه این دفاعیات یک طرف، خوشحالم که دوستی توجهی به این کتاب کرد و نقدی بر آن نوشت. نامش زمزمه نیمه شب مستان باد. یاعلی.