آشنایی با «کتاب القضا» نوشته میرزا ابوالفضل نجم آبادی

«کتاب القضاء» از مجموعه آثار مرحوم آیت‌الله حاج میرزا ابوالفضل نجم‌آبادی است که تقریرات دروس استاد ایشان، مرحوم آیت‌الله‌العظمی شیخ ضیاءالدین عراقی، در بحث قضا را شامل می‌شود. به تصریح خود مؤلف، این کتاب را بعد از فراغ از کتاب «الغصب» به رشته تحریر درآورده است. اثر حاضر مشتمل بر ده مقصد می‌باشد. مقصد اول مشتمل بر چهار فصل می‌باشد که فصل اول در شرایط قاضی و مباحثی چون اشتراط اجتهاد در قاضی، بحث ولایت و مراتب آن، امور حسبیه، ولایت حاکم، اذن حاکم در قضاء، نصب قیّم و صلح بر یمین است. فصل دوم عدم جواز عدول از حاکم جامع‌الشرایط به غیر آن را مورد بحث قرار می‌دهد، فصل سوم به حقوق و دستمزد حاکم، اخص اجرت برای قضاوت و همچنین بحث رشوه اختصاص دارد و در نهایت در فصل چهارم به راههای ثبوت ولایت قاضی برای مردم و چگونگی اثبات آن پرداخته می‌شود. مقصد دوم در نحوه اثبات حق و مقصد سوم در عدالت شهود و شرایط آن بحث نموده است. مقاصد بعدی این کتاب به مباحث زیــر اختــصاص دارد: دعــوی و مدعی بــه، احکام اعسار، متعلقات یــمین، احکام یمین، نکول، اقامه بینه، شاهد و قسم، ارکان باب ‌قضاء.

فقیه دانا و مجتهد توانا و مدرس فقه مکتب اهل‌البیت (ع)، ‌مرحوم آیت‌‌الله حاج میرزا ابوالفضل نجم‌آبادی در سال 1317 قمری در یک خانواده مذهبی تولد یافت. وی پس از آموختن مقدمات علوم عربیه از صرف و نحو و غیره در مدرسه جدش، حاج شیخ هادی، شروع به خواندن سطح نموده و منقول و معقول را نزد مرحوم حاج شیخ مسیح طالقانی و مرحوم حاج فاضل عراقی فرا می‌گیرد و سپس در سال 1342 به سوی مکه معظمه و عتبات عالیات رهسپار می‌گردد و در نجف اشرف به ادامه تحصیل می‌‌پردازد. وی در آنجا ترجمه کتاب گران‌سنگ «المراجعات» مرحوم سیدشرف‌الدین عاملی را شروع می‌کند. وی در مدت اقامتش در حوزه علمیه نجف اشرف و شرکت در دروس فقه و اصول اساتید بزرگواری چون ‌آیت‌الله حاج میرزا حسن نائینی و ضیاءالدین عراقی، بیشتر دروس فقه و اصول آنان را، از عبادت تا سیاست، به رشته تحریر درمی‌آورد و مرحوم نائینی در اجازه مفصلی از وی اظهار رضایت می‌نماید. آنگاه با کسب اجتهاد در سال 1349 قمری به تهران آمده و در محله سنگلج و حسن‌آباد به تدریس و رسیدگی امور دینی مردم می‌پردازد. آیت‌الله نجم‌آبادی در شب جمعه 24 شعبان 1385قمری،‌ در 65 سالگی به رحمت ایزدی پیوست و پیکر مطهرشان در مسجد بالاسر به خاک سپرده شد.

منبع: حاج میرزا ابوالفضل نجم‌آبادی، کتاب القضاء، قم، تحقیق و نشر: موسسه آیت‌الله العظمی بروجردی، نشر معالم اهل‌البیت (ع)، چاپ اول، 1379.