استاد شهیدی صالحی؛ شاگرد برغانی شیخ آقا بزرگ تهرانی

استاد عبدالحسین شهیدی صالحی از قرآن پژوهان و دایره المعارف نویسان شناخته شده در ایران، عراق و لبنان است که نسب ایشان به خاندان علمی برغانی و روستای تاریخی برغان از توابع شهرستان ساوجبلاغ واقع در استان البرز می رسد. استاد را نخستین بار در سال 1383 خورشیدی در دفتر دایره المعارف تشیع دیدم. مردی شصت و چند ساله، آراسته، متین و مهربان که با لهجه عربی و صدایی رسا با شادروان بانو فهیمه محبی - رحمت الله علیها - مدیر دایره المعارف تشیع و نشر شهید سعید محبی سخن می گفت. پیش از آن، مقالاتی در معرفی رجال شیعه به ویژه خاندان برغانی از ایشان خوانده بودم. من که در آن سال پیگیر چاپ کتاب «دشتی به وسعت تاریخ» بودم، مصاحبت و تماشای چهره های علمی و فرهیخته ای که به طبقه ششم ساختمان مهر در تقاطع خیابان انقلاب و فلسطین رفت و آمد می کردند، برایم بسیار جالب و خاطره انگیز بود. خانم محبی که به پیوند و ترویج مهربانی اهمیت خاصی می داد من را به آقای شهیدی معرفی کرد و گفت: «آقای شهیدی این جوان اهل ساوجبلاغ، فکر کنم همشهری شماست». برغان واژه ای بود که از آن سال موجب آشنایی پیوند من و استاد شهیدی شد به طوری که این ارتباط فرهنگی همچنان ادامه دارد. در سال 1387 خورشیدی به هنگام برگزاری کنگره بزرگداشت شیخ محمد تقی برغانی مشهور به شهید ثالث، صمیمیت و اعتماد چاشنی این آشنایی شد و پای من را هم به منزل استاد باز کرد.

بی تردید استاد شهیدی (متولد 1314 خورشیدی در شهر کربلا) یکی از مفاخر علمی و فرهنگی شهرستان تاریخی ساوجبلاغ است. پدر استاد شهیدی، شیخ حسن صالحی (متوفای 1360 خورشیدی) از مدرسان حوزه علمیه کربلا و از شاگردان میرزای دوم شیخ محمد تقی شیرازی بود. جد او میرزا علی نقی صالحی معروف به مدرس الطف (متوفای 1281 خورشیدی) از فقیهان پرآوازه کربلا به شمار می رفت. مادرش رقیه خانم برغانی (متوفای 1358 خورشیدی) که حافظ قرآن کریم بود، مقدمات علوم قرآنی را به وی آموزش داد. در چهار سالگی پدرش او را به مکتب خانه شیخ حسن کوسه واقع در شمال غربی صحن حضرت امام حسین (ع) فرستاد. پس از پایان جنگ جهانی دوم و بازگشایی مدارس جدید، به مدرسه سبط در کربلا رفت و پس از آن در مدرسه هندی نزد شیخ جعفر رشتی، مقدمات ادبیات عرب را فرا گرفت. از دیگر استادان او در حوزه کربلا می توان به شیخ محمد حسین مازندانی، آیت الله شیخ هادی معرفت و آیت الله سید محمد شیرازی اشاره کرد.

استاد شهیدی از شاگردان خاص شیخ آقا بزرگ تهرانی - کتابشناس و رجالی بزرگ شیعه - در کربلا و نجف به شمار می رود که ظرایف علم حدیث، رجال و تاریخ شیعه را از محضر ایشان آموخت و در سال 1347 خورشیدی از مرحوم آقا بزرگ اجازه نقل حدیث دریافت کرد. استاد همچنین سه اجازه از آیت الله العظمی مرعشی نجفی شامل سه طریق روایت از امامیه، زیدیه و عامه اخذ کرده است. در سال 1338 خورشیدی به ایران آمد و با اقامت در تهران با زبان و ادبیات فارسی آشنا شد. چون میانه خوشی با رژیم پهلوی نداشت به وسیله ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت) دستگیر و شکنجه شد و متاسفانه بخشی از شنوایی خود را از دست داد. مدتی در ایران مخفیانه زندگی می کرد تا اینکه در سال 1340 خورشیدی از طریق زاهدان به پاکستان و هندوستان مهاجرت کرد. و از همان جا راهی زادگاه خود - شهر کربلا - شد. در عراق به ادامه تحصیل و پژوهش مشغول بود که در سال 1350 خورشیدی در روند اقدام خشونت بار حزب بعث عراق علیه حوزه های علمیه کربلا و نجف، مدتی بازداشت شد و پس از آزادی به ایران مهاجرت کرد و در شهر قزوین سکنا گزید. از آن پس دیگر از فعالیت های سیاسی دست کشید و به فعالیت های علمی و فرهنگی پرداخت.

از وی مقالات فراوانی به زبان های عربی و فارسی در مطبوعات کشورهای ایران، عراق، کویت، سوریه، لبنان و مصر چاپ شده است. همچنین از استاد شهیدی تا کنون آثار زیر منتشر شده است: الحوزات العلمیه فی الاقطار الاسلامیه (چاپ بیروت، 1425ق)؛ دور المراقد فی حیاه اشعوب (چاپ بیروت، 1424ق)؛ المباهله فی الکتاب و السنه (چاپ بیروت)؛ تفسیر البرغانی (چاپ نجف اشرف، 1379ق)؛ موسوعه البرغانی فی فقه الشیعه در هشت جلد؛ مقدمه و تحقیق کتاب الغدیریه العینیه (چاپ بیروت)؛ همکاری با سید حسن امین در نگارش 11 جلد کتاب مستدرکات اعیان الشیعه و دایره المعارف الاسلامیه الشیعه (چاپ بیروت)، مقدمه و تحقیق کتاب اسباب النزول (چاپ بیروت)؛ تفسیر و تفاسیر شیعه؛ همکاری با 14 جلد دایره المعارف تشیع و دانشنامه دو جلدی قرآن و قرآن پژوهی، کتاب دیات؛ پژوهش های فلسفی شهید ثالث و گردآوری مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت شهید ثالث.