قصه روستای ایستای طالقان به روایت مهدی نصیری

مهدی نصیری مدیرمسئول فصلنامه سمات در گفت و گو با ماهنامه فرهنگ عمومی (شماره 8، اسفند 1390) درباره روستای ایستای طالقان ابراز نظر کرد. جهت آشنایی با فعالیت های فرهنگی و علمی مهدی نصیری رجوع کنید به:  http://nasiri1342.blogfa.com 

- ماهنامه فرهنگ عمومی: اگر اجازه بفرمایید وارد بحث از ایران و مدرنیته شویم. چون می دانیم شما در این زمینه بحث هایی دارید که با توجه به معضلات کشور بحث های مهمی هم هست. برخی تصورات در رابطه با فرمایشات شما وجود دارد می گویند شما مخالف استفاده از تکنولوژی یا علم هستید. معتقدند شما می خواهید مردم مانند اهالی روستای ایستای طالقان زندگی کنند. از این جا بحث را شروع کنیم و بعد وارد نسبت مدرنیته و ایران شویم و اگر زمان اجازه داد، وارد خاطرات شما و وجوه سیاسی این رابطه شویم.

- مهدی نصیری: بگذارید من اینجا از قصه روستای ایستای طالقان شروع کنم، چون یکی از دوستان [دکتر خسرو پناه در یکی از کتاب هایشان] در کتاب خودش آورده است: فلانی یعنی بنده که کتاب اسلام و تجدد را نوشته، یک موقعی این روستای ایستا را می بیند، بعد تحت تاثیر آن، کتاب اسلام و تجدد را می نویسد. در حالی که این محقق و نویسنده محترم با بنده فی الجمله مرتبط است و می توانست موضوع را از بنده مستقیم بپرسد. بنده سه چهار سال بعد از اینکه کتاب اسلام و تجدد را نوشته بودم، شنیدم یک روستایی با این مشخصات در طالقان وجود دارد که به اتفاق بعضی از دوستان رفتیم و به آنها سری زدیم و کتاب را هم برای آنها بردم که برایشان جالب بود. اتفاقا" آنها یک دلیل برای نفی مدرنیته داشتند و آن هم این که اخذ مدرنیته از مصادیق تشبه به کفاره است و یقینا" سرمنشاء مدرنیته کفر و غرب بوده و هیچ کس هم منکر این نمی تواند باشد. ما هر یک از وجوه مدرنیته را اخذ کنیم، چه علم و چه تکنولوژی و چه ساختار های معیشتی، تشبه به کفار پیدا کرده ایم، پس مدرنیته از این بابت نامشروع است.

من علاوه بر این دلیل که برای نفی مدرنیته به آن قائلم، دلایل دیگری هم در کتاب آورده ام. پس این حرف غلط است که بنده تحت تاثیر آن روستا و کسانی که در طالقان هستند این کتاب را نوشتم. نکته دوم اینکه من اعتقاد ندارم که وظیفه امروز ما زندگی کردن به شکل آن کسانی است که در طالقانند. بنده علی رغم اینکه با مدرنیته مسئله و مشکل دارم و معتقدم که همه چیز ما را با مشکل مواجه کرده است، قائل به این نیستم که تکلیف بنده این است که بروم در وضعیتی اینگونه زندگی کنم. پس این مسئله هم نیست. اما، عصاره و چکیده حرف بنده در رابطه با مدرنیته این است که ما وقتی مسئله را به لحاظ نظری بررسی می کنیم، اسلام با کلیت و اساس مدرنیته تعارض دارد. به تعبیر دیگر این که در آن کتاب گفتم اگر اهل بیت علیهم السلام در گذشته در عالم مبسوط الید می شدند، تمدنی از نوع تمدن مدرن، برای بشر ایجاد نمی کردند. همانگونه که وقتی حضرت حجت ابن الحسن العسگری سلام الله علیه که ظهور می کنند، تمدنی که تاسیس می کنند اگر چه آن تمدن واجد یکسری از فوق العادگی ها و قدرت های ویژه ای مثل طی الارض است اما اینها ربطی به فوق العادگی های تمدن مدرن و تکنولوژیک ندارد. پس من به لحاظ نظری که ادله آن را مفصل در کتاب اسلام و تجدد بحث کرده ام، معتقدم که تمدن مدرن یک انحراف از مسیر انبیاء بوده است.

 اما امروز تکلیف ما چیست؟ آیا امروز در مقام عمل تکلیف ما این است که بساط مدرنیته را برچینیم؟ خیر. چون عملی و ممکن نیست و از وسع ما خارج است. بشر ظرف 4، 5 قرن اخیر، راه اشتباهی را رفت و مصیبتی را بر سر خودش و بر سر عالم و آدم آورد که دیگر به آسانی قابل برگشت نیست. کی قابل برگشت می شود؟ بنده معتقدم که با ظهور، این اتفاق می افتد. به دلیل آیات و روایاتی که ما داریم، و نیز به دلیل عینیت هایی که ما در دنیا داریم می بینیم. و در هر شرایطی انسان ها به اندازه وسعشان ملکف هستند و بیشتر از وسعشان مکلف نیستند. ما در روزگار کنونی برای درست زندگی کردن وسع داریم و ما در دایره وسعمان مکلف به اصلاحیم و اصلاح می کنیم. این وسع ممکن است فردا کمتر از امروز شود و یا ممکن است در شرایطی بیشتر از امروز شود اما فی الجمله تا زمان ظهور، ما وسع محدودی داریم حتی هر چه به ظهور نزدیک تر می شویم این وسع محدودتر می شود. حتما اگر قدرت تشکیل حکومت پیدا کنیم و این حکومت، وسع ما را برای اصلاح بالا ببرد باید این کار را انجام دهیم و تا زمان وجود حکومت اگر وضع جامعه بهتر از فقدان حکومت است مکلف به حفظ حکومت هستیم. اصلا «انتظار» چه مفهومی دارد؟ یعنی شما منتظر وضع موعودی هستی که این وضع موعود الان نیست و وجود ندارد، این وضع موعود با دست شما هم قابل محقق شدن نیست یک حجت معصوم خدا باید بیاید و وضع موعود را محقق کند.

انتظار جز این است؟ زمینه سازی برای ظهور چیست؟ زمینه سازی برای ظهور دو مفهوم دارد. یک مفهوم این است که وقتی حضرت حجت بن الحسن العسگری علیه السلام می خواهند بیایند یک مدینه اسلامی درست کنند مومنان باید قبل از موعود مثلا باید نصف این مدینه را درست کنند و نصف باقی را هم حضرت حجت درست کنند و یک دوستی هم گفته بود که ما باید این مدینه را کامل بسازیم که وقتی حضرت آمدند فقط روبان آن را قیچی کنند! به نظر بنده این برداشت از زمینه سازی برخلاف آیات و روایات و عینیت های موجود است و ظهور حجت بن الحسن العسگری علیه السلام اصلا" منوط به این نیست که ما و یا کسان دیگری بخشی از ماموریت ایشان را در زمینه تمدن سازی انجام دهیم تا ایشان بیایند و باقی آن را انجام بدهند. مفهوم زمینه سازی برای ظهور چیزی بیش از این نیست که باید بشریت برای پذیرش تحولی بنیانی و عمیق آماده شود و از وضع موجود سرخورده شود و این آمادگی می تواند ناشی از روشنگری هایی باشد که کسانی نسبت به بحرانی بودن وضع موجود می کنند و یا حتی ناشی از سرخوردگی ها و بن بست هایی باشد که خود بشر به آن دچار می شود و البته این هم که کسانی از مومنان و شیعیان حضرت آماده ظهور باشند و با وقوع ظهور به حضرت ملحق شوند، مثل سید خراسانی و سپاهش و یا لشکر یمانی امر درستی است اما اینها ربطی به تحقق و یا عدم تحقق یک تمدن اسلامی قبل از ظهور ندارد و از نظر بنده اساسا" امکان تحقق چنین تمدنی به مفهوم پنجاه - شصت درصدی آن هم قبل از ظهور هم وجود ندارد و ما حتی با وجود یک حکومت دین خواه مثل آنچه که الان در جمهوری اسلامی ایران شاهد آن هستیم، در مجموع و در یک برآیند سنجی وسعمان برای اصلاح و عمل به دین در بهترین شرایط بیش از بیست - سی درصد کلی نیست.