روایت یاد شده تنها ناظر به صورت اوّل است

اشاره: محمّدرضا رنجبر از خوانندگان گرامی وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی، پس از مطالعه یادداشت «اطلاعاتی تازه درباره مروّجان فراترنالیسم در ایران» خواستار توضیح درباره این بخش از مطلب شده است: «ما پـسـرهای این زمانه - که عـلایم آخرالزّمان را به چشم می بینیم - طبق سفارش و فرموده پیامبر اکرم (ص)، ازدواج کردن را در این زمانه عاقلانه و منطقی نمی دانیم و از آن احتراز می کنیم تا زندگی خود را بر باد ندهیم!» همان گونه که در یادداشتِ پیش گفته آمده، درباره سند و دلالتِ احادیث منعِ ازدواج در آخرالزمان، از دانشمند گرامی آیت الله سیّد ابراهیم سیّدعلوی (پژوهشگر برجسته علوم قرآن و حدیث) و حجت الاسلام والمسلمین اسماعیل آل احمد (مدرس حوزه علمیه امام جعفر صادق علیه السلام شهرستان ساوجبلاغ) خواهش کردم که یادداشتی در این باره مرقوم کنند. ایشان هم کریمانه پذیرفتند. این یادداشت ها به زودی در همین وبلاگ و «وبلاگ روستای ایستای طالقان» منتشر خواهد شد. اما به جهت بی پاسخ نماندن پرسش این خواننده گرامی، متن پرسش و پاسخ مندرج در «سایت پرسمان» وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها به شرح ذیل بازنشر می شود:

- پرسش: آیا حدیثی وجود دارد دال بر اینکه در آخرالزمان ازدواج نکنید و مجرد بمانید؟ اگر وجود دارد، آیا سند چنین حدیثی درست است؟

- پاسخ: تنها روایتی که در جواز عزوبت در آخرالزمان دیده شده این روایت است:«عن ابن مسعود قال رسول الله (ص) لیأتین علی الناس زمان لایسلم لذی دین دینه الا من یفر من شاهق الی شاهق و من حجر الی حجر کالثعلب باشباله قالوا و متی یکون ذلک قال اذا لم تنل المعیشه الا بمعاصی الله فعند ذلک حلت العزوبه.قالوا یا رسول الله امرتنا بالتزویج قال بلی. ولکن اذا کان ذلک الزمان فهلاک الرجل علی یدی ابویه فان لم یکن له ابوان فعلی یدی زوجته و ولده فان لم تکن له زوجه ولا ولد فعلی یدی قرابته و جیرانه قالوا و کیف یکون ذلک قال یعیرونه بضیق المعیشه و یکلفونه مالا یطیق حتی یور دوه موارد الهلکه»؛ (التحصین، ص 13، مستدرک الوسائل، ج 11، ص 388).

مضمون بخش مربوط به حلال بودن تجرّد این روایت این است که پیامبر اکرم (ص) می فرمیاد آخر الزمان هنگامی خواهد بود که زندگی و معاش میسّر نخواهد شد مگر به معصیت خداوند که در این هنگام عزوبت حلال خواهد شد گفته شد ای رسول خدا شما ما را سفاش به ازدواج نمودید پیامبر فرمود بلی ولکن هنگامی که این زمان فرا رسد هلاکت شخص به دست پدر و مادرش است و اگر پدر و مادر نداشته باشد به دست زن و فرزندش خواهد بود و اگر زن و فرزندی نداشته باشد به دست خویشاوندان و همسایگانش خواهد بود گفته شد چرا و چگونه پیامبر فرمود چون فرد را به تنگی معیشت سرزنش می کنند و چیزهایی را بر عهده او می گذارند که طاقت آن را ندارد تا آنکه او را به پرتگاه های هلاکت بیندازند.

این روایت از نظر سندی مشکل جدّی دارد. این روایت از تحصین ابن فهد حلی که در قرن هشتم یا نهم می زیسته بدون سند و منبعی که روایت از آن نقل شده باشد آمده است. بنابراین سند این روایت ضعیف است. ولی مضمون روایت بدون اشکال به نظر می رسد چون روایت به روشنی حلال بودن عزوبت در آخر الزمان را در صورتی روا دانسته که ازدواج و تشکیل خانواده موجب به هلاکت افتادن و انجام حرام به جهت برآورده کردن خواسته های معیشتی خانواده باشد نه به صورت مطلق. اما در صورتی که ازدواج موجب ترک تدیّن و انجام حرام نباشد و به عکس موجب سلامت دینی شخص باشد ابداً روایت ترک چنین ازدواجی را تشویق نمی کند.

به عبارت دیگر می توان گفت ازدواج چهار حالت می تواند داشته باشد: 1. انجام ازدواج موجب انجام حرام برای تحصیل معیشت باشد و ترک ازدواج حرامی را در پی نداشته باشد. در این صورت مسلّم است که ترک ازدواج لازم است چون ازدواج فی نفسه واجب نیست و مستحب مؤکد است و اگر انجام آن موجب ارتکاب حرامی باشد قطعاً جایز نیست. 2. ترک ازدواج برای شخص مستلزم ارتکاب معصیت و حرام باشد و انجام آن نیز مستلزم انجام حرام به جهت تحصیل معیشت و یا غیر آن باشد در این صورت باید سنجیده شود انجام یا ترک ازدواج کدام یک مستلزم حرام بزرگتر و بیشتری می شود همان را ترک کند. 3. ازدواج موجب ارتکاب حرام نشود و ترک آن موجب انجام حرام باشد در این صورت قطعاً ازدواج واجب می شود. 4. ازدواج کردن و ترک آن هیچ کدام موجب آلوده شدن به گناه نباشد در این صورت ازدواج مستحب مؤکد و سنّت پیامبر می باشد و انجام آن بهتر است. روایت یاد شده از موارد فوق تنها ناظر به صورت اوّل است و این حکم اختصاصی هم به آخرالزمان ندارد مگر این که در آخرالزمان موارد گرفتاری به حرام به جهت تحصیل مخارج خانواده نسبت به دیگر زمان ها به فرموده پیامبر اکرم (ص) بیشتر خواهد بود. مقصود روایت، توجّه به این نکته است که دین داری در آخرالزمان مشکل تر است و مراقبت بر اینکه همسر گرفتن سبب بی دینی نشود، در هر صورت باید ازدواج کرد ولی به خواسته های خلاف جامه عمل نپوشید.

این پاسخ ها را  هم ببینید:

با توجه به وجود روایتی در باب آخرالزمان، آیا حکم استحباب ازدواج در آن زمان تغییر می کند؟

آیا عزوبت و انزوا در آخرالزمان حلال است؟