طرح تدوین دانشنامه ساوجبلاغ

مقدمه

نام «ساوجبلاغ» در اذهان همگان با تاریخ، فرهنگ و مدنیت چندین هزار ساله و مشاهیر نام آور و رسوم دیرپا و ریشه دار گره خورده است. منطقه ای که سابقه نه هزار ساله آن با قدمت بسیاری از مناطق باستانی جهان، برابری می کند.

از آنجایی که گسترده بودن دامنه علوم و معارف، مطالعه کتاب های مختلف و آگاهی از محتوای آنها را به ویژه برای عموم دشوار و غیر ممکن می سازد، ضرورت تدوین دانشنامه های تخصصی آشکار می شود. بر همین مبنا لازم و ضروری است که همه ویژگی های باستانی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و ... منطقه ساوجبلاغ در قالب دانشنامه مفصلی که به وسیله کارشناسان تنظیم و تدوین می گردد، به علاقه مندان معرفی شود. بی تردید بیان ویژگی های مختلف این منطقه فرهنگی و تاریخی - شامل شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد - واقع در غرب استان تهران به صورت دانشنامه می تواند به مخاطبان علاقه مند به ویژه نسل جوان و پژوهشگران در شناخت درست و دقیق این منطقه فرهنگی و تاریخی کمک شایانی نماید.

حسین عسکری از روز 18 دی 1387 به پیشنهاد استاد عبدالحسین شهیدی صالحی - از مفاخر فرهنگی منطقه ساوجبلاغ- به طور جدی انجام امور مربوط به «دانشنامه ساوجبلاغ» را آغاز کرد. امیدواریم که با همت همه پژوهشگران و اهل قلم شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد این اقدام بنیادین فرهنگی در آینده نزدیک به سرانجام رسد.

اصول و ضوابط

اهم قواعد کلی که در تألیف و تدوین مقالات «دانشنامه ساوجبلاغ» رعایت شده است، به قرار ذیل است: 1- هر مقاله، مستند به اسناد و مدارک معتبر است. 2- مقالات از نظرگاه توصیفی نوشته شده ولی گاه نیز تحلیلی است. 3- غالب مقالات کوتاه، متوسط و تک موضوعی اند و تا حد امکان از پرداخت به موضوعات دیگر در ذیل یک مقاله خودداری شده است. 4 - سطح علمی مقالات، ساده و قابل استفاده عموم تحصیل کردگان و اهل مطالعه است یعنی مقالات به زبان فنی و پیچیده که فقط برای متخصصان قابل استفاده باشد، نوشته نشده است اما در آسان سازی و ساده نویسی نیز افراط نشده، چه به هر حال دانشنامه ساوجبلاغ، دانشنامه ای اختصاصی است و مقالات تخصصی و فنی نیز در آن وجود دارد. 

محتوا و دامنه اشتغال

دانشنامه ساوجبلاغ دربردارنده حدود 2000 مقاله تألیفی است. این دانشنامه شامل همه مسایل مرتبط با منطقه ساوجبلاغ فرهنگی و تاریخی - شامل شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد - در غرب استان تهران است.

عمده موضوعات دانشنامه ساوجبلاغ عبارتند از:

- کلیات: شامل کتابشناسی و نسخه شناسی ها؛

- اوضاع طبیعی و محیط زیست: شامل زمین شناسی، آب و هوا ، شرایط اقلیمی، پوشش گیاهی و فضای سبز، جنگل و مراتع، محیط زیست و آلودگی آن، آب، خاک شناسی و حوادث طبیعی (سیل و زلزله)؛

- جغرافیا: شامل جغرافیای تاریخی، جغرافیای انسانی، جفرافیای طبیعی و سفرنامه ها؛

- تاریخ و باستان شناسی: شامل رویدادهای تاریخی، آثار تاریخی و باستانی، خاندان های علمی و مشاهیر؛

- دین و مذهب: شامل اسلام و سایر ادیان و مذاهب؛

- اوضاع فرهنگی: شامل فرهنگ و آداب و رسوم، زبان و گویش، هنرها و صنایع دستی، مراکز و فعالیت های فرهنگی، رسانه های گروهی، گردشگری، ورزش و اوقات فراغت؛

- اوضاع اقتصادی و اجتماعی: شامل جمعیت و مهاجرت، نیروی انسانی و اشتغال، آموزش و پرورش، آموزش عالی، بهداشت و درمان، تغذیه و مواد غذایی، تأمین اجتماعی و بهزیستی، راه ها و حمل و نقل، ارتباطات، کشاورزی و دامپروری، صنایع و معادن، بازرگانی و تعاونی ها، بانکداری، تشکل های مردم نهاد (NGO ها) ، شهرک های صنعتی، امور عمومی و سازمان های اداری؛

- جامعه روستایی: شامل روستاها، عمران روستایی و زندگی عشایری؛

- جامعه شهری: شامل شهرها، محله ها، عمران شهری، شهرداری ها و شوراهای اسلامی.

مدخل ها

اصطلاح مدخل به «عنوان دانشنامه ای» یک موضوع یعنی عنوانی که مقاله دانشنامه در ذیل آن آمده است، اطلاق می گردد. انتخاب مدخل ها در کتاب های مرجع اهمیت اساسی دارد زیرا به وسیله همین مدخل ها است که مراجعه کننده به مطلب مورد نظر خود دست می یابد. دامنه و شمول هر دانشنامه را نیز همین مدخل ها تعیین می کنند. از این رو صاحب این قلم هنگامی که به تدوین طرح دانشنامه ساوجبلاغ مبادرت کرد، نخست فهرست مدخل ها یا عناوین مقالات را تهیه کرد و آن را در دسترس کارشناسان قرار داد تا نواقص آن را یادآوری نمایند و راهنمایی کنند. تعداد این مدخل ها از «آ» تا «ی» هم اکنون از 2000 عنوان افزون شده است که بر روی برگه های جداگانه به ترتیب حروف الفبا نگهداری می شود.

مدخل های دانشنامه بر دو گونه است: 1- مدخل های اصلی که ذیل آنها مقالات کوتاه و متوسط و بلند دانشنامه نوشته شده است. 2- مدخل های ارجاعی که ذیل آنها چیزی نوشته نشده و مطلبی به خواننده نمی دهد بلکه او را به مدخل یا مدخل های دیگری که ذیل آنها مقالات دانشنامه نوشته شده راهنمایی می کند. ارجاع در دانشنامه ساوجبلاغ با علامت فلش (نگاه کنید) نشان داده شده است.

نوعی ارجاع دیگر نیز در این دانشنامه به کار رفته است که با علامت نیز فلش (نیز نگاه کنید) مشخص شده است و مقصود آن است که علاوه بر مدخل مورد نظر برای مطالعه و اطلاعات بیشتر می توانید به مدخل های دیگری که پس از علامت نیز فلش، آمده مراجعه کنید.

تلفظ

طرز تلفظ و ضبط واژه ها و اصطلاحات در کتاب های مرجع اهمیت خاصی دارد. بر همین مبنا اعلام و اصطلاحات مشکل و نامأنوس اعراب گذاری شده است.

الفبایی کردن مدخل ها

دانشنامه ساوجبلاغ تدوینی ساده دارد و دارای نظم الفبایی است.

اختصارات

اختصارات به کار رفته در دانشنامه ساوجبلاغ عبارتند از:

ق          هجری قمری

ش         هجری شمسی

م           (قبل از عدد) متوفی

م           (بعد از عدد) میلادی

ص          صفحه

صص       از صفحه ...تا صفحه...

ج           جلد

-            (بین دو عدد) تا

:            مترادف

=           مساوی و معادل

ح           در حدود

چ           چاپ

ب           بعد از

بی تا      بی تاریخ نشر

بی جا     بی محل نشر

بی نا      بی ناشر

طول مقالات

همانگونه که گفته شد در ذیل هر مدخل، مقاله ای کوتاه، متوسط و بلند آمده است. حجم یا طول مقالات در دانشنامه ساوجبلاغ به قرار ذیل است:

 کوتاه: 10 تا 100کلمه / متوسط: 100 تا 500 کلمه / بلند: 500 تا 1000 کلمه.

کتابشناسی

مقالاتی که در دانشنامه ساوجبلاغ آمده است همراه با ذکر دقیق منابع و مأخذ است. کتاب ها با حروف ایرانیک و کلمه منابع یا منبع در پایان هر مقاله آمده است. هدف اصلی درج منابع آن است که اگر خواننده ای به موضوعی علاقه مند شد، بداند برای کسب اطلاعات بیشتر باید به کجا رجوع کند. در پایان مقالات تنها نام کتاب، جلد و صفحه آمده و ار ذکر نام نویسنده و سایر مشخصات کتابشناختی خودداری شده است. مثلا" لغتنامه دهخدا، 5/532 -530 که مقصود کتاب لغتنامه دهخدا، جلد 5، صفحات 530 تا 532 است. در مورد کتاب های مجهول و یا کتبی که عنوان عام دارند و یا امکان اشتباه می رود، نام نویسنده و گاه سایر مشخصات دیگر نیز به دنبال عنوان کتاب ذکر شده است. کتاب ها و مقالات به صورت جداگانه و به ترتیب حروف الفبا آورده خواهد شد. مشخصات کامل کتابشناسی منابع به کار رفته در پایان دانشنامه به صورت ذیل درج خواهد شد:

الف) کتاب /  نام نویسنده (نام خانوادگی+ نام) ، نام کتاب، نام مصحح و مترجم، جلد، محل نشر: ناشر، تاریخ نشر.

- مثال: پازوکی، ناصر، آثار تاریخی طالقان، تهران: اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، 1382.

ب) مقاله ها /  نام نویسنده، عنوان مقاله، نام نشریه، سال نشر، تاریخ (روز، ماه، سال)، صفحه.

- مثال: صابری، بشیر، «از نجف کوچک طالقان تا نجف اشرف»، تصویر ساوجبلاغ، سال 3، ش32، 11 مرداد 1376.

ج) نسخ خطی/ - نام نویسنده، عنوان نسخه، شماره نسخه، کتابخانه و محل نگهداری نسخه.

- مثال) ملا آقامحمد تهرانی ساوجبلاغی، مفصل البیان فی علم القرآن، ش 39و 40 و 41، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.

نویسندگان مقالات

در نگارش مقالات دانشنامه ساوجبلاغ از نویسندگان و اهل تحقیق و اغلب از پژوهشگران و اهل قلم شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد استفاده خواهد شد.

ویرایش و چاپ

همانگونه که پیشتر اشاره شد، نگارش مقالات به یک یا دو نفر از محققان واگذار خواهد شد. ویراستاران دانشنامه، همواره با مؤلفان در تماس و تبادل نظر خواهند بود. مقالات وارده پس از ثبت در دفتر، کلمه شماری شده تا بر مبنای آن حق التألیف مؤلفان پرداخت شود. سپس طبق اولویت الفبایی در اختیار ویراستاران قرار می گیرد و پس از ویرایش، حروفچینی شده و پس از آن بار دیگر ویرایش نهایی گردیده و برای صفحه پردازی آماده می شود.

نام مشاوران علمی و ویراستاران دانشنامه ساوجبلاغ به قرار ذیل است: دکتر حکمت الله ملاصالحی: مشاور عالی / عبدالحسین شهیدی صالحی: مشاور علمی و ویراستار / اسماعیل آل احمد: ویراستار / حسین عسکری: سر ویراستار و مدیر اجرایی.