اسلامی کردن نظام سرمایه‌داری مانند اسلامی کردن فرزند ناپاک است
سیّد محمّدمهدی میرباقری رییس فرهنگستان علوم اسلامی قم در 31 خرداد 1394 در «همایش اقتصاد سیاسی، انفعال یا اقتدار» ضمن تشریح نظام سرمایه داری و رویه آن، به کارکرد و عدم همخوانی اقتصاد مقاومتی با این نظام پرداخت و گفت: «انقلاب
ما به هیج وجه با توسعه سرمایه داری سازگار نیست و این ایدئولوژی انتخابی ما است، امکان ندارد براساس این ایدئولوژی به این اقتصاد روی آوریم.» وی با نقل قولی از آیت الله میرزا صادق مجتهد تبریزی (مرجع اهل توقّف طالقان) تصریح کرد: «اسلامی کردن مشروطه مانند این است که یک فرزند حرام زاده و ناپاک را با عمامه سبز سیّد کرده و وارد نسل پیامبر(ص) شود، اسلامی کردن نظام سرمایه‌داری دموکراتیک نیز مانند اسلامی کردن فرزند ناپاک است و نمی‌توان با رنگ و لعاب اسلامی آن را اسلام گونه کرد مانند کشور ژاپن که به هیچ وجه اسلامی نخواهد شد، این نوعی تضاد است که برخی‌ها بیان می کنند و اشکال اصلی همین جا است.»
یکی از مهم ترین فصول ویراست دوّم کتاب «روستای ایستا : پژوهشی درباره اهل توقّف در طالقان» - که در دست انجام است - مقایسه جریان «تجددگریز سنّتی» به ویژه «اهل توقّف طالقان» با جریان های همسان در ایران معاصر است. «فرهنگستان علوم اسلامی قم» از جمله جریان های فکری - سیاسی حوزه علمیه قم است که در سال 1358 خورشیدی به کوشش مرحوم سیّد منیرالدین حسینی هاشمی (درگذشت 1379 خورشیدی) تأسیس شد. مسئولیت فرهنگستان، پس از درگذشت بنیانگذار آن، به سیّد محمدمهدی میرباقری (متولد 1340 خورشیدی) سپرده شد که تاکنون ادامه دارد. این جریان فکری علاوه بر نفی کلیّت مدرنیته می کوشد بدیلی برای آن طراحی نماید. مدرنیته از نظر فرهنگستان همانند آفرینش شجره ممنوعه، وجود ابلیس و سایر پدیده های شر، نوعی امتحان الهی است که بر مدار ولایت خداوند نمی چرخد و بزرگ ترین ارتداد عصر غیبت کبری به حساب می آید.مدرنیته چون بر بنیان های حسّی و غیر الهی سامان یافته، همواره به اقامه کفر و الحاد می پردازد و جریان ابلیس در تاریخ را سرپرستی می نماید. از آنجا که اقامه دین در ذیل مدرنیته امکان ندارد، می بایست از مدار آن خارج شد و با انحلالش در الگویی دیگر به اقامه دین پرداخت.
جریان فرهنگستان، نظریه های توسعه در نظام جمهوری اسلامی ایران را به چهار دسته تقسیم می کند و خود را ذیل عنوان «تمدّن گرایان» معرفی می کند. نخستین دسته «تجدّد گرایان» هستند که گستره دین را حداقلی و محدود به امور عبادی و معنوی می دانند و دخالت دین در عرصه های اجتماعی و سیاسی را غیر منطقی و ناصواب تلقّی می کنند. آنها تمدّن و تکنولوژی غربی را به عنوان دستاورد عقلانیت به طور کامل می پذیرند. گروه دوّم «تعامل گرایان» هستند که تمدّن غرب را مجموعه ای منسجم نمی دانند و تجزیه آن به عناصر خوب و بد را امکان پذیر می دانند. هم اکنون این نگاه در اکثریت قرار دارد. سوّمین گروه «تمدّن گرایان» یا همان «جریان فرهنگستان علوم اسلامی قم» هستند که در پی طراحی و تبیین ابزارهای لازم برای تحقّق تمدّن اسلامی می باشند. این نگرش علی رغم تأکید بر پیگیری دیدگاه فوق، استفاده ضروری از نرم افزارها و سخت افزارهای موجود در تمدّن غرب به عنوان ابزارهای عاریتی - که برای عبور از شرایط فعلی گریزی از آن نیست - را جایز و گاه لازم می شمارند. آنها بر این نظر نیستند که باید صنعت، تعطیل شود و بشر به ماقبل تجدّد برگردد. بلکه سخن بر سر شیب تغییرات آینده به سمت گسترش خداپرستی است و نه بازگشت به گذشته.
فرهنگستانی ها می گویند: جامعه اسلامی تا هنگامی که به تکنولوژی و تمدّن اسلامی دست نیافته، لازم است به تفکیک فراورده های غرب روی آورد و اضطراراً از آنها بهره گیرد که قابلیّت انطباق بیشتری داشته باشد و کم تر زیان به بار آورد. اگر جامعه اسلامی بتواند یک دستگاه و یک هاضمه جدید ایجاد کند و بتواند تک تک اجزای وارداتی نظام تکنولوژی غرب را در خود هضم کند، خواهد توانست آثار منفی چنین وارداتی را به حداقل برساند. اگر قدرت تجزبه سیستم وجود داشته باشد، می توان در ضمن یک برنامه ریزی دراز مدت، مراحلی را بر گذار از وضعیت موجود و رسیدن به وضعیت مطلوب ترسیم کرد.فرهنگستانی ها، نگرش چهارم را «توقیف گرایان» می نامند. تقریباً همه ویژگی های مورد اشاره آنها را می توان به «جریان تجددگریز سنّتی» و «اهل توقّف طالقان» حمل کرد. از نگاه فرهنگستان علوم اسلامی قم، توقیف گرایان، کسانی هستند که دخالت بشر در امر تمدّن سازی را علت اصلی پیدایش مشکلات و نابسامانی های بشر پنداشته و معتقدند عقلانیت بشر، جز با دستور یا اقدام مستقیم انبیا و اولیای الهی و هدایت مستقیم و مخصوص آنان، راه به جایی نمی برد و در زمانی که دسترسی به معصومین (ع) ممکن نیست، به کارگیری عقلانیت بشر برای رفع مشکلات، به گشودن بن بست ها منتهی نخواهد شد. از این رو بشر نیز نه راهی برای وصول به تمدّن دینی دارد و نه از این جهت وظیفه ای بر عهده دارد! براساس نظریه این گروه، بشر در زمان غیبت و عدم دسترسی مستقیم به معصوم (ع) نه وظیفه ای برای اجرای دین و لوازم کار برعهده دارد و نه با استفاده از عقل خود می تواند چنین بستری را فراهم سازد و به این ترتیب، زمینه سازی و تولید نرم افزارها و سخت افزارهای تحقق حکومت اسلامی با تلاش عقلی مرتفع و عملاً پیگیری تحقّق حکومت اسلامی در زمان غیبت منتفی می گردد.
درباره تفاوت نگاه «توقیف گرایان» و «فرهنگستانی ها» به تجدّد و تمدّن، می توان می گفت که توقیف گرایانی همانند مهدی نصیری - نویسنده کتاب اسلام و تجدد - و اهالی روستای ایستای طالقان به نفی کلیّت مدرنیته می پردازند و برخلاف فرهنگستانی ها، فهمی ایستا از دین و مدرنیته دارند. آنها بدون اینکه دست به کاری در قبال مدرنیته بزنند، همان کلیّت نفی شده را از باب «اکل میته» و «اضطرار» می پذیرند و جهت اقامه دین به انتظار ظهور حضرت حجت (عج) می نشینند. این در حالی است که فرهنگستانی ها، اقامه دین را پیش از ظهور می جویند و با پی گیری نظامی غیر سکولار، درصدد تغییر دادن جهت تمدّن جدید هستند.
منابع: کتابچه معرفی فرهنگستان علوم اسلامی قم، ص 30؛ عبدالوهاب فراتی، روحانیت و تجدّد با تأکید بر جریان های فکری - سیاسی حوزه علمیه قم، ص 332؛ عبدالحسین خسروپناه، جریان شناسی فکری ایران معاصر، ص 187؛ رمضان شعبانی سارویی، جریان شناسی سیاسی فرهنگی ایران، ص 115؛ خبرگزاری رسا، 4/1/ 94.
