با فشار رسانه ها و افکار عمومی، تپه ازبکی آزاد شد

یاسمن مرادی

پس از انتشار گزارش وضعیت بغرنج محوطه تپه ازبکی در روزنامه  قانون بارقه‌ هایی از پیگیری میراث رقم خورد و به این ترتیب بود که پس از 19 سال تخت جمشید البرز به دامان میراث و میراث‌دوستان بازگشت. محوطه باستانی ازبکی در شهرستان نظرآباد البرز  که قدمتی 9 هزار ساله دارد و چندین دوره فرهنگ و تمدن را در خشت خشت خود پنهان کرده است.میراثی جهانی که به‌دلیل سوء مدیریت مورد هجوم یک متصرف قرار داشت. متاسفانه توجه مدیران میراث  کشور در راستای  حفظ ثروت ملی آنقدر  اندک بوده که تا یک‌سال و نیم پیش هیچ اعتراض و پیگیری‌ای درخصوص بازستانی این ثروت ملی صورت نگرفته بود،به‌عبارتی در این دو دهه نه میراث و نه مدعی‌العموم نسبت به حراج ثروت ملی اعتراضی نداشته است. 

کسی جرات شکایت نداشت

به‌گفته مدیران بومی کسی جرات شکایت نداشت چراکه متصرف هم سند مشاع داشت و هم ملک را به‌تصرف خود در آورده بود. پس از گذشت این همه سال،یک‌سال و اندی پیش شکایتی توسط مدیر بومی میراث در خصوص  ادعای مالکیت و اعتراض به کاشت درخت در محوطه باستانی صورت گرفته بوده است. براساس گفته این مدیر با اینکه در شکایت مطرح شده موضوع مالکیت نیز به میان آمده بود اما شکایت اصلی در دادسرا تنها در مورد کاشت درخت در محوطه مطرح شده بود چراکه پیگیری در خصوص مالکیت این بنا باید از کانال دادگاه صورت می‌پذیرفته که در این خصوص اقدامی انجام نشده بود.حتی شکایت میراث درخصوص کاشت درخت‌ها نیز با هزار اما و اگر صورت پذیرفته بود. براساس شواهد موجود پرونده رسیدگی به شکایت میراث نسبت به کاشت درخت توسط متصرف بیش از یک‌سال و نیم در شعبه قضایی باز ماند.هر فرد عادی به خوبی می‌داند که کاشت درخت آن‌ هم از نوع گردو به‌دلیل ریشه دوانی این نوع گیاه در دل خاک موجب خسارت‌های فراوانی به محوطه  تاریخی می‌شود اما در دادسرای مربوطه به چه دلیل قریب به یک‌سال‌واندی پذیرش این مهم توسط دستگاه قضایی به طول انجامیده است و در آخر هم باز منتج به نتیجه نشد. میرچی، مدیر سازمان میراث فرهنگی استان البرز درباره آزاد‌سازی تپه ازبکی به «قانون» می‌گوید: متاسفانه هر 6،7 ماه یکبار به رسم روال اداری لایحه‌ای  داده می‌شد و از آنجایی که بیشتر پیگیری‌ها از سوی تهران صورت می‌گرفت پرونده در حالت سکون باقی مانده بود.

رفع تصرف ازبکی کدخدامنشی بود نه قضایی      
با توضیحاتی که مدیران میراث در خصوص بازپس‌گیری تپه ازبکی دادند و به گفته میرچی، مدیر کل میراث البرز بار اصلی این اتفاق تاریخ‌ساز  تنها با حمایت  رسانه ها صورت گرفته است و اگر کمک رسانه‌ها نبود بازپس‌گیری این ثروت ملی تادو دهه دیگر نیز به طول می‌انجامید. براساس گفته مدیران میراث پس از این همه مدت حتی تکلیف وضعیت کاشت درخت را نیز مشخص نکرده بود و بسته شدن این پرونده تنها با مدیریت مجموعه میراث و از طریق کدخدامنشی به پایان رسید. میرچی می‌افزاید: باتوجه به مطالعه‌ای که در پرونده داشتم به این نتیجه رسیدم که اگر قرار بود از طریق دستگاه قضایی به نتیجه برسیم که تاکنون رسیده بودیم اما در نهایت رونوشتی از اهمیت این موضوع به مجمع نمایندگان ،نماینده ولی فقیه و شورای حفظ حقوق بیت‌المال ارسال کردم و با ایجاد حساسیت و بازگویی این مهم و باحمایت رسانه‌ها این موضوع به سامان نشست.

نمایندگان مجلس و موظف به واکنش بودند

باوجود گذشت 19 سال هدر رفت و تصرف ثروت ملی، نمایندگان استان البرز هیچ قدمی در راستای بازستانی این مهم برنداشتند، به‌راستی چگونه است که نمایندگان مجلس استان البرز تا این حد درخصوص بازستانی این ثروت ملی کوتاهی کردند؟ مگر نه اینکه نمایندگان منتخب از سوی مردم برگزیده شدند تا از هدر رفت سرمایه‌های ملی به نمایندگی از آحاد مردم جلوگیری کنند؟ پس چگونه است که ظرف مدت 19 سال  تصرف ثروت ملی از سوی آنها  را نادیده گرفتند؟ چرا باید حتما مدیر کل میراث اقدام به جنجال و کاغذ بازی کند تا مدیران خفته از خواب بیدار شوند؟ تا پس از این کاغذ بازی‌ها مصوبه‌ای از سوی مجمع نمایندگان به دادگستری منعکس شود؟

قوانین میراثی مربوط عصر قاجار است

 متاسفانه قوانین میراثی کشور همچون نامش زیر خاکی است و بزرگ‌ترین معضل این بخش مشخص نبودن حریم منظر و محیطی کلیه آثار باستانی کشور است و این نقض قانونی همچون غده سرطانی میراث  کل کشور را در بر گرفته است. میرچی درباره قوانین میراثی می‌گوید:متاسفانه این قوانین مربوط به سال 1309 است و از آن سال تاکنون هیچ‌گونه تغییری در آن صورت نگرفته است و این قوانین به‌شدت نیازمند بازنگری هستند. به گفته وی این قوانین در زمان ناصرالدین شاه وضع شده است و در صورت ادامه این روند دیری نمی‌پاید که تمام آثار تاریخی کشور و بسیاری از آنهایی که ارزش جهانی دارند در آینده نه‌چندان دور به‌دلیل سوء قوانین به خاک تبدیل خواهند شد.

اگر متصرف نبود تپه تاریخی به گودال تبدیل شده بود

باتوجه به کمبود بودجه و نقض قانونی و نبود نگاه حمایتی در حفظ آثار تاریخی در کشور بسیاری از آثار باستانی به‌دلیل سوء مدیریت و نگاه‌های سلیقه‌ای رو به نابودی خواهند رفت. او تصریح می‌کند: با اعلام این موضوع قصد حمایت از متصرف را ندارم اما با وضعیت کنونی مادی و معنوی این روزهای میراث اگر این تپه تاریخی دست ما بود تا امروز به گودال تبدیل شده بود. با وجود اینکه در سال73 این ملک به تصرف این فرد درآمده است اما میله‌گذاری‌هاو فنس‌کشی‌های مناسبی در محوطه صورت پذیرفته است به‌عبارتی می‌توان گفت متصرف تا به امروز نقش سرایداری خود را در حفاظت از این آثار تاریخی به خوبی ایفا کرده است.

معارض میراث را به خادم میراث تبدیل می کنیم         
با وجود اینکه سالیان سال یک فرد بخشی از قدمت جهانی و ثروت ملی را به تصرف در آورده است اما میراثی‌ها بر این اعتقاد هستند که باید با توجه به وضعیت کنونی میراث در کشور از بخش خصوص در راستای حفظ آثار تاریخی بهره گیریم، در واقع  با مدیریت و تعامل می‌توان از توان این متصرفان در راستای خدمت به میراث بهره جست. در نهایت پس از پیگیری‌های آخرین مدیر کل میراث البرز و با حمایت‌های بی‌دریغ رسانه‌ها تپه ازبکی به مساحت 12هزار هکتار آزاد و مقرر شد کلیه بناهای ساخته شده نیز توسط وی به میراث واگذار شود تا این ارگان بتواند از این ساخته‌ها در راستای جذب بیشتر گردشگر بهره‌مند شود.

آیا آثاری توسط متصرف کشف و ضبط شده؟    
باتوجه به کشفیات و اظهار نظرهای کارشناسان امر و شواهد موجود از گمانه‌زنی‌ها و کشف آثار و کوزه‌های تاریخی در 10 سانتیمتری خاک این محوطه کهن آیا باتوجه به بناهای ساخته شده از جمله ویلا،حفر استخر و کندن چاله‌های متعدد برای کاشت درخت پاسخ این پرسش که آیا اشیایی کشف و ضبط شده و اگر این اتفاق افتاده چگونه می‌توان این ثروت ملی را بازستانی کرد  همچنان  بی‌پاسخ مانده است.

حفظ میراث نیازمند حضور بخش خصوصی       
به‌نظر می‌رسد باتوجه به وضعیت پر رمز و راز قانونی و بودجه‌ای و حمایتی از آثار باستانی تنها راه حفظ آن  حمایت و اعتماد به سرمایه‌های بخش خصوصی البته در مدار مدیریت میراث است تا از این طریق همانند سایر کشورها بتوانیم بار اقتصاد کشور را از منابع نفتی کم کرده و با سرمایه‌گذاری در این بخش شاهد رونق صنایع تورسیم و فرهنگی با توجه به هزاران میراث این سرزمین کهن باشیم. تقدیر ویژه از روزنامه قانون و رسانه هامدیرکل میراث البرز از روزنامه قانون به‌دلیل حمایت و پیگیری‌های خبری در نشست خبری خود به‌صورت ویژه تقدیر کرد و افزود: روزنامه قانون پیشنهادهای بسیار خوبی در راستای احیای بافت میراثی و جذب سرمایه‌گذار داشته است که آنها را برای اجرا در دستور کار قرار داده‌ایم. گاهی نقش یک خبرنگار از هر مدیری توانمندتر است. امیدواریم که با تغییر قوانین حمایتی میراثی در کشور دژ به دژ، قلعه به قلعه شاهد این‌گونه آزادسازی‌های جهانی کشور باشیم.

منبع: روزنامه قانون، شماره 598، شنبه 7 شهریور 1394.

شبیخون 19 ساله به ثروت ملّی در محوطه ازبکی شهرستان نظرآباد