استاد سیّد حسن میرخانی خوشنویس و شاعر ساوجبلاغی

در اشعارش تخلّص به «بنده» می کرد

حسین عسکری: با انتشار مطلب سراینده شعر «علی ای همای رحمت»؛ شهریار یا شاعر ساوجبلاغی؟ چند تن از خوانندگان وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی با ارسال پیام، خواستار معرفی بیشتر استاد سیّد حسن میرخانی هستند. نوشته زیر، به قلم بنده و مدخل «میرخانی، سیّدحسن» در جلد پانزدهم دایره المعارف تشیّع (تهران: موسسه انتشارات حکمت، 1394، ص 571) است.

استاد سیّد حسن میرخانی مشهور به سراج الکُتّاب (1291- 1369ش) فرزند سیّد مرتضی حسینی برغانی، خوشنویس معاصر و از بنیانگذاران انجمن خوشنویسان ایران است. تعلیمات آغازین را از پدر هنرمندش که شاگرد میرزا محمّدرضا کلهر (م1310ق) بود، فراگرفت و خیلی زود در خطّ نستعلیق با اقلام ممتاز گردید تا آنجا که به سراج الکتّاب مشهور شد. او همچنین به انواع مختلف خط های مرسوم در ایران همچون نستعلیق، نسخ، ثلث، تعلیق، رقاع، ریحان، شکسته نستعلیق و تحریر تسلّط داشت امّا استادی او بیشتر در نگارش خطّ نستعلیق بود. استاد میرخانی علاوه بر خوشنویسی در شاعری هم دستی داشت و در اشعارش تخلّص به «بنده» می کرد. اشعار او با نام دیوان بنده به چاپ رسیده است. از اوست:

گر شها خسته دلی را زِکرم شاد کنی

به زِصد صفه و کاخ است که بنیاد کنی

شاهی هردو سرا یکسره گر می خواهی

باید احوال خراب همه آباد کنی

پی اصلاح دل و دین رعیّت باید

دفع فاسد پی برچیدن اِفساد کنی

«بنده» را هست یکی پند حکیمانه و نغز

دانم آن را زِسر رأی و خِرد یاد کنی

کاخ و ایوان شهان از پی بیداد فناست

هان که از بهر خدا پیشه خود داد کنی

استاد میرخانی آثار بسیاری از بزرگان شعر و ادب و عرفان را کتابت کرده است: کلیّات سعدی؛ مثنوی معنوی مولوی؛ خمسه حکیم نظامی؛ دیوان حافظ؛ زبده الاسرار؛ دیوان موافق علی شاه نعمت اللهی؛ پندنامه سعدی؛ گزیده اشعار سعدی؛ گزیده اشعار شمس تبریزی؛ دیوان وحدت کرمانشاهی؛ ترانه های باباطاهر عریان؛ ترجیع بند هاتف اصفهانی؛ مثنوی چاه وصال؛ قصیده انصافیه صدرالافاضل؛ گلچین معرفت؛ داستان ملک جمشید؛ ترجمه نفس المهموم؛ دوازده امام نوشته خواجه نصیرالدین طوسی؛ منتخب اللغه؛ خلاصه شرح حال مولانا؛ مجموعه هنر خط، نگارستان خط و دیوان بنده (مجموعه اشعارش). استاد غلامحسین امیرخانی (متولّد 1318ش) درباره گرایشات عرفانی استاد میرخانی می گوید: «از حلقه و جرگه دراویش در مسلک های مختلف از صفی علی شاهی تا گنابادی ها و زندیه و از این قبیل، فیض بخش بوده اند.»

منابع: عباس سرمدی، دانشنامه هنرمندان ایران و جهان اسلام، ص 88؛ عبدالرّفیع حقیقت (رفیع)، فرهنگ هنرمندان ایرانی از آغاز تا امروز، ص 500؛ میراث ماندگار (مجموعه مصاحبه های سال اوّل و دوّم کیهان فرهنگی)، ص 149؛ علی راهجیری، خوشنویسان ایران، ج 1، ص 46 و ج 2، ص 100؛ سیّد حسن میرخانی، دیوان بنده، ص 270؛ فصلنامه هنر، ش 24، ص 56؛ حمید رضا قلیچ خانی، درآمدی بر خوشنویسی ایرانی، ص 287؛ مریم آقاشیخ محمّد، گلزار مشاهیر، ص 465.