پاسخ به نامه عامل قطع 1800 درخت در شهرستان نظرآباد

اشاره: پس از انتشار اخبار قطع غیرقانونی 1800 درخت در شهرستان نظرآباد از توابع استان البرز، آقای «سیدجمال حسینی» عامل قطع این درختان مثمر، نامه ای را در روز پنج شنبه 7 آبان 1394 از طریق رایانامه به نویسنده «وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی» ارسال کرد. در آغاز، متن کامل نامه ایشان سپس پاسخ بنده را بخوانید. داوری در این باره با خوانندگان گرامی است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

درخت، مقدس هم نیست!

سیدجمال حسینی

برایم جالب است که جوان هایی چون شما نسبت به محیط زیست کشور و شهرمان حساس هستید نسبت به قطع درختان عکس العمل نشان می دهید. آرزو می کنید ای کاش این گونه نمی شد. نسبت به کسانی که متهم به این رفتار مجرمانه بغض و کینه خودتان را نمی توانید پنهان کنید به سرعت و به فوریت به دیده یک عامل خرابکار به او می نگرید. چنان بر او می تازید که انگار اگر او نبود باغ ها همه سرسبز می ماندند و درختان عمر جاویدان پیدا می کردند. خلاصه همه رسالت خودتان را در تاختن بر فرد خاطی و متهم به سربر کردن درختان خلاصه می کنید و بعد از این که تاختید و نوشتید آن وقت به خاطر حمایتتان از محیط زیست و درخت سر بر بالین می گذارید و خواب گردش در باغ رضوان می بینید.

اگر مسئولین محکوم می کنند از تو دوست عزیز ملایم تر و واقع بینانه تر محکوم می کنند. عمده ایراد ایشان اینست که چرا مجوزات لازم نگرفته ام هرگز نام فاجعه برآن نگذاشتند. تو دولتی نیستی تو مسؤول نیستی تو مرا به خاطر عدم اخذ مجوزات نمی توانی مؤاخذه کنی. تاختن چون تویی بر چون منی در خوشبینانه ترین حالت یک پز و ژست روشنفکر مآبانه است. جوان! درخت عمر جاودان ندارد عزیزم. درخت مقدس هم نیست. این پدیده زیبای خلقت عمر مفیدی دارد. وقتی پیر شد و از حیض انتفاع افتاد. وقتی معلوممان شد که آب گران قیمت را هدر می دهد و ثمری ندارد وقتی به دلیل پیر شدن وضعف بنیه منبع انواع قارچ ها و آفات و سوسک های چوبخوار شد؛ آن وقت همان درختی که تو برایش پستان به تنور می چسبانی باید فدای مصلحتی بزرگتر بشود. باید با ارقام و واریته های مقاوم تر و کم توقع تر و جدید جایگزین شود...

چشم ها را باید شست؛ جور دیگر باید دید. خدا رحمت کند مرحوم مقدم و باغبانان زحمت کشش را که یکی از آنها پدر خدابیامرز خودم بود. نام و یاد آن بزرگمرد جاویدان باد ولی یادگارش در حال فروپاشی است. شایسته‌ آنست که باغات نظرآباد تماماً تخریب و نوسازی شوند. نگاهداری باغات در این وضعیت تجلیل و تکریم مرحوم مقدم نیست. اتفاقاً برعکس باید رقم های جدیدتر مقاوم تر و با نصب العین قرار دادن کلیه توصیه های کارشناسانه و اتخاذ روش های مدرن و امروزی بایست نسبت به احیا و بازسازی این یادگارهای ارزشمند اقدام کرد... عزیزم من هم درست به اندازه شما می دانم که گام برداشتن در این راه چقدر سخت است. حوصله می خواهد. می بایست صبح ساعت چهار از خانه بیرون زد و تا دیرهنگام به سختی کارکرد. خیلی هم کار به کندی جلو می رود. خیلی هم خستگی دارد. هیاهو هم ندارد. پز و قیافه روشنفکرانه هم ندارد. معروفیت ناگهانی هم ندارد. اما جذابیتی دارد که من عاشقشم... و در پایان... آن کیست کز روی کرم با ما وفاداری کند... برجای بدکاری چو من یکدم نکوکاری کند... اول به بانگ نای و نی آید از او پیغام دل... وانگه به یک پیمانه می با ما هم آوازی کند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

درخت هم مقدس است!

حسین عسکری

1. مهم ترین نکات نامه آقای سیدجمال حسینی (عامل قطع 1800 درخت در شهرستان نظرآباد) به این شرح است: 1.1. «اگر مسئولین محکوم می کنند از تو دوست عزیز، ملایم تر و واقع بینانه تر، محکوم می کنند. عمده ایراد ایشان اینست که چرا مجوزات لازم نگرفته ام. هرگز نام فاجعه بر آن نگذاشتند»؛ 1.2. «تو دولتی نیستی، تو مسئول نیستی، تو مرا به خاطر عدم اخذ مجوزات نمی توانی مواخذه کنی»؛ 1.3. «تاختن چون تویی بر چون منی در خوشبینانه ترین حالت یک پز و ژست روشنفکر مآبانه است»؛ 1.4. جوان! درخت، عمر جاودان ندارد. عزیزم! درخت، مقدس هم نیست»؛ 1.5. «همان درختی که تو برایش پستان به تنور می چسبانی باید فدای مصلحتی بزرگتر بشود»؛ 1.6. «شایسته‌ آنست که باغات نظرآباد تماماً تخریب و نوسازی شوند»!؟

2. کلید واژه مهم این نامه، تاکید بر «عدم تقدس درخت» است. این پیش فرض، مبتنی بر علم و اندیشه مدرن است که این فاجعه زیست محیطی را در دنیای امروز ما دامن زده است. همان گونه که می دانیم یکی از نتایج علم جدید و اندیشه مدرن، «قداست زدایی از عالم و آدم» است. به طوری که قداست زدایی از معرفت، همزمان به قداست زدایی از حوزه های دیگر منجر شده است. به دیگر سخن، فاجعه زیست محیطی و امکان فروپاشی نظام طبیعت ناشی از خطای انسان جدید در تصور از خود و نحوه ارتباطش با طبیعت است. عقل باوری و انسان باوری جدید، سبب پیدایش علومی در قرن هفدهم و بعد آن شد که ماهیت آن سلطه و استیلای بر طبیعت بود. مطلق و بی عنان انگاشتن انسان سبب شده است تا به نام رفاه اقتصادی، جنگل های متعدد را تخریب کند و حیات زمینی خودش را به هر قیمتی طولانی تر کند. فناوری جدید در پی دخل و تصرف در طبیعت با تمام توان و بی اعتنایی کامل به جوانب کیفی طبیعت و فجایع تخریب محیط زیست است.

3. حکیم بزرگ آیت الله جوادی آملی در کتاب «اسلام و محیط زیست» بر صبغه دینی و قدسی محیط زیست تاکید می کند و می نویسد: «از نظر دین، هر فعل یا امری که جنبه الهی و صبغه ربوبی داشته باشد، مقدس است. خداوند بهترین رنگ را برای امور عالم، رنگ الهی می داند؛ صبغه الله و من احسن من الله صبغه (سوره بقره، آیه 138). و هر چیزی که به هر نوع و ترتیبی، دارای چنین رنگی باشد، امری مقدس است. در دین حنیف الهی که در قالب شریعت های متنوع بر انبیای الهی تجلی یافت، شناخت اصول زیست محیطی و تحصیل آن و پرهیز از تخریب آن و سعی برای سالم سازی آن از بارزترین حقوق انسانی و نیز از روشن ترین تکالیف بشری به شمار آمده است.»

4. اهتمام به فضای سبز به ویژه خوشه یا شاخه مثمر (میوه آور) کاملاً از رهنمودهای رهبران الهی است. در حدیثی از پیامبر اعظم (ص)، درختکاری در کنار تعلیم دانش، ساختن مسجد و به ارث گذاردن قرآن یا کتاب علمی سودمند و... در ردیف مقدس ترین اعمال دانسته شده است (نهج الفصاحه، ج 1، ص 497). در حدیثی دیگر، رسول مهربانی فرموده است: «هر کس درخت محتاج به آبیاری را سیراب نماید گویا انسان مؤمن تشنه را سیراب کرده است» (وسائل الشیعه، ج 17، ص 42). از امام علی (ع) هم نقل شده است: «از بریدن درخت تر و سبز پرهیز شود، مگر برای ضرورت» (بحارالانوار، ج 76، ص 319). البته این سخنان آسمانی، بخشی از میراث گرانبهای اسلام شریف درباره تقدس و احترام به درخت و درختکاری است.

5. استاد فرهیخته دکتر سیدحسین نصر فیلسوف سنت گرا و استاد دانشگاه جرج واشنگتن در کتاب «انسان و طبیعت (بحران معنوی انسان متجدد)» درباره تقدس زدایی تدریجی از طبیعت و محیط زیست می نویسد: «انسان متجدد که با بحران بی سابقه ای مواجه شده است که به دست خویش به وجود آورده و اکنون حیات کل زمین را تهدید می کند، هنوز از اینکه ببیند علل واقعی مشکل در کجاست امتناع می ورزد. وی به جای اینکه نگاه خویش را به تقدس زدایی تدریجی از طبیعت که در مغرب زمین صورت گرفته معطوف سازد، و به ویژه خردگرایی (راسیونالیسم) و انسان گرایی (اومانیسم) که زمینه ایجاد انقلاب علمی را به وجود آورد و علمی را خلق کرد که به قول فرانسیس بیکن نقش آن این بود که بر طبیعت، سلطه قهریه پیدا کند و بر آن حاکم شود... امروزه، این جنگل به خاطر حقوق بشر نابود می شود و آن دریا به واسطه نیازهای فرضی بشر، آلوده می شود. امروزه انسان یک وجه مطلق به خود گرفته و حقوق وی بر حق و حقوق خداوند و عالمی که او خلق کرده پیشی گرفته است... بحران زیست محیطی عصر حاضر، بدون بذل توجه خاص نسبت به بعد معنوی مساله، قابل حل نیست.»

6. چندی پیش از استاد فرهیخته جناب دکتر حکمت الله ملاصالحی درباره شأن قدسی محیط زیست پرسیدم. ایشان با استناد به آموزه های وحیانی برگرفته از قرآن حکیم، گفتند: «محیط زیست همان ناقه قوم صالح (ع) است». بی حرمتی و کشتن این هدیه الهی باعث نزول عذاب به آن قوم بی وفا شد. نگاه آیه ای به طبیعت، منطبق بر تعالیم اسلامی است. انسان حق ندارد به جهت لذت گرایی، سود و سودا و به بهانه توسعه، محیط زیست و درختان مظلوم را با اره نفس اماره خود سر ببرد و نابود کند.

7. چند سالی است که ناکارآمدی شورای شهر و شهرداری، باغات زیبای شهر نظرآباد و درختان حاشیه شهر را به مسلخ برده است. قطع 1800 درخت (بخوانید 1800 بال فرشته) در ماه محرم الحرام امسال، نمونه بارزی از این فاجعه زیست محیطی است. خوشبختانه آقای سیدجمال حسینی با صداقتی - که ناشی از سیادتش است - نشان داد که متعرضان به فضای سبز شهرستان نظرآباد از نظر معرفتی و اعتقادی چه نگاهی به محیط زیست و درختان دارند. نگاهی ویرانگر که ریشه در سکولاریسم (قدسی زدایی از عالم و آدم) دارد. البته کشف ریشه های این جریان درخت ستیز در نهاد شهرداری نیاز به همت عالی نهادهای نظارتی و قضایی دارد. همچنین از امام جمعه محترم شهرستان و سلسله جلیله روحانیت، فرماندار محترم، نماینده محترم مجلس، هنرمندان و فعالان فرهنگی، سیاسی و اجتماعی انتظار می رود که نسبت به فجایع زیست محیطی سکوت خود را بشکنند و همگام با مردم، واکنش متناسب و به هنگام از خود نشان دهند. بی تردید همه ما براساس تعالیم وحیانی، مکلفیم که در مقابل شکوه و عظمت کائنات، حرمتی آمیخته با ترس داشته باشیم نه جسارتی تقدس ستیزانه.

منابع: آیت الله جوادی آملی، مفاتیح الحیاه، صص 709 - 717؛ همان، اسلام و محیط زیست، ص 94، 106، 273؛ سیدحسین نصر، انسان و طبیعت (بحران معنوی انسان متجدد)، ص سیزده (مقدمه)؛ عبدالحسین خسروپناه، علامه طباطبایی، فیلسوف علوم انسانی - اسلامی، ج 1، ص 285 و 287.