مناسبت یکصد و دو ساله 

دکتر مهراب رجبی

رییس بنیاد البرزشناسی

یکصد و دو سال پیش - بیستم مهر ماه سال 1296 - «دبستان برزگران» اولین مرکز آموزش عالی کشاورزی در ایران و غرب آسیا، در کرج تاسیس شد. این دبستان که از کارآموزان واجد شرایط سنین 18 تا 25 سال ثبت نام به عمل می آورد حدود هشت سال بعد به منطقه چهاردانگه تهران منتقل و با نام مدرسه فلاحت، به فعالیتهای علمی و آموزشی خود که اینک علاوه بر کشاورزی، رشته های دامداری و دامپزشکی نیز به آن افزوده شده بود ادامه داد. مدرسه فلاحت در در سال 1307 (شش سال قبل از تاسیس دانشگاه تهران) مجدداً به کرج منتقل و تبدیل به دانشکده کشاورزی کرج گردید. توضیح لازم آنکه برخی از محققان و البرزپژوهان سال 1285 (مقارن با دوران حکومت مظفرالدین شاه قاجار) را تاریخ اولیه تاسیس مدرسه فلاحت (مظفری) می دانند که این نظریه به منظور تحقیق بیشتر، در دست بررسی می باشد. از حدود پنج سال قبل، روز بیستم مهر ماه از سوی بنیاد البرز شناسی (و با نظارت استانداری البرز) به عنوان روز ملی البرز معرفی و در دو سال گذشته (سال‌های 97 و 96) طی مراسمی (همایش گونه) سالروز تاسیس دبستان برزگران و روز ملی البرز گرامی داشته می شد. شورای فرهنگ عمومی استان البرز در ماه های گذشته اقدام به بازنگری در برخی از تصمیم گیری ها و رویدادهای مهم شهر و استان کرد. در این جلسات که گزارش های آن تقدیم همگان گردید، اعضای محترم و فرهیخته شورا پس از بحث و تبادل نظر، مساله المان استان (دژ مادها، محوطه ازبکی)، نماد گیاهی استان (درخت ارس، هورس) و نماد جانوری استان (عقاب پر طلایی) را به اتفاق آراء مورد تایید و تصویب قرار دادند. بحث و تبادل نظر در خصوص تصویب بیستم مهر ماه به عنوان روز ملی البرز نیمه تمام ماند و به نتیجه کامل نرسید و با وجود نظرخواهی از دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی استان - که جملگی بر آن (بیستم مهرماه) صحه گذاشته و به صورت مکتوب نظر خود را اعلام کرده بودند، مقرر گردید به منظور ارایه نقطه نظرات کارشناسانه تکمیلی، این تصمیم گیری به جلسه یاجلسات آینده موکول گردد.

با وجود چنین شرایطی ، حقیر - مهراب رجبی مسئول بنیاد البرزشناسی - اعلام کردم بنا بر اصول علمی و پژوهشی و همچنین براساس احترام به نقطه نظرات و تصمیمات شورای محترم فرهنگ عمومی، شایسته است از برپایی مراسم بزرگداشت روز ملی البرز در سال جاری - تا اعلام نظر قطعی و تصویب نهایی آن در شورای فوق الاشعار - خودداری شود اما برخی از اندیشمندان و از جمله تعدادی از اعضای شورای محترم مذکور، بر برپایی مراسم تاکید و اعتقاد داشتند - براساس رویه سال‌های گذشته - انجام چنین مراسمی مغایر با تصمیمات شورا نخواهد بود. در این ارتباط بر اساس نظر جناب آقای استاندار طی دو هفته گذشته جلسات بحث و تبادل نظر در این خصوص تشکیل و تصمیماتی نیز اخذ شد. علی ایحال با تاکید بر لزوم و اهمیت تصمیم گیری ها براساس خرد جمعی و براساس ضرورت احترام گذاشتن به تصمیمات شورای محترم فرهنگ عمومی، همانگونه که طی نامه ای از آقای استاندار نیز تقاضا شد، اعلام می دارم مراسم بزرگداشت روز ملی البرز در سال جاری برگزار نخواهد شد، اما از آنجا که در برخی خبرها مساله نشست های مقدماتی و قاعده رویه سال‌های گذشته موجب درج اخباری در فضای مجازی، مبنی بر برپایی مراسمی در محل کاروانسرای شاه عباسی شده بود، این حقیر ان شاءالله و به شرط بقاء از ساعت 10 تا 12 روز شنبه بیستم مهرماه به منظور عذرخواهی از اندسته از ارجمندانی که احتمالاً از این نوشته آگاهی نیافته و به کاروانسرا مراجعه خواهند فرمود، در این محل حاضر و عذرخواه خواهم بود.

مصلحت دید من آن است که یاران همه کار

بگذارند و خم طره یاری گیرند

فسبح باسم ربک العظیم

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

با احترام - مهراب رجبی

 15مهر 1398

قابل توجه استاندار و امام جمعه محترم کرج

رضا قاسم‌پور

روزنامه نگار و فعال فرهنگی

امروز 14 مهرماه روز ملی تهران بود. در این روز علاوه بر همایش‌ها، مراسمات مختلفی در بازشناسی و معرفی تهران بزرگ برای جهانیان صورت گرفت. با این که تهران پایتخت و ویترین مملکت است، لیکن انتخاب و نکوداشت روز ملی حتی برای پایتخت نیز شایسته و بایسته می‌باشد. استان‌هایی چون اصفهان (یکم آذر سالروز تاسیس باروی بزرگ اصفهان)، قزوین (نهم اردیبهشت اعلام پایتخت شدن قزوین توسط شاه طهماسب)، اردبیل (چهارم مرداد سالروز استقرار سلسله صفویه)، هجدهم اسفند روز ملی بوشهر (تأسیس مدرسه سعادت)، پانزدهم اردیبشت روز ملی شیراز و بالاخره چهاردهم مهرماه روز ملی تهران (تاجگذاری آغا محمدخان قاجار) روزی را در تقویم شمسی به نام خود ثبت کرده‌اند. روز 20 مهرماه نیز به طور غیر رسمی (علی‌رغم مصوب نشدن در شورای فرهنگ عمومی استان) به نام روز ملی البرز نامگذاری شده و هر سال در چنین روزی برنامه‌های فرهنگی مختلف فرهنگی برپا می‌گردد. دکتر مهراب رجبی رییس بنیاد البرزشناسی نماد جانوری البرز را عقاب پرطلایی، نماد گیاهی را درخت هشت‌هزار ساله ارس و نشانه تمدنی را منطقه باستانی یوزبیگی (تپه باستانی ازبکی نظرآباد) بیان می‌کند. سال گذشته نیز به یمن یکصد سالگی دبستان برزگران کرج (دبستان هدایت سابق و دانشکده کشاورزی فعلی) روز ملی البرز به همت بنیاد البرز شناسی برگزار گردید. به دلیل ظرفیت بالای مهاجرپذیری کرج (ایران کوچک) بافت قدیمی و بومی این شهر دستخوش تغییر و تحولات بنیادین شده و می‌توان گفت که کرج فعلی صاحب هویت خاصی نبوده و متأثر از برایند فرهنگ ساکنین استان می باشد. به اذعان استاندار سابق البرز به خاطر درهم تنیدگی چند لایه عملا مسائل البرز و تهران قابل تمیز و تفکیک نیست.

تراکم 11 برابری نسبت به نرم کشوری و همچنین ظرفیت مهاجرپذیری، کرج با مشکلاتی اساسی چون: حاشیه نشینی، اختلاف شدید طبقاتی، آسیب‌های اجتماعی، جرم‌خیزی، ترافیک، آلودگی هوا، بحران آب و... روبه روست. از طرفی ارتباط با 15 استان کشور، وجود دامنه‌های سر به فلک کشیده البرز، جاده توریستی چالوس، تنوع قومی و فراوانی و ارزانی دستمزدها و... در صورت برنامه‌ریزی مدون فرصتی مغتنم برای رشد و توسعه می‌باشد. در صورتی که به هر دلیل روز ملی البرز لوث شده و از حیظ انتفاع افتد و از این ظرفیت‌ها به صورت صحیح استفاده نشود، قطعا تبدیل به تهدیدی برای امنیت و رفاه و سبب نقض هنجارهای اجتماعی خواهد شد. لذا انتظار می‌رود با همراهی امام جمعه محترم به عنوان پدر معنوی استان و رییس فرهنگ عمومی و همچنین استاندار فرهنگ‌دوست، برنامه روز ملی با قدرت و صلابت بیشتری برگزار گردیده و خروجی برنامه‌های روز ملی البرز تدارک تمهیدات لازم جهت بهره‌مندی حداکثری از فرصت‌ها و کاهش تهدیدات احتمالی برای ساکنین البرز بوده و در هویت بخشی به اقوام متکثر ساکن در کرج موثر افتد.

اندر مضرات عدم برگزاری آیین روز ملی البرز

حسین عسکری

نویسنده و البرزپژوه

روز ملّی و هفته فرهنگی شهرها، شهرستان ها و استان ها، پدیده‌ای مبارک و اثرگذار در راستای هویت‌بخشی و تقویت فرهنگ بومی در این روزگار پرآشوب و الیناسیون فرهنگی است. پنج سال است به همت گروهی از البرز دوستان و البرزشناسان به ویژه جناب آقای دکتر مهراب رجبی و دوستانش، آیین روز ملی البرز در بیستم مهر ماه برگزار می‌شود. متاسفانه اخیراً با مخالفت های ابراز شده از سوی برخی اعضای شورای فرهنگ عمومی استان البرز با این مناسبت یکصد و دو ساله یعنی سالگشت تأسیس دبستان برزگران کرج، آیین روز ملی البرز هم لغو شده است. در این مجال نمی خواهم درباره صائب بودن این مناسبت در سپهر فرهنگ و تاریخ استان البرز سخن بگویم. بیشترین دغدغه ام آن است که چرا این گسست و توقف فرهنگی در حال وقوع است. در کشوری که به دلیل تهاجم فرهنگی بدخواهانش و بی‌تدبیری مسئولان و مدیرانش، پر از گسست های فرهنگی و اجتماعی است، ایجاد گسستی کوچک هم می‌تواند زیانبار و فاجعه انگیز باشد.

پرسش آن است وقتی که شورای فرهنگ عمومی استان، بدیلی برای بیستم مهر ندارد چرا این مناسبت با سابقه را کنار گذاشته است؟ البته هنوز هم دیر نشده است. امیدواریم بزرگان دین و فرهنگ در شورای فرهنگ عمومی استان با هوشمندی تمام اجازه دهند و خود نیز پیشگام برگزاری آیین روز ملی البرز در سال 1398 شوند. پس از برگزاری آن با مشورت‌های عالمانه و بررسی دیگر پیشنهادها، از طریق خرد جمعی و کارشناسی به تایید این مناسبت یا انتخاب بدیل آن مبادرت کنند. به هوش باشیم که بدخواهان این آب و خاک، نقشه های شومی را برای زیست ایرانی - اسلامی ما در سر دارند...

16 مهر 1398

- منبع یادداشت های فوق: کانال البرزپژوهی https://t.me/alborzology

اطلاعیه اداره کل فلاحت زیر مجموعه وزارت «فلاحت، تجارت و فواید عامه» در سال 1310 شمسی در خصوص جذب دانشجو برای تحصیل در «مدرسه عالی فلاحت کرج». این مدرسه در سال 1296ش و با نام «دبستان برزگران» در کرج و در محل کنونی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی تاسیس شده بود.    

محوطه باستانی ازبکی نماد فرهنگ و تاریخ البرز شد

 شهاب شریعت و نام آوران البرزی

آیت الله سیّد شهاب الدین حسینی مرعشی نجفی (متولد 1276 - درگذشت 1369ش)، مرجع بزرگ دینی شیعیان و بنیانگذار یکی از بزرگترین کتابخانه های جهان اسلام در شهر قم است. تدریس شصت و هشت ساله در حوزه های علمیه نجف اشرف و قم و تربیت هزاران شاگرد، چاپ و نشر صدها اثر ارزنده از علمای مسلمان، نگارش بیش از یکصد کتاب و رساله علمی در فنون و علوم مختلف و دریافت بیش از دویست اجازه روایتی از علمای بزرگ شیعه، اهل سنّت و زیدیه از جمله خدمات علمی آن فقیه فرهنگبان است. آیت الله مرعشی نجفی جهت گردآوری و تهیه منابع کتابخانه، در طول زندگانی متحمل تنگناهای فراوان گردید. ایشان از محل دریافت دستمزد و روزه استیجاری، اغلب کتاب ها را خریداری کرد و در مدتی که در نجف اشرف به سر می برد، به منظور تهیه منابع و کتب، در یک کارگاه برنج کوبی، شبها به کار اشتغال داشت تا دریافتی خود را صرف خرید کتاب نماید.

همه جهان اسلام به ویژه مکتب تشیّع به وجود چنین دانشمندی افتخار می کنند. استان البرز نیز به عنوان بخشی از ایران اسلامی، نشانه های ماندگاری از ایشان دارد. نام آورانی که افتخار استادی یا شاگردی ایشان را دارند و یا از مشایخ اجازه این دانشمند پارسا به شمار می روند. از دیگر سو، وجود آثار خطی تعداد قابل توجهی از مشاهیر این استان در کتابخانه بزرگ آیت الله مرعشی نجفی،دلیلی دیگر بر پیوند عمیق علمی و فرهنگی البرز با شهاب شریعت و فضیلت است. البته با ادامه جست و جوها، امکان افزایش فهرست زیر وجود دارد.

1.آیت الله حسین نجم آبادی (درگذشت 1307ش) فقیه و متکلّم معاصر و دانش آموخته حوزه علمیه نجف اشرف، از استادان آیت الله مرعشی نجفی است.

2. آیت الله شیخ مرتضی دیزانی طالقانی (درگذشت 1363ق) فقیه، عارف و از مدرسان حکمت صدرایی در حوزه علمیه نجف اشرف است. او از استادان آیت الله مرعشی نجفی به شمار می رود.

3. آیت الله شیخ محمدباقر مجتهد نجم آبادی تهرانی (درگذشت 1307ش) از مجتهدان و زاهدان نامدار تهران در روزگار قاجار است. او دانش آموخته حوزه علمیه نجف اشرف است که پس از مرگ برادرش آیت الله شیخ هادی نجم آبادی، ریاست خاندان نجم آبادی را عهده دار شد. در اخلاق و عرفان، از شاگردان خاص ملا حسینقلی همدانی بود. آیت الله مرعشی نجفی از او اجازه روایت دارد.

4. آیت الله شیخ فتح الله شهیدی (درگذشت 1336ش) نوه آیت الله شیخ محمدتقی برغانی مشهور به شهید ثالث و از مجتهدان روزگار قاجار و پهلوی و دانش آموخته حوزه علمیه نجف اشرف است. آیت الله مرعشی نجفی از او اجازه روایت دارد.

5. میرزا هدایت الله شهیدی معروف به حاج مجتهد (درگذشت 1324ش)، قرآن پژوه و از مجتهدان منتقد مشروطه در حوزه علمیه نجف اشرف است. او از مشایخ اجازه شرعی به آیت الله مرعشی نجفی به شمار می رود.

6. آیت الله میرزا ابوتراب شهیدی (درگذشت 1335ش) فقیه، مفسر، منتقد مشروطه و نظریه پرداز جنبش مشروعه خواهی است. آیت الله مرعشی نجفی از او اجازه روایت دارد.

7. آیت الله حاج میرزا عبدالله شهیدی امام جمعه (درگذشت 1373ش) مجتهد و فعّال سیاسی و اجتماعی دوره پهلوی و انقلاب اسلامی و از شاگردان برجسته آیت الله مرعشی نجفی است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نزدیک به دو سال امام جمعه قزوین و عضو مؤثر «هئیت علمیه قزوین» بود تا اینکه به درخواست آیت الله مرعشی نجفی به شهر قم مهاجرت کرد. او بسیار مورد توجه استادش بود، به گونه ای که علاوه بر عضویت در هئیت استفتای فقهی و گروه تدوین کتاب «ملحقات الاحقاق» نوشته قاضی نورالله مرعشی شوشتری، مدیریت مدارس علمیه آن مرجع تقلید شیعه را برعهده داشت. مدیریت او بر چهار مدرسه «مرعشیه»، «مؤمنیه»، «شهابیه» و «مهدیه» در شهر قم، هنوز هم زبانزد است.

8. آیت الله سیّد احمد میرخانی (درگذشت 1372ش) فقیه و قرآن پژوه معاصر و از شاگردان آیت الله مرعشی نجفی است. 32 عنوان اثر چاپ شده و چاپ نشده و تأسیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن از جمله فعالیت های علمی و اجتماعی این فقیه البرزی به شمار می رود.

9. آیت الله شیخ علی پناه اشتهاردی (درگذشت 1387ش) از شاگردان آیت الله مرعشی نجفی در حوزه علمیه قم بود. از او 80 اثر چاپ شده و دست نویس در زمینه علوم اسلامی بر جای مانده است.

10. آیت الله شیخ یحیی عبادی طالقانی (درگذشت 1359ش) از شاگردان آیت الله مرعشی نجفی در حوزه علمیه قم به شمار می‌رود. او از مجتهدان طرفدار جمعیت فداییان اسلام بود.

11. آیت الله سید محمود علایی طالقانی (درگذشت 1358ش) از مجتهدان مبارز دوره پهلوی و عضو برجسته شورای انقلاب اسلامی ایران است. او اجازه نقل حدیث از آیت الله مرعشی نجفی داشت.

12. استاد عبدالحسین شهیدی صالحی (درگذشت 1393ش) مشهور به شیخ عبود، قرآن پژوه و از نویسندگان اصلی دایره المعارف تشیّع است. ایشان سه اجازه از آیت الله مرعشی نجفی شامل سه طریق روایت از امامیه، زیدیه و اهل سنّت دریافت کرده است.

13. دکتر محمود نجم آبادی (درگذشت 1379ش) پزشک، مترجم، روزنامه نگار و نخستین پژوهشگری که تاریخ پزشکی ایران را تدوین کرده است. از طرف مادر، نوه شیخ هادی نجم آبادی است. از دکتر نجم آبادی بیش از 45 کتاب و رساله و پانصد مقاله به زبان های فارسی و فرانسه منتشر شده است. او از ملازمان خاص آیت الله مرعشی نجفی بود به طوری که بخشی از کتاب های چاپی و مجلات فارسی و لاتین خود از جمله آثار دست نویس خواجه نصیرالدین طوسی را به کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی واگذار کرد.

دانلود شماره 16 نشریه تریبون شهر

منبع مقاله فوق: حسین عسکری،«شهاب شریعت و نام آوران البرزی»، نشریه تریبون شهر، شماره 16، مهر 1398، ص 6

خوشنویسان البرزی سبک کلهر 

سوم مهر برابر با 25 محرم براساس تقویم هجری قمری، یکصد و سی و یکمین سالگرد درگذشت استاد میرزا محمدرضا کلهر کرمانشاهی خوشنویس صاحب سبک ایرانی در قلم نستعلیق و بنیانگذار «سبک کلهر» و همچنین یکصد و شانزدهمین سالگشت تولد استاد سید حسین میرخانی از بنیانگذران البرزی انجمن خوشنویسان ایران است. استاد کلهر که در 25 محرم سال 1310ق درگذشت، چون در هنر خوشنویسی سرآمد بود، بارها مورد تشویق ناصرالدین شاه قاجار قرار گرفت. شاه قاجار گاهی از او خط می گرفت و در سفر دوّم شاه به خراسان همراهش بود و رویدادهای روزانه آن ایام را به خط خود می نوشت و چاپ می کرد.

امروزه در خوشنویسی نستعلیق ایرانی با دو قالب و ساختار متمایز با نام های «سبک قدیم یا سبک میرعماد» و «سبک جدید یا سبک کلهر» روبرو هستیم. در توضیح سبک جدید خوشنویسی در مقایسه با سبک قدیم (میرعماد)، باید گفت ورود صنعت چاپ سنگی در دوره قاجار به ایران، باعث شد که تغییرات جدیدی در شیوه کتابت به وسیله استاد کلهر ایجاد شود که به چاپی نویسی معروف شد. مرکب این گونه کتابت بسیار غلیظ بود و نوشتن با آن بسیار مشکل. همچنین برای زیباتر شدن دوایر و کشیده ها در چاپ، دانگ قلم و اندازه دوایر و کشیده ها تقلیل یافت که در نهایت این سبک به نام زنده یاد کلهر ثبت شد. ظرافت کاری ها و نازکی (ضعف) برخی از قسمت های حروف و کلمات به ویژه آخر دوایر، برخی اتصالات و ارسال ها و... در سبک میرعماد با ساختار و عمل چاپ سنگی هماهنگ نبود چرا که به هنگام چاپ، این نواحی چاپ نمی شدند و در اصطلاح صنعت چاپ، خورده می شدند یا می ریختند. در سبک قدیم (میرعماد)، خوشنویس دارای آزادی عمل بیشتر بوده و قوانین کمتری بر آن مستولی گشته است اما در سبک جدید (کلهر) خط دارای پختگی بیشتری است و به دلیل کاربردی شدن آن برای استفاده در روزنامه ها و مجلات، قوانین ویرایشی بیشتری برای آن وضع گردید که هم نوشتن را سهولت می بخشید و هم اینکه سرعت را به کار می افزود. در زیر مجموعه سبک کلهر، دو سبک هم عصر دیگر تولد یافته که یکی مربوط به استاد عمادالکتّاب و پیروان او و دیگری مربوط به استاد سید مرتضی حسینی برغانی و پیروان او است.

 استاد کلهر روحیه ای آزادی خواهانه داشت و از منتقدان حکومت قاجار به شمار می رفت. به همین جهت از پیروان آیت الله شیخ هادی نجم آبادی روحانی نواندیش، آزادی خواه و قرآن پژوه عقلگرای البرزی بود. وقتی در سن 65 سالگی بر اثر بیماری وبا درگذشت، مرحوم شیخ هادی بر پیکر او نماز گزارد و پیکرش را در آرامستان محله حسن آباد تهران به خاک سپرد.

سه خوشنویس مشهور البرزیبه ترتیب از سه شهرستان ساوجبلاغ، نظرآباد و طالقان را می توان از شاگردان اصلی و اثرگذار سبک کلهر به شمار آورد: استاد سید مرتضی حسینی برغانی (درگذشت 1318ش)؛ استاد میرزا مرتضی نجم آبادی (درگذشت 1326ش)؛ استاد ابراهیم بوذری طالقانی (درگذشت 1365ش).

 استاد سید مرتضی حسینی برغانی مشهور به سید مرتضی میرخانی، خوشنویس نامدار و صاحب سبک اواخر دوره قاجار است. او تعلیمات خود از استاد کلهر را به دو فرزندش استاد سید حسین میرخانی و استاد سید حسن میرخانی مشهور به سراج الکتّاب منتقل کرد و موجب ایجاد سبکی ذیل سبک کلهر شد که از آن با عنوان «سبک برغانی» یاد می شود. میرزا مرتضی نجم آبادی شاگرد و داماد شیخ هادی نجم آبادی است. او علاوه بر خوشنویسی، حقوقدان و روزنامه نگار هم بود. استاد کلهر در پایان عمر، کارهای نوشتنی خود را به میرزا مرتضی می‌سپرد. استاد ابراهیم بوذری طالقانی خوشنویس، ادیب، تعزیه پژوه و کارشناس ردیف های آواز موسیقی سنّتی ایران است. مشارکت در تأسیس انجمن خوشنویسان ایران و خوشنویسی کتیبه های هفتگانه آرامگاه سعدی در شیراز از جمله فعالیت های هنری او به شمار می رود.

تاسیس انجمن خوشنویسان ایران به عنوان پرسابقه ترین تشکّل هنری مستقل ایران، با مشارکت مستقیم سه خوشنویس البرزی یعنی استادان سید حسین و سید حسن میرخانی و ابراهیم بوذری طالقانی در کنار دو خوشنویس دیگر استادان علی اکبر کاوه و دکتر مهدی بیانی تایید کننده این گزاره پژوهشی است که تاسیس انجمن خوشنویسان ایران نیز حاصل تلاش خوشنویسان نامدار البرزی است. از دیگر سو، سبک خوشنویسی استاد غلامحسین امیرخانی دیگر خوشنویس نامدار البرزی در خط نستعلیق، ترکیبی هنرمندانه و خلاقانه از دو سبک قدیم و جدید یعنی سبک های استاد میرعماد حسنی قزوینی خوشنویس برجسته دوره صفوی و استاد محمدرضا کلهر خوشنویس توانای دوره قاجاریه است.

- نشر نخست این مقاله در: حسین عسکری، «خوشنویسان البرزی سبک کلهر»، روزنامه پیام آشنا، سال ششم، ش 1469، چهارشنبه 3 مهر 1398، ص 8.

 کتیبه‌های آرامگاه سعدی را یک البرزی خوشنویسی کرده است

متن کامل گفت و گو 

گفت و گوی فوق در اصل بخشی از سخنرانی حسین عسکری با عنوان «بررسی زندگی اجتماعی پیش از وجود قانون» است که در 4 دی 1396 در انجمن علمی دانشجویان حقوق دانشگاه امام صادق علیه السلام ایراد شده است.

بخش اول

مدتی است به همت بلند آقای دکتر حسین محمدی (مدیر گروه تاریخ دانشگاه خوارزمی)، دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری آن دانشگاه تشویق و راهنمایی می شوند که پایان نامه خود را درباره تاریخ و فرهنگ استان البرز بنویسند. در این راستا، موضوعاتی به شرح زیر خدمت دکتر محمدی عزیز تقدیم می کنم. امیدوارم که مقبول افتد. 

حسین عسکری

______________________________

1. حضور و تحرکات فدائیان اسماعیلی در محدوده جغرافیایی استان البرز به ویژه قلاع منطقه طالقان

2. تاریخ تشیع در استان البرز

3. زندگی، زمانه و آرمان های علمی حاسب کرجی

4. اندیشه اصلاح و نواندیشی دینی از دیدگاه شیخ هادی نجم آبادی

5. نقش دانشکده کشاورزی کرج در انقلاب اسلامی براساس اسناد ساواک

6. زندگی، زمانه و آرمان های شیخ محمدتقی برغانی مشهور به شهید ثالث 

7. حضور و فعالیت جمعیت فداییان اسلام در استان البرز

8. سیر تاریخی توسعه صنعت در استان البرز با تاکید بر نقش فاتح، مقدم و نمازی

9. نقش دکتر ابراهیم حشمت طالقانی در نهضت جنگل 

10. مواجهه علمای خاندان برغانی با شیخیه و بابیت

11. مقاطع تاریخی حضور سادات علوی در استان البرز

12. بررسی درگیری دهکده کرج به هنگام فتح تهران به وسیله مشروطه خواهان 

13. بازتاب اجرای اصلاحات ارضی حکومت پهلوی در استان البرز

14. سیر تاریخی انتخابات مجلس شورای ملی در استان البرز

15. علمای البرزی در انقلاب مشروطیت

16.  زندگی، زمانه و آرمان های میرزا صادق مجتهد تبریزی مرجع اهل توقف طالقان 

17. نقش اتحادیه طالقانیان در رویدادهای اجتماعی و سیاسی معاصر

18. حضور امام خمینی در کرج و آثار آن 

19. مشروعه خواهی از دیدگاه میرزا ابوتراب شهیدی براساس کتاب تذکره الغافل و ارشاد الجاهل 

20. مبارزات ملی علیه حکومت پهلوی با محوریت روستای احمدآباد

21. بازخوانی تاریخ دوره مادی براساس یافته های باستان شناختی در استان البرز

22. نقش ایل افشار ساوجبلاغ در رویدادهای تاریخ معاصر ایران

23. نقش خاندان های علمی و فرهنگی استان البرز در رویدادهای تاریخ معاصر ایران

- یادداشت حسین عسکری درباره دکتر محمدی https://t.me/alborzology/329

استقبالی تاریخی در البرز و یک پیشنهاد 

روز سه شنبه بیستم شهریور 1380 در آستانه آغاز چهارمین فصل کاوش، برای نخستین بار در تاریخ باستان شناسی ایران، گروه کاوش محوطه باستانی ازبکی واقع در استان البرزمورد استقبال اهالی فرهنگ دوست شهر نظرآباد قرار گرفت. این آیین را انجمن مطالعاتی حکمت (نخستین سمن جوانان شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد) با همکاری شورای شهر و شهرداری در ورودی شهر نظرآباد برگزار کرد. اهمیت برگزاری این آیین فرهنگی بی نظیر تا اندازه ای بود که در بیشتر نشریات سراسری، صدا و سیما، وب سایت های خبری اینترنتی و نشریات بین المللی ایرانیان بازتاب گسترده ای یافت. در این مراسم، استاد دکتر یوسف مجیدزاده (چهره ماندگار باستان شناسی ایران و سرپرست گروه کاوش باستان شناختی محوطه ازبکی) گفت: «این استقبال و جشن مردمی در دنیای باستان شناسی جهان بی سابقه است و این مراسم بیان کننده علاقه مردم این شهر به فرهنگ، ملیّت و ایرانی بودن است.» زیور موسوی خویی (خبرنگار روزنامه ایران) نیز در همان ایام ضمن چاپ مقاله ای با عنوان «تپه ازبکی، یادمانی از تمدن کهن» در این باره نوشت: «دیدار از یادمان های 9 هزارساله، کشف نخستین شهر مادی و نیز مردمی که برای نخستین بار در تاریخ ایران در استقبالی پرشور به پیشواز هیأت باستان شناسی رفته بودند تنها هدفی بود که ما را در یک صبح سرد پاییزی به سوی مقصدی به نام محوطه ازبکی کشاند.» 

شکوه و اهمیت این اقدام فرهنگی به قدری بود که دکتر مجیدزاده بار دیگر در آذر 1380 در برنامه تلویزیونی زنده پرتو (شبکه چهارم سیما) از جوانان شهر نظرآباد به جهت همکاری با گروه باستان شناسی و برگزاری آیین استقبال از این گروه تشکر کرده و مراسم برگزار شده را اقدامی بی نظیر در طول تاریخ فعالیت های باستان شناسی ایران ارزیابی کرد. ایشان همچنین در پیش گفتار کتاب دو جلدی «کاوش های محوطه باستانی ازبکی» (چاپ سال 1389)، درباره استقبال از گروه کاوش محوطه ازبکی نوشته است: «تشکر ویژه برای آذین بندی شهر نظرآباد، استقبال و خوش آمدگویی رسمی به هیأت کاوش های باستان شناختی در محوطه ازبکی... در برابر ساختمان شهرداری و شورای شهر نظرآباد در آغاز چهارمین فصل کاوش و پس از انتشار خبر انتقال نمونه‌ای از کهن‌ترین خشت‌های به دست آمده و از کاوش‌های محوطه ازبکی به سازمان ملل و قرار گرفتن آن در موزه آن سازمان، در روزنامه‌های کشور و سپاسگزاری برای استقبال پرشور هزاران تن از اهالی دوست داشتنی شهرهای نظرآباد و سیدجمال الدین که با در دست داشتن پرچم‌های سه رنگ ایران از اتوبوس حامل هیأت همانند سردارانی که پیروزمندانه از جنگی میهنی به خانه بازمی گردند را از یاد نمی برم. نظیر چنین استقبالی تاکنون در هیچ نقطه‌ای از جهان در تاریخ باستان شناسی نه دیده و نه شنیده شده است.» 

به جهت ارزش فرهنگی این استقبال تاریخی، در روز سوم شهریور 1398 با همکاری آقای اسماعیل آل احمد نویسنده و البرزپژوه، «طرح پیشنهادی انتخاب 20 شهریور به عنوان روز فرهنگی شهرستان نظرآباد» را به دکتر محمدرضا فلاح نژاد فرماندار شهرستان نظرآباد فرستادیم تا در شورای فرهنگ عمومی شهرستان، بررسی و تصویب شود. این طرح هشت صفحه ای، شامل این عناوین است: مقدمه؛ تعریف هویت ملّی و اهمیت آن؛ شاخصه های هویت ملّی؛ چرایی روز فرهنگی؛ عناصر انتخاب روز فرهنگی؛ پیشنهاد روز فرهنگی نظرآباد؛ تناسب استانی؛ بازتاب های وسیع؛ منابع؛ مستندات.

در طرح پیشنهادی روز فرهنگی نظرآباد، عناصری همانند فراگیری، وحدت بخشی، قدمت، عدم تلاقی با مناسبت های ملّی و مذهبی مهم، توجه به فصول سال و زمان برگزاری و تقویت ارزش ها و سنن اسلامی - ایرانی رعایت شده است. در صورت تصویب این مناسبت، شهرستان نظرآباد پس از استان البرز (20 مهر) و شهر کرج (21 فروردین) دارای روز فرهنگی خواهد شد. بی تردید تصویب این روز و به تبع آن تعیین هفته فرهنگی، باعث تقویت هویت بومی و رونق فعالیت های فرهنگی و هنری خواهد شد. گفتنی است محوطه باستانی ازبکی به ویژه دژ مادی، در چهل و هشتمین جلسه شورای فرهنگ عمومی استان (برگزار شده در اول تیر 1398) به عنوان نماد تاریخی و فرهنگی البرز برگزیده شد. این محوطه باستانی شامل ده تپه و دارای آثاری نفیس متعلق به هزاره هفتم پیش از میلاد مسیح تا دوره ایلخانیان است. 

منابع: یوسف مجیدزاده، کاوش های محوطه باستانی ازبکی، جلد اول: هنر و معماری، تهران: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، 1389؛ حسین عسکری، دشتی به وسعت تاریخ، تهران: نشر شهید سعید محبی، 1386؛ روزنامه اطلاعات بین المللی، ش 1772، 27 شهریور 1380؛ روزنامه ایران، ش 2003، 2 دی 1380؛ روزنامه جوان، ش 725، 26 شهریور 1380؛ روزنامه همشهری، ش 2575، 7 آذر 1380؛ ش 2576، 8 آذر 1380؛ هفته نامه کیهان هوایی، ش 1442، 26 شهریور 1380.

- نشر نخست این یادداشت در: حسین عسکری، «استقبالی تاریخی در البرز و یک پیشنهاد»، روزنامه پیام آشنا، ش 1460، شنبه 23 شهریور 1398، ص 8. 

یادداشت فوق در وب سایت خبرگزاری ایسنا

طرح پیشنهادی انتخاب روز فرهنگی شهرستان نظرآباد

از فیلم های برجا مانده از آیین استقبال تاریخی مردم نظرآباد

جناب آقای دکتر محمد رضا فلاح نژاد

فرماندار محترم شهرستان نظرآباد

با سلام و احترام، طرح پیشنهادی انتخاب «روز فرهنگی شهرستان نظرآباد» از توابع استان البرز که پس از مشورت با گروهی از فعالان فرهنگی و هنری شهرستان تنظیم شده، جهت استحضار و طرح در جلسه آتی شورای فرهنگ عمومی شهرستان به حضورتان ارسال میشود. پیشاپیش از حُسن توجه جنابعالی به مسایل فرهنگی و هویتی این شهرستان دیرپا سپاسگزاریم.

اسماعیل آل احمد - حسین عسکری

اول شهریور 1398

____________________

1. مقدمه

ضرورت دارد پیش از ارایه طرح توجیهی «روز فرهنگی شهرستان نظرآباد»، با بهره مندی از بیانات حضرت آیت الله خامنه ای رهبر فرزانه انقلاب (مدظله العالی) درباره هویت جمعی و ملّی، مطالبی بنیادین در میان نهاده شود.

1. الف) تعریف هویت ملّی و اهمیت آن

«هر مجموعه انسانی به یک هویت جمعی، احتیاج دارد و باید احساس اجتماع و بستگی و هویت جمعی کند. در کشورهای دنیا معمولاً روی مفهوم ملیّت، تکیه می‌کنند و بعضی جاها هم روی قومیت، تکیه می‌کنند. ملیّت چیست؟ یک هویت جمعی که با برخورداری از آن، هر کشور می تواند از همه امکانات خود برای پیشرفت و موفقیت، استفاده کند. اگر این احساس هویت جمعی، وجود نداشته باشد بسیاری از مشکلات برای آن مجموعه پیش می آید و بسیاری از موفقیت ها برای آنها حاصل نخواهد شد.»

1. ب) شاخصه های هویت ملّی

برای هویت ملّی شاخصه های گوناگونی بیان شده است که در این طرح پیشنهادی، فقط به یک مورد پرداخته می شود. این شاخصه، سرزمین ما و گذشته تاریخی و فرهنگی آن است. «نقطه قوت ایران، عبارت است از سابقه کهن و ریشه دار تاریخی، فرهنگی، علمی و غیره که در وجود آن تردیدی نیست و ملتی را که تازه امروز از زیر بوته بیرون آمده و تبدیل به یک ملّت شده که فاقد گذشته و سابقه و علم و فرهنگ و بزرگان است نمی‌توان با ملّتی مقایسه کرد که روزی بزرگترین دانشمندان دنیا از آنِ او بودند و این امتیاز هم نه یک بار و دوبار که قرن‌های متمادی مربوط به او بود. در قرن‌های بعد از اسلام، بزرگترین دانشمندان دنیا در رشته های مختلف علوم، ایرانی بودند و از میان آن‌ها فارابی ها، ابن سیناها، فخررازی ها، محمد بن زکریای رازی ها، خوارزمی ها و خیام ها و فردوسی ها و سعدی ها برخاستند. اینها گذشته ملّت ما است. ذخایر گذشته کدام است؟ ذخایر گذشته همین حوادث است. هیچ ملت رشید و خردمندی نباید گذشته خود را که مجموعه ای از حوادث است فراموش کند و ملّتی اگر رشید و خردمند باشد فراموش نخواهد کرد. لذا آن کسانی که در دوره‌ای از تاریخ قبل از زمان ما سعی کردند ملّت ها را تصرف کنند و سرنوشت آنها را به دست گیرند یکی از کارهایشان قطع رابطه این ملّت‌ها با گذشته شان بود. در مثالی محسوس، می توان گفت که گذشته تاریخی به مثابه شِفته و بتونی است که ستون، روی آن قرار دارد. هر چه شفته در عمق بیشتری فرو رفته و قوی تر باشد ستون بنا شده روی آن از استحکام بیشتری برخوردار است. ملّتی که سابقه تاریخی ندارد مثل ستونی است که آن را روی زمین سست بنا کرده باشند. هرچه هم با عظمت باشد آسیب پذیری اش خیلی زیاد است. این گذشته تاریخی به چه درد می خورد؟ اهمیت این شجره نامه در این جهت است که نشان می‌دهد این منطقه به هر دلیلی یا به دلیل اقلیمی یا به دلیل جغرافیایی یا به دلیل تاریخی، منطقه ای است که استعداد در آن پرورش پیدا می کند. افتخار و تکیه به فضل گذشتگان و پدران برای این که به گذشتگان خودمان هم افتخار کنیم نیست. یادآوری این مطالب برای نکته مهم دیگری است و آن این است که یک ملّت و یک جمعیت، هنگامی که به ارزش های بنیادیِ بومیِ خود، واقف بشود؛ استعدادهای خود را بشناسد؛ ارزش اخلاقی و انسانی خود را بداند مغلوب حوادثی که برای او درست می کنند نمی شود. آینده در برابر یک چنین جمعیت و ملّتی آینده روشنی است» (مطالب داخل گیومه در مقدمه طرح، بیانات رهبر معظم انقلاب است؛ برگرفته از: کتاب فرهنگ در منظر مقام معظم رهبری، صص 251 - 255).

2. چرایی روز فرهنگی

حال که با درک درست از مقدمه الف و ب تعریف و اهمیت هویت ملّی مشخص شد باید تصریح کرد که «روز فرهنگی» می‌تواند یکی از بهترین زمینه ها و انگیزه ها برای شناسایی و تقویت روزافزون هویت جمعی و ملّی هر منقطه‌ای باشد.

3. عناصر انتخاب روز فرهنگی

در انتخاب «روز فرهنگی» باید عناصری اساسی را در نظر گرفت. برخی از این عناصر: فراگیری؛ وحدت بخشی؛ قدمت؛عدم تلاقی با مناسبت های ملّی و مذهبی مهم؛ توجه به فصول سال و زمان برگزاری؛ تقویت ارزش ها و سنن اسلامی - ایرانی و...

4. روز فرهنگی نظرآباد

برای انتخاب این روز مهم با توجه به نکات پیش گفته، روش «بارش فکری» در یک گروه هم اندیشی در فضای مجازی بین 21 نفر از فعالان فرهنگی و هنری شهرستان برگزار شد و 19 مناسبت مربوط به فرهنگ، تاریخ و توسعه شهرستان نظرآباد به معرض گفت و گو و ابراز نظر گذاشته شد. از این 21 نفر، 10 نفر ابراز نظر کردند. 8 نفر با 20 شهریور 1380 (استقبال تاریخی مردم نظرآباد از گروه باستان شناسی محوطه ازبکی) و 2 نفر با 27 تیر 1337 (تأسیس کارخانجات نساجی مقدم) موافق هستند. با این اوصاف می توان دریافت که مناسبت 20 شهریور از استقبال خوبی در بین فعالان فرهنگی و اجتماعی برخوردار است.

5. تناسب استانی

از آنجا که در اول تیر 1398 در چهل و هشتمین جلسه شورای فرهنگ عمومی استان البرز، «محوطه باستانی ازبکی» به عنوان «نماد فرهنگی و تاریخی استان البرز» مورد تصویب قرار گرفته، انتخاب 20 شهریور به عنوان روز شهرستان نظرآباد متناسب، منطقی و قابل قبول است. انتخاب این روز، تناسب ذوقی جالبی با 20 مهر (روز ملّی استان البرز) و 21 فروردین (روز فرهنگی شهر کرج) دارد.

6. بازتاب های وسیع

روز سه شنبه بیستم شهریور 1380 در آستانه آغاز چهارمین فصل کاوش، برای نخستین بار در تاریخ باستان شناسی ایران، گروه کاوش محوطه باستانی ازبکی مورد استقبال اهالی فرهنگ دوست نظرآباد قرار گرفت. این مراسم را انجمن حکمت (نخستین سمن جوانان شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد) با همکاری شورای شهر و شهرداری در ورودی شهر نظرآباد برگزار کرد. اهمیت برگزاری این مراسم بی نظیر تا اندازه ای بود که در بیشتر نشریات کثیرالانتشار داخلی، صدا و سیما، شبکه های خبری اینترنتی و نشریات بین المللی ایرانیان بازتاب گسترده ای یافت. در این مراسم استقبال، دکتر یوسف مجیدزاده (چهره ماندگار باستان شناسی ایران و سرپرست گروه کاوش باستان شناختی محوطه ازبکی) طی سخنانی گفت: «این استقبال و جشن مردمی در دنیای باستان شناسی جهان بی سابقه است و این مراسم بیان کننده علاقه مردم این شهر به فرهنگ، ملیّت و ایرانی بودن است.» زیور موسوی خویی (خبرنگار روزنامه ایران) نیز در همان ایام ضمن چاپ مقاله ای با عنوان «تپه ازبکی، یادمانی از تمدن کهن» در این باره نوشت: «دیدار از یادمان های 9 هزارساله، کشف نخستین شهر مادی و نیز مردمی که برای نخستین بار در تاریخ ایران در استقبالی پرشور به پیشواز هیأت باستان شناسی رفته بودند تنها هدفی بود که ما را در یک صبح سرد پاییزی به سوی مقصدی به نام محوطه ازبکی کشاند.»شکوه و اهمیت این مراسم به قدری بود که دکتر مجیدزاده بار دیگر در آذر ماه 1380 در برنامه تلویزیونی زنده پرتو (شبکه چهارم سیما) از جوانان شهر نظرآباد به جهت همکاری با گروه باستان شناسی و برگزاری مراسم استقبال از این گروه تشکر کرده و مراسم برگزار شده را اقدامی بی نظیر در طول تاریخ فعالیت های باستان شناسی ایران ارزیابی کرد. ایشان همچنین در پیش گفتار کتاب دو جلدی «کاوش های محوطه باستانی ازبکی» (چاپ سال 1389)، درباره آیین استقبال از گروه کاوش محوطه باستانی ازبکی نوشته است: «تشکر ویژه برای آذین بندی شهر نظرآباد، استقبال و خوش آمدگویی رسمی به هیأت کاوش های باستان شناختی در محوطه ازبکی... در برابر ساختمان شهرداری و شورای شهر نظرآباد در آغاز سومین فصل کاوش و پس از انتشار خبر انتقال نمونه‌ای از کهن‌ترین خشت‌های به دست آمده و از کاوش‌های محوطه ازبکی به سازمان ملل و قرار گرفتن آن در موزه آن سازمان، در روزنامه‌های کشور و سپاسگزاری برای استقبال پرشور هزاران تن از اهالی دوست داشتنی شهرهای نظرآباد و سیدجمال الدین که با در دست داشتن پرچم‌های سه رنگ ایران از اتوبوس حامل هیأت همانند سردارانی که پیروزمندانه از جنگی میهنی به خانه بازمی گردند را از یاد نمی برم. نظیر چنین استقبالی تاکنون در هیچ نقطه‌ای از جهان در تاریخ باستان شناسی نه دیده و نه شنیده شده است.»

7. منابع

فرهنگ در منظر مقام معظم رهبری، تهیه و تدوین: مرکز پژوهش های فرهنگی اجتماعی صدرا، تهران: سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، موسسه نشر شهر، 1390؛ مجیدزاده، یوسف، کاوش های محوطه باستانی ازبکی، جلد اول: هنر و معماری، تهران: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران، 1389؛ عسکری، حسین، دشتی به وسعت تاریخ، تهران: نشر شهید سعید محبی، 1386؛ روزنامه اطلاعات بین المللی، ش 1772، 27 شهریور 1380؛ روزنامه ایران، ش 2003، 2 دی 1380؛ روزنامه جوان، ش 725، 26 شهریور 1380؛ روزنامه همشهری، ش 2575، 7آذر 1380؛ ش 2576،  8  آذر 1380؛ هفته نامه کیهان هوایی، ش 1442، 26 شهریور 1380.

8. مستندات

شهرستان نظرآباد گرچه جدید است اما کهن ترین آثار یافته شده در آن متعلق به هزاره هفتم پیش از میلاد مسیح است.

در جلسه اول تیر 1398 شورای فرهنگ عمومی استان البرز، «محوطه باستانی ازبکی» را به عنوان «نماد فرهنگی و تاریخی استان البرز» برگزید.

بخشی از بازتاب های رسانه ای آیین استقبال اهالی شهر نظرآباد از گروه باستان شناسی محوطه ازبکی، 20 شهریور 1380.

دکتر یوسف مجیدزاده چهره ماندگار باستان شناسی ایران، اقدام اهالی شهر نظرآباد را در تاریخ باستان شناسی جهان بی سابقه توصیف کرده است.

نگاره اثرات محوطه باستانی ازبکی بر توسعه شهرستان نظرآباد، برگرفته از یک پژوهش ارایه شده به چهارمین کنگره تاریخ معماری و شهرسازی استان البرز، اسفند 1395.

دیروز خبرنگاران «کانال تلگرامی گروه فیلم همشهری» گزارش تصویری کوتاه زیر را با وجود مخالفت شدید اهالی روستای ایستای طالقان - که در فیلم هم آشکار است - تهیه و منتشر کرده اند. به نظر می رسد انصاف، اخلاق و حرمت حریم خصوصی، درباره این طایفه تجددگریز سنتی رعایت نشده است. تهیه کنندگان این فیلم کوتاه عبارتند از: مهلا داریان، ساتیار امامی و مهدی کشوریان. این خبرنگاران جوان و جویای نام باید از جملات صریح اهالی روستای ایستا درمی یافتند که آنان تمایلی برای رسانه ای شدن ندارند. البته باید همه بدانیم که اخلاق، مقدم بر پژوهش و خبرنگاری است و به بهانه پروپاگاندای خبری و شهرت نمی توان آرامش دیگران را نادیده گرفت.

حسین عسکری - 6 شهریور 1398

گزارش تصویری گروه فیلم همشهری

___________________________________

اخلاق رسانه‌ای‌تان کجاست؟

امیر هاشمی مقدم

(انسان‌شناس روزنامه‌نگار)

دو روز پیش (5 شهریور 1398)، چند خبرنگار و تصویربردار گروه رسانه‌ای «همشهری»، برای تهیه یک گزارش داغ و مشتری‌پسند، به سراغ اهالی روستا/ محله «ایستا» در نزدیکی طالقان رفتند؛ آن هم با آگاهی از این نکته که ساکنان این روستا، هیچ علاقه‌ای به حضور و سرک کشیدن غریبه‌ها در زندگی‌شان ندارند. با این همه، دوربین به دست به سوی آنان راه افتادند و حتی با آنکه یکی از اهالی می‌گوید: «آنجا نوشته‌ایم که فیلم نگیرید... مردم‌آزاری دیگر چگونه است؟»، اما تصویربردار، به دروغ می‌گوید: «مال آدم عادی است نه خبرنگار»! و باز هم به فیلم گرفتن ادامه می‌دهند. حتی یک جا هم دوربین را جوری در دست‌شان پنهان می‌کنند تا اهالی را فریب دهند؛ در حالی‌که زاویه فیلم نشان می‌دهد که دارند مخفیانه تصویربرداری می‌کنند. اسف‌بار آنکه فریبکاری این اهالی رسانه تا آنجا پیش می‌رود که یکی از فیلم‌برداران [گویا در پاسخ به درخواست اهالی برای فیلم نگرفتن]می‌گوید: «چشم. چشم. دیگر [اینجا]حریم خودتان است و باید هرچه شما می‌گویید ما بپذیریم» و در ادامه و گویا در توجیه فیلم‌برداری‌شان می‌گوید: «نا آگاهانه بود». اهالی هم در لابلای صحبت‌های‌شان، بار‌ها گلایه می‌کنند از اینکه دیگران با دوربین به سراغ‌شان می‌آیند و زندگی‌شان را مختل می‌کنند. یکی‌شان می‌گوید: «پدرمان را در آورده‌اند مثل شماها. بابا بروید دیگر. از زندگی افتاده‌ایم [به خاطر این تجسس‌های دیگران]». اما حتی این دست از سخنان که نشانه درماندگی اهالی است هم، مانع از تهیه گزارش و فیلم گرفتن از ایشان توسط خبرنگاران و تصویربرداران همشهری نمی‌شود.

اهالی روستای ایستا، گروهی از پیروان میرزا مجتهد تبریزی هستند که در سال‌های پایانی دوره قاجار، گفته بود کاربرد فناوری حرام است و باید از آن پرهیز کرد. اما با همه‌گیر شدن فناوری، پیروان او که در تبریز کم کم داشتند در محاصره فناوری قرار می‌گرفتند، راه هجرت در پیش می‌گیرند. زمینی بزرگ در نزدیکی طالقان خریداری کرده، دور آن را با درختان تبریزی حصار گرفته و خانه‌هایی درون آن می‌سازند. فعالیت‌شان هم کشاورزی و دامداری در زمین‌های نزدیک خانه‌شان است و درآمدشان به جز از کشاورزی، از اجاره بهای زمین‌هایی است که برخی‌شان در تبریز داشته‌اند و به اجاره داده‌اند. از برق و لوله‌کشی آب و گاز و تلفن، خبری نیست در این روستا. شناسنامه هم ندارند. برای همین هم دیگران نام روستا را «ایستا» گذاشتند؛ یعنی جایی که زمان ایستاده است؛ و البته حکومت‌ها و دولت‌ها، چه پیش و چه پس از انقلاب، با اینان کنار آمده و به درستی، آن‌ها که سرشان به کار خودشان است را به حال خود گذاشته‌اند. اما دریغ از رسانه‌هایی که برای جذب مخاطب بیشتر، همه مرز‌های اخلاقی را زیر پا می‌گذارند و برخی مردمانی که گمان می‌کنند حس کنجکاوی‌شان درباره زندگی خصوصی دیگران را به هر شیوه‌ای باید ارضا کنند؛ و همین است که آسایش و آرامش اهالی این روستا را بر هم زده‌اند. همشهری، تنها یکی از این رسانه‌هاست. پیش از همشهری هم رسانه‌ها و افراد بسیار دیگری تلاش کردند با در نوردیدن مرز‌های اخلاق، آسایش اینان را بر هم بزنند. شوربختانه رسانه و خبرنگاری/روزنامه‌نگاری، چاقویی دو لبه است که یک لبه آن دفاع از حقوق مردم، آگاهی‌رسانی، برملا کردن فساد، دفاع از آزادی و...، و دیگر لبه آن، تهیه گزارش‌های زرد و غیرحرفه‌ای برای جذب مخاطب بیشتر، تمجید از اشخاص حقیقی و حقوقی که اهالی رسانه را تطمیع کرده‌اند، و یا تهیه گزارش علیه افراد یا شرکت‌هایی است که حاضر به پرداخت پول برای تبلیغات در یک رسانه نشده‌اند.

اینجاست که مرز روزنامه‌نگاری با دانش انسان‌شناسی (که تولیداتش گاه به نوشته‌های ژورنالیستی تشبیه شده) آشکار می‌شود. در انسان‌شناسی، بحث اخلاق پژوهشی و دفاع از فرهنگ و مردم موضوع پژوهش و احترام به تکثرگرایی فرهنگی (تا آنجا که فرهنگ مورد بررسی، به دیگران آسیب نرساند) بسیار برجسته است. حتی در انسان‌شناسی معاصر، با «موضوع بودن» افراد در یک پژوهش نیز مخالفت شده و انسان‌شناس تلاش می‌کند رابطه‌اش با آنان نه یکسویه، بلکه دوسویه باشد و در واقع به جای بررسی کردن ایشان، از آن‌ها درباره موضوع پژوهشش بیاموزد. اما جای چنین بحث‌هایی به نظر می‌آید در اخلاق رسانه‌ای ما چندان برجسته نباشد؛ و اینجاست که انسان‌شناس روزنامه‌نگار (Journalist Anthropologist) پا به میدان می‌گذارد تا روش‌های پژوهش، دیدگاه‌ها و اخلاق حرفه‌ای انسان‌شناسی را در تولید محتویات رسانه‌ای به کار بگیرد؛ گرایشی که در ایران ناشناخته است؛ بنابراین شاید وظیفه انسان‌شناسان و دیگر اصحاب علوم اجتماعی در ایران، فعلاً انتقاد از و مبارزه با رسانه‌های بی‌اخلاق باشد که در راستای اهداف غیر حرفه‌ای‌شان، حریم فرهنگ‌ها و انسان‌های بی‌آزار را آماج اهداف غیر حرفه‌ای‌شان می‌کنند.

متن یادداشت فوق در وب سایت فرارو

مصایب داریوش اسدزاده برای یک کاندیدا در ساوجبلاغ

روز یک شنبه سوم شهریور 1398 داریوش اسدزاده بازیگر پیش کسوت تئاتر، سینما و تلویزیون ایران در سن 96 سالگی درگذشت. او که متولد اول آذر 1302 در کرمانشاه بود، نخستین‌ بار در بیست سالگی بازیگری را تجربه کرد. از اوایل دهه 1330ش پایش به سینما باز شد و تا آخرین روزهای زندگی در بیش از هشتاد فیلم مقابل دوربین رفت. «دو نیمه سیب» کیانوش عیاری، «روز شیطان» بهروز افخمی، «بوی کافور عطر یاس» بهمن فرمان ‌آرا، «یتیم ‌خانه ایران» ابوالقاسم طالبی و «50کیلو آلبالو» مانی حقیقی از مهم ‌ترین فیلم ‌های کارنامه او در سینما است. به مناسبت درگذشت «سروخوش ‌پوش سینمای ایران»، مشاهدات او از چند و چون برگزاری انتخابات دوره پانزدهم مجلس شورای ملّی در «حوزه انتخابیه ساوجبلاغ، شهریار و کُردان» که همزمان با نخست وزیری احمد قوام (قوام السلطنه) است را مروری تاریخی می کنیم.

1. مرحوم اسدزاده در 29 فروردین 1396 به درخواست «موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران»، مشاهدات خود از آن انتخابات پر حاشیه را این گونه قلمی کرده است: «درست به یاد دارم که در سال های نخستین دهه 20 شمسی و در زمان نخست‌وزیری قوام السلطنه بود که بنده به عنوان ریاست کارگزینی اداره کل اموال دولتی و شهرداری‌ها در وزارت دارایی انتخاب شدم، ریاست اداره کل آقای شیخ اسلامی نامی بود که توجه خاصی نیز به بنده داشت. روزی از روزها مرا احضار کرد و با کمال خلوص نیت فرمود که باید مأموریت خاصی را انجام دهی. موضوع چنین است که دوران انتخابات مجلس شورای ملّی است و نظر دستگاه و اعلیحضرت همایونی (محمد رضا شاه پهلوی) این است که از ساوجبلاغ و شهریار، سید محمدصادق طباطبایی انتخاب شود ولی به عقیده جناب نخست وزیر قوام السلطنه باید [بهاءالدین] کهبد به مجلس راه یابد. از قرار معلوم (پشت پرده) آقای کهبد مبلغی قرار است به عنوان محبت به ایشان پرداخت نماید. حال چون بنده شناخت کاملی راجع به شما دارم باید با دوستان و یا کارمندان مورد نظرتان بدان سو حرکت کرده و کمک لازم را راجع به انتخاب فرد مورد نظر (آقای سید محمدصادق طباطبایی) بفرمایید. بالاخره بعد از چند روز همراه شش نفر از کارمندان اداره و چهار تن از دوستان به طرف شهریار حرکت کردیم. از آنجا که «کبودین» مرکزیت داشت خودم در آنجا ساکن شدم و دیگران را به قصبات مختلف اعزام کردم و چون بوق و کرنا و سر و صدای تبلیغات شروع شده بود، به همراهان متذکر شده بودم که باید بیانات شما عامیانه و خداپسندانه باشد. مثلاً قرار بود برای جلب نظر مردم به سمت محمدصادق طباطبایی بگویند: «سید بزرگوار آقای سید محمدصادق طباطبایی که مردی مؤمن و خداپرست و با آل عبا هر شب محشور است و برای خدمت به مردم از درگاه خداوند متعال آرزوی سلامتی و فراوانی درخواست می‌کند را انتخاب کنید که هم دنیا را دارید و هم آخرتتان را» و در مقابل برای ریزش رأی کهبد بگویند ای مردم به کهبد کچل و شکم گنده که زمین‌هایتان را غصب و به شماها اجحاف کرده رأی ندهید. خلاصه قرار بود گفته‌ها در این حدود باشد که اگر بهشت را می‌خواهید، به این بزرگوار یعنی سید محمدصادق طباطبایی رأی دهید و اگر جهنم را می خواهید به کهبد غاصب زمین‌هایتان رأی دهید. بالاخره رأی گیری آغاز شد و بعد از چند روز صندوق‌ آرا جمع‌آوری شد. با توجه به تبلیغات احتمال انتخاب شدن سید محمدصادق طباطبایی زیاد بود به همین خاطر برای حفاظت از صندوق‌ها قرار بود که شب در فرمانداری یا بخشداری بمانند تا روز بعد خوانده شوند. طبق قانون قرار بر این بود که مأمورین دولت و متولیان صندوق از اوضاع مراقبت نمایند که یکباره اختلاف و نزاع بین ژاندارم‌ها و نمایندگان مردمی صندوق درگرفت که در این کتکاری بعضی از کارمندان اداره زخمی شدند و راه فرار به طرف فرمانداری بسته شد. من که در پشت یک درخت شاهد ماجرا بودم و راه فرار نداشتم اجباراً برای اختفا بالای درخت رفتم و تا سپیده صبح از سرما لرزیدم. نتیجه انتخابات آن شد که کهبد به مجلس راه یافت و کارمندانی که در این ماجرا به تبلیغ صادق طباطبایی پرداخته بودند همگی شناسایی و اخراج شدند ولی من که هدایت تبلیغات را برعهده داشتم چون به نام طباطبایی در این ماجرا معروف شده بودم به همین نام بازنشسته شدم و نهایتاً هم معلوم نشد شخص طباطبایی کیست؟»

2. در توضیح و رمزگشایی از خاطره شادروان داریوش اسدزاده از انتخابات جنجالی دوره پانزدهم مجلس شورای ملّی، دانستن نکات تاریخی زیر ضروری است:

الف) با به سلطنت رسیدن مظفرالدین شاه، دوره جدیدی در حیات سیاسی ایران معاصر پدید آمد که منجر به تشکیل نهاد پارلمان شد. در 16 شهریور 1285 نخستین نظامنامه انتخابات در 32 ماده به امضای شاه قاجار رسید و دو ماه پس از تصویب آن، نخستین دوره مجلس شورای ملّی افتتاح شد. در دوره های اوّل و دوّم، هیچ کدام از مناطق استان البرز فعلی، نماینده ای در مجلس نداشتند. در آخرین ماه های دوره دوّم یعنی در 22 مهر 1290 انتخاب نماینده ای برای حوزه انتخابیه «شهریار، ساوجبلاغ، اشتهارد، برغان و فشند» به تصویب نمایندگان رسید. این عنوان تقریباً بر همه گستره جغرافیایی استان البرز و بخشی از استان تهران فعلی دلالت می کرد. برغان و فشند از روستاهای آباد و قدیمی ساوجبلاغ به شمار می روند. این عنوان پس از مدّتی به حوزه انتخابیه «شهریار، ساوجبلاغ و کُردان» تغییر یافت و تا پایان دوره نوزدهم باقی بود تا اینکه در دوره بیستم به «حوزه انتخابیه کرج» تغییر نام داد.

ب) گستره فعلی استان البرز در دوره های اول و دوم، فاقد نماینده بود؛ اما نام نمایندگان دوره سوم تا نوزدهم حوزه انتخابیه شهریار، ساوجبلاغ و کردان به این شرح است: دوره سوم: میرزا قاسم خان تبریزی مشهور به صور اسرافیل (درگذشت 1327ش)؛ دوره چهارم: سید محمدصادق طباطبایی (درگذشت 1340ش)؛ دوره پنجم تا چهاردهم: میرزا یدالله خان دهستانی (درگذشت 1336ش)؛ دوره پانزدهم تا هفدهم: بهاءالدین کهبد (درگذشت 1361ش)؛ دوره هجدهم: دکتر سیّد جواد حمزوی (متولد 1300ش)؛ دوره نوزدهم: مهندس عبدالعلی دهستانی (درگذشت 1386ش).

ج) سید محمدصادق طباطبایی فرزند آیت الله سید محمد طباطبایی (از رهبران اصلی مشروطیت و شاگرد شیخ هادی نجم آبادی) است. تحصیلات خود را از شش سالگی زیر نظر پدرش و معلّمان خصوصی در سامرا آغاز کرد و در نوجوانی به کسوت روحانیت درآمد. او که سری پرشور داشت از سال 1284ش در کنار پدرش وارد مبارزه با حکومت قاجار شد و در راه استقرار مشروطه به کوشش هایی دست زد. تشکیل انجمن های سیاسی «مخفی» و «کتابخانه»، حضور در واقعه مهاجرت روحانیون به حرم حضرت عبدالعظیم و کوچیدن به قم، دیدار و گفت و گوی چندباره با دولتیان و پناهندگان سفارت انگلیس از طرف پدر، از جمله فعالیّت های سیاسی او بود. روزنامه مجلس را در سوّم آذر 1285ش پایه گذاری کرد. پس از به توپ بسته شدن مجلس در سال 1287ش، محکوم به تبعید از ایران شد و نزدیک به ده ماه در شش کشور اروپایی به سر برد. با برکناری محمّدعلی شاه ششمین پادشاه قاجار و پیروزی دگرباره مشروطه خواهان، او به اتّفاق پدر به تهران آمد و در انتخابات دوره دوّم مجلس شورای ملّی به نمایندگی مردم مشهد برگزیده شد. در آن ایام، «حزب اجتماعیون اعتدالیون» را تأسیس نمود و گروهی از مجلسیان را با روش سیاسی خود همراه کرد. همچنین در سال 1293ش در دوره سوّم مجلس از تهران به نمایندگی انتخاب شد. طباطبایی در سال 1298ش در انتخابات دوره چهارم با کسب 6756 رأی از 8098 رأی از حوزه انتخابیه شهریار، ساوجبلاغ و کردان به نمایندگی مجلس برگزیده شد اما این مجلس به علّت جنگ جهانی اول و نابسامانی اوضاع داخلی تا سال 1300ش افتتاح نشد. پس از افتتاح مجلس چهارم با همکاری سلیمان میرزا اسکندری، حزب سوسیالیست را به وجود آورد. طباطبایی در طول عمر دو ساله مجلس چهارم همچون میرزا قاسم خان تبریزی مشهور به صوراسرافیل نماینده دوره سوّم شهریار و ساوجبلاغ، از محل نمایندگی خود کمتر یاد کرد. البته در این دوره، لایحه راه شوسه تهران به شهریار را دولت به مجلس ارایه کرد. سفیر ایران در ترکیه در سال 1303ش و کنار گذاشتن لباس روحانیّت در آنجا، ریاست انجمن مرکزی نظارت بر انتخابات تهران در سال 1322ش، نماینده مردم تهران در دوره چهاردهم مجلس و ریاست آن مجلس در سال 1322ش، تأسیس حزب مردم و کمک به انتشار روزنامه صدای مردم از فعالیّت های سیاسی او پس از نمایندگی مردم ساوجبلاغ و شهریار بود.

د) سید محمدصادق طباطبایی در سال 1326ش به همراه بهاءالدین کهبد در انتخابات دوره پانزدهم مجلس شورای ملّی، نامزد نمایندگی مردم ساوجبلاغ و شهریار شد. می گویند کهبد برای پیروزی در آن انتخابات به برخی چهره های اثرگذار حکومت پهلوی همانند اعضای اصلی حزب دمکرات ایران به دبیرکلّی احمد قوام معروف به قوام السلطنه پول هایی به عنوان هدیه پرداخت و با کسب 12913 رأی از 16918 رأی مأخوذه به مجلس راه یافت. طباطبایی که نتوانست به مجلس راه یابد با هدف اعتراض به سلامت انتخابات، بیانیه ای صادر کرد و چند روز هم به همراه گروهی از همفکرانش تحصّن کرد ولی راه به جایی نبرد. در بخشی از بیانیه سیاسی او که در 26 مهر 1326ش در شماره فوق العاده روزنامه ناخدا به چاپ رسیده، آمده است: «چون در این موقع جماعتی از آزادی خواهان که دوستان نزدیک اینجانب اند خواستند گوشه ای از این اوضاع عجیب یعنی شمه ای از جریان انتخابات اخیر ساوجبلاغ و شهریار را به استحضار عامه برسانم تا قاطبه مردم ایران به نمونه بارز دیگری از آزادی انتخابات که بزرگ ترین حق ملّی می باشد، متوجه شده [و] بدانند که با وجود مجلس و توجه خاص بسیاری از آقایان نمایندگان و صدور اعلامیه های مکرّر، چگونه افراد ژاندارم و مأموران وزارت کشور که وظیفه دار حفظ حقوق مردم هستند، بر ناموس ملّی و حق طبیعی یعنی آرای مردم تجاوز نموده، روز و شب به تهدید کشاورزان و تعویض صندوق های انتخابات آنان مشغول [هستند.] و عشق و علاقه به پول تا چه حد آنها را به رعایت اصول بی اعتنا ساخته است... صندوق «برغان» را که در عرض سه روز بیش از هشتصد رأی نداشت، طی یک ساعت از روی دفتر کوپن قند و شکر به نفع خود و برخلاف رضای مردم عوض نمودند... و صندوق «رامجین» را هم که مردم آن با علاقه و ایمان مخصوص رأی داده اند شب یکشنبه 26 [مهر 1326ش] به کلی تغییر دادند... این بود نمونه ای از انتخابات آزاد که در ساوجبلاغ و شهریار چند فرسخی شهر تهران، در مقابل توجه اکثر نمایندگان مجلس شورای ملّی انجام گردید.» شهربانی حکومت پهلوی در شانزدهم مهر 1326ش در گزارشی محرمانه درباره اعتراض گروهی از مردم ساوجبلاغ به نتیجه انتخابات مجلس پانزدهم نوشته است: «عده ای از رعایای ساوجبلاغ اخیراً به منظور تحصن در مجلس شورای ملّی برای آزاد گذاردن انتخابات آنجا به مرکز آمده و یکی از آنها در سالن حزب اتّحاد (حزب وحدت ایران) اظهار می نمود: اخیراً عده ای از چاقوکش های حزب دمکرات ایران به ساوجبلاغ آمده، برای کهبد رأی خریداری می نمایند. ولی در مقابل آنها تمام افرادی که امروز به تهران آمده و شکایت نموده اند، تصمیم گرفته و خود را آماده کرده اند که اگر دولت به حرف آنها گوش ندهد و انتخابات آزاد نباشد، با وسایلی که در ساوجبلاغ قبلاً فراهم ساخته اند، زد و خورد و کُشت و کشتار نمایند تا انتخابات آزاد گردد و در صورت آزاد بودن انتخابات به طور حتم سید محمدصادق طباطبایی وکیل ساوجبلاغ خواهد بود.» اعتراض گسترده طباطبایی و گروهی از مردم ساوجبلاغ موجب رد اعتبارنامه کهبد در جلسه هشتم مجلس پانزدهم (بیست و نهم امرداد 1326ش) شد اما کهبد در انتخابات میان دوره ای به مجلس راه یافت و در سیزدهم اسفند 1326ش اعتبارنامه اش به عنوان نماینده شهریار، ساوجبلاغ و کردان به تصویب نمایندگان رسید...

منابع: منوچهر نظری، رجال پارلمانی ایران، ص 696؛ معین الدین محرابی، تاریخ و فرهنگ شفاهی ملارد قدیم، ص 272؛ گزارش های محرمانه شهربانی (1326 - 1324 شمسی)، ج 1، ص 414؛ وب سایت موسسهمطالعاتتاریخ معاصر ایران، 29/1/1396؛ حسین عسکری، بیداری دشت کهن، ص 94.

- نشر نخست این مقاله در: حسین عسکری، «مصایب داریوش اسدزاده برای یک کاندیدا در ساوجبلاغ»، روزنامه پیام آشنا، سال ششم، شماره 1451، 5 شهریور 1398، ص 8.

سید محمدصادق طباطبایی

بهاءالدین کهبد

بیانیه اعتراضی سید محمدصادق طباطبایی

مسجد شیعیِ پیش از صفویه در استان البرز 

مسجد جامع برغان در پایین محلّه روستای برغان از توابع بخش چِندار شهرستان ساوجبلاغ واقع است. فاصله این روستای هدفِ گردشگری، از شهر کرج 13 کیلومتر و از تهران 50 کیلومتر است. کهن ترین سفالینه های به دست آمده از محوطه باستانی کِش کلا واقع در شمال روستای برغان، متعلّق به دوره ایلخانی تا دوره قاجار است. این مسجد، یکی از شواهد پنجگانه حضور مذهب تشیّع پیش از دوره صفویه در استان البرز به شمار می رود. مسجد تاریخی برغان به دست جلال الدوله کیومرث پسر بیستون پسر گستهم (درگذشت 857ق) از ملوک رُستمدار طبرستان ساخته شده است. ملوک رستمدار یا پادوسپانان، سلسله کوچکی در اطراف دریای خزر بودند که از سده چهارم هجری قمری تا سال 1006ق در ناحیه طبرستان و رویان حکومت کردند. آنها نخست، بر آیین زرتشت بودند امّا پس از جلال الدوله کیومرث پسر بیستون به مذهب تشیّع گرویدند.

بر سر درِ مسجد، کتیبه سه سطری به نسبت طولانی نصب شده که به زبان فارسی، تاریخچه مسجد جامع برغان را این گونه روایت می کند: کیومرث پسر بیستون که زرتشتی بود، پس از قتل پدرش به دست اسماعیلیان طالقان در سال 787ق، به مازندران می گریزد و پس از مدّتی به دست سپاهیان امیر تیمور گورکانی (درگذشت 807ق) اسیر شده و به فارس تبعید می شود. شبی در تبعیدگاه خود، امام علی علیه السلام را در خواب می بیند و بر اثر آن رویا، از آیین زرتشت دست کشیده و به مذهب شیعه جعفری می گرود. پس از به حکومت رسیدن در منطقه رستمدار طبرستان (از سال 807 تا 857ق) در ترویج مذهب تشیّع تلاش فراوان می کند. کیومرث در سال821ق به هنگام سرکشی یا عبور از روستاهای کوهستانی ساوجبلاغ، دستور ساخت این مسجد را در روستای برغان می دهد. به نظر می رسد تشیّع اهالی این بخش از ساوجبلاغ نیز از همان زمان آغاز شده باشد. مسجد برغان در آخرین سال سلطنت شاه سلیمان صفوی (درگذشت 1105ق) بازسازی شده است.

از آن جایی که در روزگار قاجار، نماز جمعه منطقه ساوجبلاغ واقع در استان البرز در روستای برغان برگزار می شد، شیخ محمّد ملایکه برغانی (درگذشت 1200ق) پدر شیخ محمّدتقی برغانی مشهور به شهید ثالث دستور توسعه مسجد را می دهد. در محرّم سال 1357ق (1316ش) مسجد بر اثر آتش سوزی، ویران می شود تا این که بار دیگر به کوشش شیخ محمّد شهیدی برغانی (درگذشت 1344ش) به صورت خشت و چوب ساخته می شود. بنای فعلی مسجد، در سال 1354ش با پشتیبانی آیت الله سیّد محمّدهادی میلانی (درگذشت 1354ش) و به همّت حاج ذبیح الله رفیعی برغانی ساخته شده است.

دو درخت کهن سال در حیاط کوچک مسجد همچنان پابرجا است. درخت ضلع شمالی - به قول اهالی درختِ هزار ساله - قطورتر و طول محیط آن 12 متر است. هم اکنون درون این درخت به طور کامل خالی شده و به شکل اتاقی است که گنجایش حدود ده نفر را دارد. در میان این اتاق، حوضی نصب شده و اطراف حوض، سکوهای سنگی برای نشستن تعبیه شده است. اهالی به دلیل اعتقادی که به این درخت دارند به آن دخیل می بندند. دور درختِ جنوبی حیاط مسجد، ده متر است. این درخت، توپُر و سبز است. از کنار ریشه بسیار قطور آن، شاخه ها و جوانه های زیادی روییده که همین جوانه ها خود درختانی کهن شده اند. رودخانه فصلی کنار مسجد در رشد و پایداری این درختان کهن سال، نقش به سزایی داشته است.

منابع: ابوالقاسم حاتمی، آثار تاریخی ساوجبلاغ و نظرآباد، ص 57؛ زکریا مهرور، برغان اقلیمی دیگر، ص 33؛ حسین عسکری، کتابشناسی ساوجبلاغ، ص 18؛ عباس قدیانی، فرهنگ جامع تاریخ ایران، ص 207؛ دایره المعارف تشیّع، ج 2، ص 122؛ ذکرالله زنجانی، شناسنامه تاریخی ساوجبلاغ، ص 139؛ موسوعه طبقات الفقها، ج 12، ص 322؛ ماهنامه تصویر ساوجبلاغ، ش 2، ص 9؛ پرتو حسنی زاده و همکاران، روستاهای هدف گردشگری استان تهران، ص 14.

- نشر نخست این مقاله در: حسین عسکری، «مسجد شیعیِ پیش از صفویه در استان البرز»، هفته نامه تریبون شهر، سال دوم، شماره پانزدهم، 5 شهریور 1398، ص 6.