رود کردان، پیش از ظهر دوشنبه 12 فروردین 1398

عکس: علی عسکری

این رود پس از رود کرج، مهم ترین رود دشت های کرج، هشتگرد و نظرآباد است که شاخه اصلی آن از ارتفاعات جنوب قله کهار با ارتفاع  4108سرچشمه می گیرد. حوضه آبریز رود کردان با وسعتی برابر 358 کیلومتر مربع در شمال شرق حوضه آبخیز رودخانه شور واقع است. طول تقریبی آن از ارتفاعات شمال کرج تا رودخانه شور در غرب روستای نجم آباد از توابع شهرستان نظرآباد حدود صد کیلومتر است که انشعاب اصلی رود پس از طی مسیری با جهت شمال شرقی -جنوب غربی در حوالی روستای قشلاق محمدلو از توابع دهستان نجم آباد وارد رودخانه شور می شود. این رود دارای سرشاخه های متعددی مانند رودخانه برغان، رودخانه سنج و رودخانه ورده است.  ملاحظات آماری نشان می دهد که بالا بودن دبی لحظه ای این رود در برخی از سال ها باعث بروز سیلاب های مهیبی در دشت های ساوجبلاغ و نظرآباد شده است. در واقع، بالا بودن بیشترین دبی لحظه ای رودخانه ها، خود تابعی از بیشترین بارش 24 ساعته می باشد که با بررسی آمار بارش، این ارقام به دست می آید.

- منبع: کتاب دشتی به وسعت تاریخ، نوشته حسین عسکری، ص 20.

رودخانه کُردان مستعد سیلابی شدن است

علیرضا عزیزی

پژوهشگر و کارشناس ارشد جغرافیا

کهن دشت نظرآباد از نظر ناهمواری (ژیومورفولوژیکی) یک محدوده حایل بین دو دشت نسبتاً وسیع کشور یعنی دشت قزوین در غرب و دشت ساوجبلاغ در شرق می باشد که از نظر ناهمواری اختلاف قابل توجهی بین بخش های مختلف آن دیده نمی شود به طوری که حداقل ارتفاع این دشت در بخش های جنوبی به میزان 1100 متر و حداکثر آن در شمال 1350 متر (از سطح آبهای آزاد) در حوالی آزادراه کرج قزوین مشاهده می شود.

از نظر بافت خاک غالب خاک این منطقه دارای خاک رسوبی واریزه ای می باشد که بستگی به موقعیت محل و دوری و نزدکی از تپه های اطراف از شنی تا رسی متفاوت است. در بخش های شمالی و مرکزی خاک بسیار مناسبی را برای فعالیت های کشاورزی ایجاد کرده و موجب شکل گیری روستاهای بزرگ و کوچک در این مناطق گردیده که اساس کار آنها بر فعالیت های کشاورزی متمرکز می باشد و موجب گردیده این شهرستان از نظر تولید محصولات زراعی و دامی در رتبه نخست استان قرار گیرد. اما در بخش های جنوبی تر که زهکشی آب به خوبی انجام نمی گیرد موجب شکل گیری محدودی کویری با خاک های شور گردیده است.

عمده ترین منابع تامین آب بخش های کشاورزی و صنعتی و آشامیدنی در منطقه منابع زیر زمینی بوده است که در سال های نه چندان دور از طریق حفر قنات (کاریز) به این منابع دست پیدا می کردند و در سال های اخیر نیز با حفر چاهای عمیق و نیمه عمیق این منابع را استخراج و مورد مصرف قرار می دهند. امروزه بهره برداری بیش از اندازه از این منابع موجب افت شدید سطح سفره های زیرزمینی گردیده است که در صورت بهره برداری بیش از حد منجر به تنش آبی در سال های آینده خواهد شد.

علاوه بر منابع آب های زیرزمینی منبع دیگر تامین آب رودخانه کردان می باشد که پس از عبور از شهرستان ساوجبلاغ از جهت شرق وارد شهرستان می شود و با جهت جنوب شرقی و طی مسیری نسبتاً کوتاه در حوالی نجم آباد به رودخانه ابهررود می پیوندد که منجر به شکل گیری رودخانه شور می شود که پس از طی مسیری کوتاه وارد شهرستان اشتهارد می شود.

بررسی وضعیت آب و هوایی شهرستان نشان می دهد که میانگین طولانی مدت دمای منتطقه 14 درجه سانتیگراد و میانگین بارش کمتر از 300 میلی متر در سال می باشد که از نظر اقلیمی این شهرستان جزء مناطق نیمه خشک قرار می گیرد. عمده ترین عامل بارش توده هوای مرطوب غربی می باشد که در فصول سرد سال وارد کشورمان می شود و بارش های قابل توجهی را در منطقه ایجاد می کند. از اواخر خرداد ماه پرفشار جنب حاره وارد منطقه می شود و منجر به خشکی هوا می گردد. در فصول گرم سال بادی از جهت جنوب و جبوب شرقی وارد منطقه می شود که در اصطلاح محلی به آن باد راز می گویند که این باد خشکی هوا را در بخش های جنوبی تشدید، و منجر به پراکنش ریزگرد ها در برخی از روزهای سال می شود.

با توجه به اقلیم منطقه و شیب عمومی پوشش گیاهی غالب در این دشت بیشتر گیاهان تیغ دار همانند گون، خارشتر، درمنه، جارو و ورک می باشد که به دلیل مهار آب های زیرزمینی و بیابان زایی جنگل های دست کاشت نیز در بخش های جنوب شهرستان و حاشیه مناطق کویری اجاد شده است که عمده ترین گونه های آن تاغ، گز و کاج می باشد که نقش عمده ای در کنترل ریز گردها و جلوگیری از گسترش بیابان خواهد داشت.

شرایط طبیعی و پوشش گیاهی متنوع زیستگاه مناسبی را برای گونه های عمده جانوری در منطقه ایجاد کرده است که از مهم ترین آن ها می توان به گرگ و روباه و انواع مارها و پرندگانی چون بلدرچین و انواع گنجشک سانان ایجاد کرده است که منطقه حاشه رود شور از جمله مناطق شکار ممنوع در استان محسوب می شود.

بارش های قابل توجه در اواخر زمستان و اوایل بهار، موجب شکل گیری تنها تالاب فصلی استان در اطراف روستای صالحیه می شود که این تالاب زیست گاه موقت پرتدگان مهاجر در اوایل فصل بهار می شود که یکی از مناطق طبیعی گردشگری استان محسوب می شود.

خاک مناسب همرا با منابع آب قابل توجه موجب شده است که یکی از قدیمی ترین استقرارگاهای انسانی یعنی محوطه باستانی ازبکی در منطقه شکل بگیرد. در حال حاضر نیز این دشت یکی از مراکز سکونت گاهی کشور با دو شهر (نظرآباد و تنکمان) و روستاهای بزرگ و کوچک که در این دشت سکونت دارند.

 کارنامه علمی و فرهنگی علیرضا عزیزی 

 ویژگی های جغرافیایی شهرستان نظرآباد

سندی رسمی درباره گستره جغرافیایی ساوجبلاغ

اشاره: سند رسمی زیر، متن ماده واحده ای درباره اجازه واگذاری قراء خالصه اطراف کرج به کارخانه قند کرج است. قانونگذار در سال 1311 خورشیدی به صراحت روستاهای حسین ‌آباد، عدل ‌آباد و میان ‌جاده، کمال ‌آباد، حاجی ‌آباد، حصارک، حیدرآباد، صوفی آباد و قزل‌ حصار را جزو منطقه ساوجبلاغ دانسته است. تامّل در این سند را به استاندار محترم و دیگر مسئولان استان البرز توصیه می کنم.

قانون اجازه واگذاری قراء خالصه اطراف کرج به عنوان اجاره به مؤسسه قندسازی کرج

مصوّب 5 مهر ماه 1311 شمسی

ماده واحده - به وزارت مالیه اجازه داده می‌شود که قراء حسین ‌آباد و توابع و عدل ‌آباد و میان ‌جاده - کمال ‌آباد - حاجی ‌آباد - حصارک - حیدرآباد صوفی آباد و قزل‌ حصار واقع در ساوجبلاغ و قریه مردآباد شهریار را برای مدت پانزده سال که ابتدای آن از نسق 1310 محسوب خواهد شد به اجاره به ‌مؤسسه قندسازی کرج واگذار نماید. میزان مال‌ الاجاره سالیانه قراء مزبور معادل با حداکثر پیشنهادی خواهد بود که در مدت مزایده سال 1310 واصل شده ‌است با این قید که مال ‌الاجاره‌ جنس پیشنهادی هر قریه از قرار نرخ متوسط متعاقب رفع خرمن سال 1310 تسعیر و مبلغ آن به میزان مال‌ الاجاره نقدی همان قریه افزوده شود. این قانون که مشتمل بر یک ماده ‌است در جلسه پنجم مهر ماه یک هزار و سیصد و یازده شمسی به تصویب مجلس شورای ملّی رسید. رییس مجلس شورای ملّی - دادگر

کرج روستایی بوده تابع ساوجبلاغ پس ساوجبلاغ را دست کم نگیرید

وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی: براساس اسناد تاریخی و جغرافیایی، «دهکده کرج» سالیان درازی تابع «منطقه تاریخی ساوجبلاغ» بوده. 10 سال پیش شناسنامه یکی از دوستانم را دیدم که در اصل متولد کرج بود اما محل تولد و صدور شناسنامه اش ساوجبلاغ قید شده بود. موضوع را جویا شدم؛ او هم گفت در گذشته ها، کرج تابع ساوجبلاغ بوده و نام ساوجبلاغ در شناسنامه بسیاری از کرجی های اصیل درج شده است. بحث در برتری کرج و ساوجبلاغ نیست. مساله این است که در مدت کوتاه تشکیل استان البرز، حق شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد در زمینه های مختلف فرهنگی، عمرانی، اجتماعی، مدیریتی و... به خوبی ادا نشده است. مطلب زیر در «وبلاگ کرج هتل» درج شده است که تاییدی بر قدمت ساوجبلاغ است. من فکر می کنم که استان البرز هنگامی بالنده خواهد شد که «شایسته سالاری» جای «مرکز محوری» را بگیرد. به امید آن روز.

* * * * *

مراحل گسترش تاریخی شهرستان کرج

وبلاگ کرج هتل: شهر کرج با قدمتی دیرینه و جمعیتی انبوه و پیشینه‌ای تاریخی تا رسیدن به کلان شهر کنونی راه پر پیچ و خمی را پیموده است. دهکده کرج در محدوده خیابان‌های کشاورز و مصباح، روستایی تابع بخش منطقه ساوجبلاغ از توابع حوزه 19 تهران بود و در این دوره مراکز اداری و تجاری آن گاهی تهران، برغان، کردان و هشتگرد بوده است. سپس شهر کرج تابع شهرستان تهران شد و نمایندگی‌های ادارات مرکزی به رتق و فتق امور آن می پرداختند. این شهرستان با جهشی سریع از دوره‌ روستایی و شهری گذشت و منطقه بسیار وسیعی را در بر گرفت. اشتهارد، شهریار، طالقان، ساوجبلاغ، کوهپایه و بخش حومه‌ تابع استان تهران، همه قلمرو کرج به حساب می‌آمد. پس از انقلاب اسلامی، با گسترش سریع و افزایش جمعیت و پیدایش قطب‌های جاذبه‌ای، کرج به چندین شهرستان و منطقه تقسیم شد؛ که اینک هر کدام از بخش‌های پیشین به یک شهرستان و بسیاری از روستاهای اقماری آن خود به شهر و شهرک‌هایی تبدیل شده‌اند. محدوده‌ای که امروز کرج بزرگ (شهرستان کرج) نامیده می شود، در گذشته شامل روستاهایی تابع حوزه‌ کن، شهرستان شمیران، ساوجبلاغ و شهریار بوده است؛ کلاک، سرجو، حصار، وسیه، باغ پیر، بیلقان، حسین‌آباد بیلقان، علی‌آباد پرگیرک، تپه‌ مراد‌آباد، بیدستان، صحرای ویان، جوادآباد، نهر رستم، دره‌ دروا، حسن‌آباد، حاجی‌آباد، صوفی‌آباد، ورگرد، دلمبر، حیدرآباد، میان‌ جاده، شنبه‌دژ، نوزمین، سیاه کلان، کسین، کارخانه‌ قند، حسین‌آباد مهرشهر، جو مردآباد، سرحدآباد، آسیا برجی، سرآسیاب، ده کرج، حسین‌آباد راه‌آهن، شهر صنعتی، اطراف امامزاده طاهر و امامزاده حسن، باغ فلاحت و مناطق دیگری که در سال های اخیر در محدوده‌ شهر کرج قرار گرفته، را در بر می‌گرفته است.

 استان البرز؛ سی ویکمین استان ایران

شامل شهرستان های کرج، ساوجبلاغ و نظرآباد

دوم تیر 1389 لایحه تأسیس استان البرز در دستور کار مجلس شورای اسلامی قرار گرفت که 204 نفر به این لایحه رأی دادند و این لایحه با 144 رأی موافق، 41 رأی مخالف و 19 رأی ممتنع به تصویب رسید.

در آن جلسه علنی غضنفرآبادی، کواکبیان و کریم عابدی به عنوان مخالف و بهروز جعفری، کاظم دلخوش و ونایی به عنوان موافقاین لایحه سخن گفتند. سید صولت مرتضوی، معاون سیاسی وزیر کشور به عنوان نماینده دولت در دفاع از لایحه تاسیس استان البرز گفت: «شهرستان کرج و اطراف آن از نظر تأسیس یک استان جدید آمادگی لازم از لحاظ زیرساخت ها را دارد و با داشتن بیشترین رشد توسعه در کشور مستحق استان شدن است.»

محمود احمدی نژاد در روز 21 مرداد  1389 طی نامه ای به وزارت کشور، قانون تأسیس استان البرز که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده بود و شورای نگهبان نیز آن را تایید کرده بود، جهت اجرا ابلاغ کرد. براساس ماده یک این قانون، به دولت اجازه داده شده است که نسبت به تاسیس استان البرز به مرکزیت شهر کرج و مشتمل بر شهرستان های کرج ساوجبلاغ و نظرآباد اقدام کند.

 گردش در کویر جنوبی شهرستان نظرآباد

ذ ـ حمیدی

منطقه بکر و زیبا در جنوب غربی شهرستان نظرآباد و شمال شرقی بویین زهرا واقع است. بیابانی است که حدود 30 کیلومتر عرض و 30 کیلومتر طول دارد و در فصل بهار به تالاب پرآبی تبدیل می شود و در تابستان منطقه ای نیمه کویری به حساب می آید. زیرا آثار نمک در این منطقه فراوان است. به دلیل جاری شدن آب در فصول مختلف، زمین این منطقه شکل گِل های نرم و سفت به خود می گیرد. و آثار زمین های شنی (رملی) نیز در آنجا دیده می شود. رودخانه های فصلی زیادی در این بیابان جاری است که همگی در میانه جاده نجم آباد به اشتهارد از زیر چند پل  به سمت جنوب جاری می شوند.

روز جمعه 7 اسفند 1388، حدود ساعت 5 صبح به اتفاق شش نفر از اعضای باشگاه باشگاه کوهنوردی اسپیلت به سوی شهر نظرآباد به راه افتادیم. در آنجا با ملحق شدن سه تن از کوهنوردان خانه کوهنوردان  نظرآباد که با هماهنگی همنورد عزیزمان آقای یونس رضاخانی (رئیس هیأت کوهنوردی شهرستان نظرآباد) صورت گرفته بود به طرف روستای نجم آباد حرکت کردیم. قبل از رسیدن به روستا وارد جاده شنی تالاب شدیم. در همان ابتدای جاده، ماشین ها را پارک کرده شروع به پیاده روی کردیم.

حدود 8 کیلومتر تا رسیدن به اولین رودخانه ی مسیر فاصله داشتیم که آن را 2 ساعته طی کردیم. برنامه ما عبور از شرق به غرب این بیابان بود که به دلیل وجود همین رودخانه های فصلی این اتفاق نیفتاد. عبور از این رودخانه ها بی خطر نیست، چون کف آن ها انباشته از گل و لای است و احتمال اینکه در وسط باتلاقی باشند نیز زیاد است. پس ما هم ریسک نکردیم و در کنار رودخانه به طرف جنوب ادامه مسیر دادیم و در نهایت بعد از حدود 20  کیلومتر پیاده روی و بازدید از قسمت های مختلف این بیابان نیمه کویری ساعت 3 عصر به کنار اتومبیل ها برگشتیم. به نظر می رسد این منطقه در هر فصل حالات مختلفی داشته باشد؛ در بهار تالابی زیبا که محل کوچ پرندگان مهاجر است، در تابستان بیابانی گرم و لم یزرع است، در پاییز کویری نیمه نمکی و در زمستان به دلیل بارندگی های زیاد و به وجود آمدن گِل و لای زیاد منطقه ای است سرد و غیر قابل عبور.

در نتیجه بهتر است ما کوهنوردان در فصل پاییز به آنجا سفر کنیم تا بتوانیم با عبور عرضی آن (یعنی همان برنامه ای که ما در نظر داشتیم) حدود 30 کیلومتر پیاده روی کنیم. این برنامه می تواند به دلیل نزدیکی به تهران ، برنامه یک روزه جالب و متنوعی باشد. نکته قابل ذکر بعدی وجود گله های فراوان شتر (یک و دو کوهان) در منطقه دیگر جاده نجم آباد به اشتهارد است که در نوع خود جالب و دیدنی است. پیشنهاد می شود حداقل برای یک بار هم شده از این جاده کویری بکر و خلوت دیدن کنید.

منبع: وب سایت رسمی باشگاه کوهنوردی اسپیلت.