روستای ایستای طالقان به روایت سید عباس موسوی مطلق

معتقدند ظهور منجی بسیار نزدیک است

30 سال قبل جمعی از مقلدین مرحوم میرزا صادق مجتهد تبریزی از تبریز مهاجرت کردند، ابتدا به سمت شمال و سپس به دنبال جایی بودند که اصلاحات ارضی صورت نگرفته باشد، در نهایت به طالقان آمدند و رحل اقامت افکندند، ایشان با هرگونه تجدد و با هر گونه ابزار تکنولوژیک و مدرن مخالف هستند. از آب لوله کشی، برق، گاز و امثالهم استفاده نمی کنند و یک زندگی سنتی را سپری می کنند و معتقدند ظهور منجی بسیار نزدیک است. در سال 91به دیدنشان رفتم و حدود یک دهه بعد در سال 98در سفر دوم ساعتی را در این روستا سپری کردیم و در نهایت ادب و محبت پذیرایی کردند، گرچه ارتباط با کسی ندارند و افراد را هم به روستا نمی پذیرند چراکه اسباب زحمت آنان می شود و از فلسفه این خلوت گزینی دور می کند و البته عموماً هم اشخاص برای کنجکاوی و بعضاً فضولی می روند، البته به جهاتی از جمله سیادت، ما را در هر دو سفر پذیرفتند. گر چه این نوع سلوک و زندگی در شریعت اسلام و مکتب اهل بیت جای تامل است، اما این همت که به شوق ظهور امام زمان اینچنین استقامت کنند جای ستایش است. اما حقیقت این است: انتظار ظهور حضرت با کناره گیری از مردم و بی تفاوت بودن به امور مسلمین سازگار‌ نیست چرا که ما معتقدیم آقایی که قرار است با ظهور عالم را متحول و اصلاح کند، زمینه سازان ظهورش باید در مسیر اصلاح دنیا باشند، و نگاه به ظهور باید نگاه جهانی باشد نه روستایی...

15 فروردین 1400

پیوند این گزارش

_________________________

روایت حسن سبیلی (معلم) از روستای ایستای طالقان و ساوجبلاغ شیراز!

سلام و عرض ادب خدمت صدیق ارجمندم جناب آقای دکتر حسین عسکری. حال که جنابعالی قدم های موفقی در البرز پژوهی برداشته اید، بنده از حسن توجه و دقت موشکافانه حضرتعالی استفاده کرده و از این گنجینه ارزشمند بهره ها می برم. دو موضوع را خواستم با جنابعالی درمیان بگذارم. یکی اینکه در مورد روستای ایستا که یادم هست در محفلی با شما گفت و گو کردم و شما از بنده خواستید پیرامون آن بیشتر برایتان بازگو کنم. در پاییز سال 1375با چند نفر از دوستان از سوی فرمانداری ساوجبلاغ (دکتر شمسایی ظفرقندی) به عنوان مامور سرشماری نفوس مسکن راهی طالقان (روستای ایستا) شدیم و این دومین گروهی بود که به آنجا می رفت. گروه نخست به زبان ترکی مسلط نبودند و آنان از دادن آمار خودداری کرده بودند. گروه دوم که بنده نیز در آن حضور داشتم (دو سه نفر هم از برادران نیروی انتظامی به همراه ما حضور داشتند) به محل رسیدیم و با مرد میان سالی صحبت کردیم و از ایشان آمار خواستیم ضمن اینکه با ما و گروه حاضر، رفتار بسیار مودبانه ای داشتند و صحبت ما کمتر از یک ساعت طول کشید، پاسخ دادند که هفته آینده که بزرگی از تهران خواهد آمد به شما آمار و جواب لازم را خواهیم داد و بابت زحمت گروه هم خیلی عذر خواهی کردند. ما گزارش ماوقع آن را به فرمانداری شهرستان ساوجبلاغ گزارش دادیم. چون بنده به همراه چند تن از دوستان یک ماه دیگر نیز در فرمانداری به عنوان «بازبین و کدگذار» مشغول بودیم، شنیدیم که گروهی از کارکنان فرمانداری از (روستای ایستا) سرشماری را انجام دادند.

دوم اینکه جناب دکتر، سال ها پیش که در تربیت معلم مشغول به تحصیل بودیم به همراه دوستان برنامه اردویی به شیراز داشتیم در بازدید از موزه حضرت شاهچراغ (ع) با یک تصویر ی از علما و شخصیت های برجسته روبرو شدیم که دو سه سطری ذیل آن نوشته داشت از جمله کلمه و نام «ساوجبلاغ» در آن قید شده بود و این مسأله باعث کنجکاوی حقیر شد از اساتید همراه پرسیدم جوابی که دادند و گفتند شاید در شیراز هم جایی به نام ساوجبلاغ باشد اما تصاویر و پاسخی که شنیدم متفاوت بود و احساس می کردم که قانع نشدم. عذرخواهی می کنم اطاله کلام شد و وقت شریف تان را گرفتم. سلامت و پایدار باشید.  شاگرد و دوستدار همیشگی شما.

8مرداد 1399

_________________________

نخستین منبع مکتوب درباره روستای ایستا

در دی 1377افتخار تولید نخستین منبع مکتوب درباره روستای ایستای طالقان نصیب بنده شد؛ مقاله ای که در شماره 48ماهنامه تصویر ساوجبلاغ به چاپ رسیده است. در آن سال ها حتی برخی نهادهای نظارتی هم به اشتباه اهل توقف طالقان را اسماعیلی مذهب گزارش می کردند. گفتنی است اهل توقف طالقان، مقلدان امروزین فقیه تجددگریز آیت الله میرزا صادق مجتهد تبریزی هستند که از تکنولوژی های پس از عصر مشروطه پرهیز می کنند و منتظر ظهور واپسین امام شیعیان حضرت مهدی (عج) هستند. آنان بر این نظرند که تکنولوژی موجود، سوغات شیطان است و به جهت زیست ناب دینی باید از آن پرهیز کرد. اهالی روستای ایستا، سال های جنبش مشروطه خواهی ایرانیان را آخر آخرالزمان می پندارند. جهت آشنایی بیشتر رجوع کنید به کتاب روستای ایستا که در سال 1388منتشر شده است.

حسین عسکری

14امرداد 1399

_________________________

نقد روستای ایستا و احادیث طالقان این بار از شهر قم

اخیراً بخشی از سخنان آیت الله سید محمدصادق حسینی روحانی مرجع تقلید 94ساله مقیم شهر قم درباره روستای ایستای طالقان را دیدم. در این فایل تصویری، آیت الله روحانی به طور صریح رفتارهای تجددگریزانه اهل توقف طالقان را رد می کند. پیش فرض سخنان ایشان آن است که اسلام و مدرنیته در بهره مندی از تکنولوژی روز، اشتراک نظر دارند. او از جمله شاگردان آیت الله سید ابوالقاسم خویی در حوزه علمیه نجف اشرف به شمار می رود که به جهت مخالفت با قائم مقامی آیت الله حسینعلی منتظری، از سال 1364تا 1379ش دچار محدودیت‌هایی شد. آیت الله روحانی از نظر فقهی، تقلید از مرجع تقلید میت را روا نمی‌داند. به همین جهت منتقد اهل توقف طالقان است چون آنان بر تقلید از مرجع تجددگریز خود یعنی آیت الله میرزا صادق مجتهد تبریزی (درگذشت 12اسفند 1311) توقف کرده اند. به هر حال آیت الله روحانی را می‌توان نخستین مرجع تقلیدی دانست که اینگونه با صراحت تمام، کنش های تجددگریزانه اهالی روستای ایستا و احادیث طالقان در آخرالزمان را به نقد کشیده است. باید منتظر بازتاب این سخنان در رسانه ها ماند.

حسین عسکری

11 اسفند 1399

_________________________

اسرارآمیزترین روستایِ ایران...

دو سه روز قبل، با جمعی از اساتید به روستایی پرآوازه که از دلِ دنیایِ مدرن، اعتزال پیشه کرده است رفتیم. روستایی در طالقان که اهالیش به آن روستایِ منتظران می گویند و برخی به طعنه روستایِ ایستا! اهالی روستا با تمام مظاهر مدرنیته مخالفند به همین خاطر، روستا فاقد برق، اینترنت، ماشین، آب لوله کشی است و افراد آن هیچکدام شناسنامه و کارت ملی ندارند و در شمار جمعیت سازمانِ ثبت احوال کشور محسوب نمی شوند! هر چه هستند به دلیل اصطکاک خیلی کم با جامعه، کمتر دچار معصیت شده اند و همین موضوع موجب صفای باطنیِ آنها شده است. مسأله خیلی جالب و چشمگیر، نظم عجیب آنها بود. لباس های مرتب و تمیز، فضای خیلی پاکیزه، هیزم ها در سایزهای مختلف و دسته بندی شده، اتاق های ساده و در عین حال بسیار تمیز، سنگفرش های مرتب و...

- برداشت از صفحه اینستاگرام دکتر مصطفی آذرخشی (استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهید بهشتی)

 15 تیر 1400

نکته ضروری:

با توجه به دوری اهل توقف طالقان از رسانه و دوربین، چرایی و چگونگی تهیه و انتشار این تصاویر، عجیب به نظر می رسد.

توضیح دکتر مصطفی آذرخشی درباره انتشار تصاویری از روستای ایستای طالقان

18 تیر 1400

ایستا؛ زندگی به سبک دویست سال پیش با مردمانی منتظر

خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)

5دی 1403

کد خبر: 1403100503466

خبرنگار : 50022

خبرگزاریایسنا/البرز. روستای ایستا، در شهرستان طالقان استان البرز یکی از نقاطی است که هر از گاهی در فضای مجازی توصیف‌های عجیب و غریبی از آن دست به دست می‌شود اما بر خلاف این جنجال‌های مجازی، هیچ چیز در ایستا عجیب و مرموز نیست. مردمان این منطقه فقط به دنبال زندگی به دور از تجدد و نوآوری هستند و در حوالی سال‌های 1200 هجری شمسی توقف کرده‌اند. به گزارش خبرگزاری ایسنا، گاهی گفته می‌شود ایستا اصلا در نقشه‌ها هم نیامده است. درست است چون این منطقه به صورت رسمی روستا نیست و نامی ندارد و در واقع یک ناحیه جمعیتی است که اراضی آن قبلاً توسط اهالی آن خریدار شده است. نام ایستا هم ابتکار «دکتر حسین عسکری» است که پس از ملاقات با آنها و نوشتن یک کتاب درباره سبک زندگی در آنجا، این نام را پیشنهاد داد و پس از آن مورد استقبال قرار گرفت. توضیحاتی که در ادامه می‌آید برگرفته از پژوهش‌ حسین عسکری، پژوهشگر و البرزشناس درباره منطقه ایستا در طالقان است. غیر از ایستا، اهالی طالقان به آنجا ترک‌آباد هم می‌گویند چون ساکنین منطقه اصالتاً اهل تبریز هستند، برخی دیگر به دلیل این‌که برق در این منطقه وجود ندارد و اهالی برای روشنایی هنوز از فانوس استفاده می‌کنند به آن فانوس آباد می‌گویند، به این منطقه روستای منتظران هم گفته می‌شود چون این اهالی خود را منتظران ظهور امام زمان(عج) می‌دانند.

ایستا ریشه در آراء فقهی میرزا صادق تبریزی دارد

این‌که چطور سبک زندگی مانند آنچه در ایستا جریان دارد شکل گرفته را باید در نظرات فقهی «آیت‌الله میرزا صادق تبریزی» جست و جو کرد. این فرد با آراء خود توقف در تقلید را به وجود آورده است. به این صورت که بعد از رد مشروطه، محصولات متأخر به مشروطه مثل گمرک، مالیات، ارتش، گذرنامه، شناسنامه و نظام وظیفه را هم رد می‌کند، طوری که حتی به دلیل لزوم دریافت گذرنامه، رفتن به حج را هم لازم نمی‌داند. درباره دیدگاه سیاسی تبریزی هم می‌توان به عدول از پذیرش مشروطه و مشروع دانستن حکومت قاجار اشاره کرد. او حتی به مشروطه‌خواهان مشروعه مانند شیخ فضل‌الله نوری هم نقد وارد می‌کند و در سال 1292 طی یک تلگراف از محمدعلی‌شاه می‌خواهد تا از مشروطه جلوگیری کند چون معتقد است مشروطه برای از بین بردن اساس شیعه آمده است. میرزا صادق تبریزی سال 1307 در راستای آراء خود، مردم تبریز را علیه نظام وظیفه می‌شوراند، به همین دلیل در سال 1308 رضا شاه وی را به سنندج تبعید می‌کند و بعد از بازگشت از تبعید تا زمان فوت یعنی سال 1311 در قم در انزوا زندگی می‌کند.

تفکر میرزا صادق از تبریز به تنکابن و بعد به طالقان رسید

از سال 1311 تا سال 1366 تفکر وی در تبریز و قم وجود داشت و افرادی به رساله میرزا صادق عمل می‌کردند و به صورت تئوری به آن پایبند بودند و گاهی دور هم جمع می‌شدند تا این‌که سال 1366 یعنی اواخر جنگ یکی از اینها عنوان می‌کند که تا کی قرار است به صورت نظری به آراء میرزا صادق تبریزی عمل کنند و چرا به صورت عملی آن را اجرا نکنند. بنابراین سال 1366 حدود 13 خانوار از تبریز به تنکابن مهاجرت می‌کنند تا در آنجا روستایی را براساس آراء میرزا صادق تبریزی ایجاد کنند، این افراد سه سال در تنکابن زندگی می‌کنند اما به دلیل سازگار نبودن با آب و هوای آنجا زمین‌هایی را در طالقان خریداری و در سال 1369 به طالقان مهاجرت می‌کنند. در مورد انتخاب طالقان اول این‌که احادیثی در منابع روایی شیعه درباره منزلت طالقان وجود دارد، دوم این‌که اصلاحات ارضی در طالقان صورت نگرفته چون اینها اصلاحات ارضی را نوعی غصب می‌دانند و سوم نوع آب و هوا و کوهستانی بودن طالقان است چون معتقدند در آخرالزمان باید به کوه پناه برد، حاصل سخن این است که برای این افراد طالقان شأن مذهبی آخرالزمانی دارد و اینها معتقدند در منطقه مقدس آخرالزمان ساکن شده‌اند.

سقیفه، انقلاب فرانسه و مشروطه؛ سه انحراف اساسی در جهان از دید میرزا صادق تبریزی

براساس آراء تبریزی، سه بزنگاه انحراف در جهان وجود دارد یکی سقیفه بنی ساعده دوم انقلاب فرانسه و سوم مشروطیت؛ چون هر سه این وقایع با نوعی انتخابات عجین شده است، به همین خاطر موضوعاتی که در این سه بزنگاه انحرافی مثل دموکراسی، مجلس، تفکیک قوا، علم، تکنولوژی و ... شکل گرفته را روا نمی‌دانند و معتقدند در مشروطه جایگاه امام زمان هم غصب شده است. البته اصل اضطرار را قبول دارند، مثلا زمانی بنا بر همین اصل از تراکتور استفاده کردند یا این‌که ماشین هم سوار می‌شوند مثلاً وقتی می‌خواهند به تبریز بروند یک نیسان اجاره و پشت آن می‌نشینند.

اهالی ایستا اسب‌های منحصر به فرد و میلیاردی پرورش می‌دهند

تکنولوژی در این روستا وجود دارد؛ مثلاً زمینی که در ابتدا خریده بودند خاک نداشت و توانستند به اندازه‌ای خاک ایجاد کنند که برای کشاورزی مناسب شود، یا یک نوع بخاری دارند که با هیزم کار می‌کند و از آن هم برای گرما هم برای آشپزی و هم پختن نان استفاده می‌کنند، یا این‌که در حوزه سوارکاری و اسب سواری فناوری‌هایی دارند که مختص خودشان است، در طب سنتی، آهنگری و دامپروری هم در پارادایم و چارچوب فکری خود نوآوری‌هایی دارند.

مردم این روستا تکنولوژی را دوست ندارند/زندگی به سبک 200 سال پیش

میرزا صادق تبریزی در روزهای جمعه نماز یومیه را با تأخیر می‌خواند چون معتقد بود در این روز شاید امام زمان(عج) ظهور کند و بنابراین می‌توان نماز را با امام خواند، اهالی ایستا این موضوع را به تمام روزها تعمیم دادند و نماز را با کمی تأخیر و البته به صورت انفرادی می‌خوانند و نماز جماعت ندارند. قانون به صورت قانون برگرفته از فقه شیعه و با رویکرد اخباری در این روستا وجود دارد و این‌گونه نیست که در خلأ و در وضعیت بی قانونی باشند و البته تاکنون جرمی هم از آنان مشاهده نشده است.

پول را قبول ندارند

این افراد، تغذیه ارگانیک دارند و از هر چیزی نوع خوب آن را انتخاب می‌کنند چون متمول هستند و حتی اسب‌های اصیل عرب با قیمت میلیاردی دارند، بنابراین فقیر نیستند. آنان اگرچه پول را قبول ندارند اما از باب اضطرار امور مالی خود را با واسطه انجام می‌دهند. پوشاک سنتی دارند و البته از پارچه ایرانی استفاده نمی‌کنند چون در خصوص کارخانه‌های نساجی ایران دیدگاه خاصی دارند.

سواد برای اهالی ایستا در حد خواندن قرآن و رساله کفایت می‌کند

آنان سواد را به اندازه‌ای کافی می‌دانند که بتوانند قرآن و رساله میرزا صادق تبریزی را بخوانند، البته کتاب‌های چاپ سربی را نمی‌خوانند و کتاب‌های چاپ سنگی و خطی را می‌خوانند؛ کتاب در این منطقه کم است و خیلی اهل کتاب خواندن هم نیستند. مسکن خود را هم با کمترین تکنولوژی ساخته‌اند، زمان را به صورت سنتی تشخیص می‌دهند و در حوزه درمان از طب سنتی استفاده می‌کنند مگر این‌که بیماری به حالت مرگ باشد که البته پیش هر دکتری هم نمی‌روند. هیچ کس تاکنون زن‌های آنان را ندیده است و این‌که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته‌اند و برخی نسبت به زندگی آنان کنجکاو شده‌اند آنان را ناراضی کرده است.

هیچ اجباری برای زندگی در ایستا وجود ندارد

اهالی ایستا به اصل آزادی برای انتخاب این نوع از زندگی معتقد هستند و هر کدام از اهالی می‌تواند هر لحظه از آنان جدا شود و به تبریز برود. اهالی ایستا به شیوه 200 سال پیش ایران زندگی می‌کنند، غذاهای خوبی می‌خورند و به همین دلیل به سرطان مبتلا نمی‌شوند و سکته هم نمی‌کنند، داروهای گیاهی را هم خوب می‌شناسند. شایعات زیادی در مورد آنان وجود دارد که بسیاری از آنان درست نیست این اهالی زندگی معمولی دارند و افرادی معمولی هستند و زندگی ساده‌ای دارند، رازآلودگی در مورد زندگی آنان از بیرون شکل گرفته و چنین شایعاتی در مورد آنان درست نیست. اهالی ایستا اموات خود را به قم و تبریز می‌برند و روستا قبرستانی ندارد، زبان آنان ترکی است و البته فارسی هم بلد هستند، برخی مواقع مهمان می‌پذیرند برخی مواقع هم نه و البته زنان را اصلاً به محدوده خود راه نمی‌دهند.»

چرا زنان اجازه ورود به این روستای مرموز را ندارند؟

Published on: 2023/7/23 19:46 IRST

اهالی روستای مرموز «ایستا» در طالقان، غرب تهران، اجازه ورود هیچ زنی را به روستای خود نمی‌دهند. این روستا که یکی از مرموزترین مکان‌های ایران محسوب می‌شود، در استان البرز قرار دارد و در آن سبکی از زندگی قاجاریه و دور از مدرنیته جریان دارد. کسانی که به طالقان سفر می‌کنند عمدتاً دوست دارند از طبیعت زیبای این شهرستان دوست‌داشتنی دیدن کنند و به همین خاطر روستای ایستا نیز به عنوان یکی از جذابیت‌های طبیعی طالقان بین مردم مشهور است . با این حال این روستای ییلاقی و زیبا مردمانی دارد که به دور از هیاهوی شهر، در انزوای مطلق زندگی می‌کنند و هیچ زن و وسیله ارتباطی را به جمعشان راه نمی‌دهند. گفته می‌شود هیچ کس از اتفاقات داخل قلعه‌‌ روستا خبر ندارد. اهالی ایستا که با نام‌های ترک‌آباد، فانوس‌آباد یا منتظران طالقان نیز شناخته می‌شود کسی را به جمع خود راه نمی‌دهند و با بیرون از قلعه نیز ارتباط نگرفته‌اند. هیچ کس تا حالا ندیده عضوی از آنان بیرون بیاید یا در جایی دیگر دیده شود.

ایستایی‌ها اجازه ورود بانوان به روستای خود را نمی‌دهند و از استفاده از هرگونه وسایل مدرن پرهیز می‌کنند. گفته می‌شود اهالی این روستا متمولند و از طریق فروش زمین‌های پدری‌شان در تبریز روزگار می‌گذرانند. همچنین گران‌ترین اسب‌ها در این روستا پرورش داده می‌شود. با این حال اهالی ایستا شناسنامه ندارند، جزو آمار جمعیت ایران به حساب نمی‌آیند و هیچ‌گونه خدمات دولتی را دریافت نمی‌کنند. با این عزلت‌گزینی و انتخاب زندگی رهبانی، هاله‌ای از شایعات و سخنان عجیب را در اطراف خود پراکنده‌اند. اهالی بومی طالقان هم به درستی نمی‌دانند اینان از کجا آمده‌اند و چه مرام و مسلکی دارند. گفته می‌شود اهالی این روستای مرموز تمامی مایحتاج‌شان را تا آن‌جا که مقدور باشد از امکانات خود تهیه می‌کنند. از خورد و خوراک تا وسایل زندگی. عمده سازه‌هایشان کار دست است. ایستایی‌ها به اندازه نیاز خود کشاورزی می‌کنند و برای تأمین گوشت و پروتئین خود گاو، گوسفند و طیور پرورش می‌دهند. این روستایی‌ها حتی برای حمل و نقل و سواری نیز از اسب استفاده می‌کنند. گفته می‌شود تا چند سال پیش به راحتی می‌توانستند آنان را دیده که سوار بر اسب یا درشکه و گاری در «شهرک» تردد می‌کنند ولی مدتی است که به دلیل شلوغی طالقان، اهل روستا، کم‌تر با این وسایل داخل شهر می‌آیند. این افراد معتقدند هر چه کم‌تر به جامعه بیرون خود و دیگران محتاج بوده و در تعامل باشیم، شانس نجات‌شان بیش‌تر است.شنیده‌ها حاکی از آنند که ساکنان ایستا در اصل ترک‌زبان و از مقلدین میرزا صادق مجتهد تبریزی هستند. این روستا از سمت شمال با الموت و مازندران و از سمت جنوب با فشگلدره و ساوجبلاغ همسایه است.

این گزارش در خبرگزاری العین

درباره خبرگزاری العین

خبرگزاری العین در سال 2015 تاسیس و در ابتدای سال جاری میلادی به شرکت سرمایه گذاری جهانی رسانه‌ IMI منطقه تجارت آزاد ش.خ.م (مقر اصلی آن در ابو ظبی- امارات متحده عربی قرار دارد) واگذار شده است. هدف خبرگزاری العین پیشگامی در زمینه روزنامه‌نگاری دیجیتال در سطح جهان است و برای رسیدن به این هدف، مخاطبان خود را به زبان های عربی، انگلیسی، فارسی، ترکی و فرانسوی مورد خطاب قرار می دهد.

هیچ چیز در روستای ایستا عجیب و مرموز نیست...

گزارش دیدار مدرسان شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب از روستای ایستای طالقان

   18 اردیبهشت 1404 

دانشکده شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب قم در راستای ارتقاء و روزآمدی دانش اساتید و اعضای هیئت علمی دانشکده اقدام به برگزاری اردوی دو روزه به شهرستان طالقان نمود. در این سفر دو روزه که از صبح روز پنج شنبه 18 اردیبهشت 1404 آغاز و تا پایان عصر روز جمعه به طول انجامید اساتید و اعضای هیئت علمی دانشکده شیعه شناسی به همراه مدیران دانشکده حضور داشتند. بازدید از بیت تاریخی مرحوم آیت الله طالقانی، منطقه منتظران ظهور امام عصر (عج) - (معروف به ایستا و ترک‌آبادی‌ها)، زیارت امام‌زاده واجب التعظیم حضرت هارون بن موسی الکاظم (علیهما السلام) و حضور برخی از اساتید دانشکده در روستاهای گلیرد، زیدشت، حسنجون و کولج پایین و ایراد سخنرانی در باب معارف اهل بیت (علیهم السلام) به مناسبت شب میلاد ثامن الحجج حضرت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) از برنامه های فشرده این سفر بود.

بیت تاریخی حضرت آیت الله طالقانی(ره)

خانه آیت الله طالقانی از جاهای دیدنی طالقان در استان البرز و از آثار ملی ایران است و در روستای گلیرد قرار دارد.خانه آیت‌الله طالقانی از خانه‌های تاریخی مشهور و از اماکن دیدنی طالقان است که در اردیبهشت 1377 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این خانه بعدها به‌ موزه‌ای تبدیل شد که به نمایش بخشی از کتاب‌ها و وسایل شخصی آیت‌الله طالقانی اختصاص داشت. خانه آیت‌الله طالقانی در مرکز روستای گلیرد و در ضلع شمال شرق مسجد در شهرستان طالقان استان البرز قرار دارد. طبق تابلویی که در منزل آیت‌الله طالقانی نصب شده، این عمارت متعلق به «میرمصطفی» جد آیت‌الله طالقانی بوده است و بیش از 150 سال قدمت دارد. در واقع، این خانه مربوط به دوره قاجار است. در خانه طالقانی، علمای مشهوری چون «ثقه‌الاسلام سید مصطفی»، «آیت‌الله العظمی سید ابوالحسن» و «آیت‌الله مجاهد سید محمود» زندگی کرده‌اند که هر یک از مفاخر جهان اسلام و تشیع بودند. این مکان بر حسب تاکید آیت‌الله طالقانی به‌مدت 20 سال محل تعلیم و تربیت دانش‌آموزان مردم فقیر روستای گلیرد و روستای مجاور آن بود. خانه آیت‌الله طالقانی از لحاظ حضور در صحنه‌های مختلف تاریخی نیز دارای سابقه است و زمانی به‌عنوان پناهگاه شهید نواب صفوی مورد استفاده بود. خانه آیت‌الله طالقانی شامل اجزای مختلفی مثل بخش ورودی، حیاط میانی، فضای مسکونی زمستانی و تابستانی و حیاط شمالی می‌شود. استقرار حیاط و خانه در محوطه ناصاف و شیب‌دار دامنه کوه باعث اختلاف سطح مابین اجزای خانه شده و چشم‌انداز زیبایی ایجاد کرده است. این خانه‌ ساده علاوه بر هفت ستون چوبی که روی آن‌ها قرار دارد، دارای دو در و سه پنجره چوبی با طرح‌های هندسی زیبا است.

منطقه منتظران ظهور امام عصر (عج) / (منطقه ایستا): ایستا زندگی به سبک 200 سال پیش با مردمانی منتظر

در شهرستان طالقان استان البرز منطقه‌ای وجود دارد که هر از گاهی در فضای مجازی توصیف‌های عجیب و غریبی از آن دست به دست می‌شود اما بر خلاف این جنجال‌های مجازی، هیچ چیز در ایستا عجیب و مرموز نیست. مردمان این منطقه فقط به دنبال زندگی به دور از تجدد و نوآوری هستند و در حوالی سال‌های 1200 هجری شمسی توقف کرده‌اند. گاهی گفته می‌شود ایستا اصلا در نقشه‌ها هم نیامده است. درست است چون این منطقه به صورت رسمی روستا نیست و نامی ندارد و در واقع یک ناحیه جمعیتی است که اراضی آن قبلاً توسط اهالی آن خریدار شده است. نام ایستا هم ابتکار «دکتر حسین عسکری» است که پس از ملاقات با آنها و نوشتن یک کتاب درباره سبک زندگی در آنجا، این نام را پیشنهاد داد و پس از آن مورد استقبال قرار گرفت. توضیحاتی که در ادامه می‌آید برگرفته از پژوهش‌ حسین عسکری، پژوهشگر و البرزشناس درباره منطقه ایستا در شهرستان طالقان است. «غیر از ایستا، اهالی طالقان به آنجا ترک‌آباد هم می‌گویند چون ساکنین منطقه اصالتاً اهل تبریز هستند، برخی دیگر به دلیل این‌که برق در این منطقه وجود ندارد و اهالی برای روشنایی هنوز از فانوس استفاده می‌کنند به آن فانوس‌آباد می‌گویند، به این منطقه روستای منتظران هم گفته می‌شود چون این اهالی خود را منتظران ظهور امام زمان(عج) می‌دانند.

ایستا ریشه در آراء فقهی میرزا صادق تبریزی دارد

اینکه چطور سبک زندگی مانند آنچه در ایستا جریان دارد شکل گرفته را باید در نظرات فقهی «آیت‌الله میرزا صادق تبریزی» جست و جو کرد. این فرد با آراء خود توقف در تقلید را به وجود آورده است. به این صورت که بعد از رد مشروطه، محصولات متأخر به مشروطه مثل گمرک، مالیات، ارتش، گذرنامه، شناسنامه و نظام وظیفه را هم رد می‌کند، طوری که حتی به دلیل لزوم دریافت گذرنامه، رفتن به حج را هم لازم نمی‌داند. درباره دیدگاه سیاسی تبریزی هم می‌توان به عدول از پذیرش مشروطه و مشروع دانستن حکومت قاجار اشاره کرد. او حتی به مشروطه‌خواهان مشروعه مانند شیخ فضل‌الله نوری هم نقد وارد می‌کند و در سال 1292 طی یک تلگراف از محمدعلی‌شاه می‌خواهد تا از مشروطه جلوگیری کند چون معتقد است مشروطه برای از بین بردن اساس شیعه آمده است. میرزا صادق تبریزی سال 1307 در راستای آراء خود، مردم تبریز را علیه نظام وظیفه می‌شوراند، به همین دلیل در سال 1308 رضا شاه وی را به سنندج تبعید می‌کند و بعد از بازگشت از تبعید تا زمان فوت یعنی سال 1311 در قم در انزوا زندگی می‌کند.

تفکر میرزاصادق از تبریز به تنکابن و بعد به طالقان رسید

از سال 1311 تا سال 1366 تفکر وی در تبریز و قم وجود داشت و افرادی به رساله میرزا صادق عمل می‌کردند و به صورت تئوری به آن پایبند بودند و گاهی دور هم جمع می‌شدند تا این‌که سال 1366 یعنی اواخر جنگ یکی از اینها عنوان می‌کند که تا کی قرار است به صورت نظری به آراء میرزا صادق تبریزی عمل کنند و چرا به صورت عملی آن را اجرا نکنند. بنابراین سال 1366 حدود 13 خانوار از تبریز به تنکابن مهاجرت می‌کنند تا در آنجا روستایی را براساس آراء میرزا صادق تبریزی ایجاد کنند، این افراد سه سال در تنکابن زندگی می‌کنند اما به دلیل سازگار نبودن با آب و هوای آنجا زمین‌هایی را در طالقان خریداری و در سال 1369 به طالقان مهاجرت می‌کنند. در مورد انتخاب طالقان اول این‌که احادیثی در منابع روایی شیعه درباره منزلت طالقان وجود دارد، دوم این‌که اصلاحات ارضی در طالقان صورت نگرفته چون اینها اصلاحات ارضی را نوعی غصب می‌دانند و سوم نوع آب و هوا و کوهستانی بودن طالقان است چون معتقدند در آخرالزمان باید به کوه پناه برد، حاصل سخن این است که برای این افراد طالقان شأن مذهبی آخرالزمانی دارد و اینها معتقدند در منطقه مقدس آخرالزمان ساکن شده‌اند.

سقیفه، انقلاب فرانسه و مشروطه؛ سه انحراف اساسی در جهان از دید میرزاصادق تبریزی

براساس آراء تبریزی، سه بزنگاه انحراف در جهان وجود دارد یکی سقیفه بنی ساعده دوم انقلاب فرانسه و سوم مشروطیت؛ چون هر سه این وقایع با نوعی انتخابات عجین شده است، به همین خاطر موضوعاتی که در این سه بزنگاه انحرافی مثل دموکراسی، مجلس، تفکیک قوا، علم، تکنولوژی و … شکل گرفته را روا نمی‌دانند و معتقدند در مشروطه جایگاه امام زمان هم غصب شده است. البته اصل اضطرار را قبول دارند، مثلا زمانی بنا بر همین اصل از تراکتور استفاده کردند یا این‌که ماشین هم سوار می‌شوند مثلاً وقتی می‌خواهند به تبریز بروند یک نیسان اجاره و پشت آن می‌نشینند.

اهالی ایستا اسب‌های منحصر به فرد و میلیاردی پرورش می‌دهند

تکنولوژی در این روستا وجود دارد؛ مثلاً زمینی که در ابتدا خریده بودند خاک نداشت و توانستند به اندازه‌ای خاک ایجاد کنند که برای کشاورزی مناسب شود، یا یک نوع بخاری دارند که با هیزم کار می‌کند و از آن هم برای گرما هم برای آشپزی و هم پختن نان استفاده می‌کنند، یا این‌که در حوزه سوارکاری و اسب سواری فناوری‌هایی دارند که مختص خودشان است، در طب سنتی، آهنگری و دامپروری هم در پارادایم و چارچوب فکری خود نوآوری‌هایی دارند. میرزا صادق تبریزی در روزهای جمعه نماز یومیه را با تأخیر می‌خواند چون معتقد بود در این روز شاید امام زمان(عج) ظهور کند و بنابراین می‌توان نماز را با امام خواند، اهالی ایستا این موضوع را به تمام روزها تعمیم دادند و نماز را با کمی تأخیر و البته به صورت انفرادی می‌خوانند و نماز جماعت ندارند. قانون به صورت قانون برگرفته از فقه شیعه و با رویکرد اخباری در این روستا وجود دارد و این‌گونه نیست که در خلأ و در وضعیت بی‌قانونی باشند و البته تاکنون جرمی هم از آنان مشاهده نشده است.

پول را قبول ندارند

این افراد، تغذیه ارگانیک دارند و از هر چیزی نوع خوب آن را انتخاب می‌کنند چون متمول هستند و حتی اسب‌های اصیل عرب با قیمت میلیاردی دارند، بنابراین فقیر نیستند. آنان اگرچه پول را قبول ندارند اما از باب اضطرار امور مالی خود را با واسطه انجام می‌دهند. پوشاک سنتی دارند و البته از پارچه ایرانی استفاده نمی‌کنند چون در خصوص کارخانه‌های نساجی ایران دیدگاه خاصی دارند.

سواد برای اهالی ایستا در حد خواندن قرآن و رساله کفایت می‌کند

آنان سواد را به اندازه‌ای کافی می‌دانند که بتوانند قرآن و رساله میرزا صادق تبریزی را بخوانند، البته کتاب‌های چاپ سربی را نمی‌خوانند و کتاب‌های چاپ سنگی و خطی را می‌خوانند؛ کتاب در این منطقه کم است و خیلی اهل کتاب خواندن هم نیستند. مسکن خود را هم با کمترین تکنولوژی ساخته‌اند، زمان را به صورت سنتی تشخیص می‌دهند و در حوزه درمان از طب سنتی استفاده می‌کنند مگر این‌که بیماری به حالت مرگ باشد که البته پیش هر دکتری هم نمی‌روند. هیچ کس تاکنون زن‌های آنان را ندیده است و این‌که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته‌اند و برخی نسبت به زندگی آنان کنجکاو شده‌اند آنان را ناراضی کرده است.

هیچ اجباری برای زندگی در ایستا وجود ندارد

اهالی ایستا به اصل آزادی برای انتخاب این نوع از زندگی معتقد هستند و هر کدام از اهالی می‌تواند هر لحظه از آنان جدا شود و به تبریز برود. اهالی ایستا به شیوه 200 سال پیش ایران زندگی می‌کنند، غذاهای خوبی می‌خورند و به همین دلیل به سرطان مبتلا نمی‌شوند و سکته هم نمی‌کنند، داروهای گیاهی را هم خوب می‌شناسند. شایعات زیادی در مورد آنان وجود دارد که بسیاری از آنان درست نیست این اهالی زندگی معمولی دارند و افرادی معمولی هستند و زندگی ساده‌ای دارند، رازآلودگی در مورد زندگی آنان از بیرون شکل گرفته و چنین شایعاتی در مورد آنان درست نیست.

اهالی ایستا اموات خود را به قم و تبریز می‌برند و روستا قبرستانی ندارد، زبان آنان ترکی است و البته فارسی هم بلد هستند، برخی مواقع مهمان می‌پذیرند برخی مواقع هم نه و البته زنان را اصلاً به محدوده خود راه نمی‌دهند.»

دعا و انجام عبادات و مناسک تنها به صورت انفرادی

یکی دیگر از نکات عجیب این روستا این است که هیچ‌گونه مراسم مذهبی در روستای برگزار نمی‌شود. هر فردی به‌تنهایی فرایض دینی مانند نماز را به جا می‌آورد. همچنین به‌دلیل نبود تقویم و ساعت، گردش خورشید برای بررسی اوقات شرعی استفاده می‌شود.

امام زاده هارون بن موسی الکاظم برادر امام رضا(ع)

امامزاده هارون آرامگاه هارون بن موسی فرزند موسی کاظم و برادر علی بن موسی مربوط به دوره صفوی است و در شهرستان طالقان، روستای جوستان واقع شده و این اثر در تاریخ 12 بهمن 1381 با شماره? ثبت 7056 به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. امامزاده هارون در بیست وسوم ماه رجب سال 160 هجری قمری در شهر مدینه چشم به دنیا گشود. ایشان فرزند موسی بن جعفر امام هفتم شیعیان و ششمین فرزند از اولاد آن امام است نام مادر او ام ولد بود. وی مدت 20 سال از عمر خود را در مدینه سپری کرد پس از هجرت علی بن موسی الرضا امام هشتم شیعیان از مدینه به سمت خراسان، او نیز همانند دیگر خاندان بنی هاشم به جهت اشاعه مذهب تشیع، محیط نا امن مدینه را به مقصد ایران ترک نمود. امامزاده هارون ابتدا به شیراز و از آنجا به اهواز وقم مهاجرت کردند. در سال 184 قمری عالم بزرگ قزوین شیخ حسن معروف به (ابو محمد) از طرف جمعی از شیعیان ساکن آن دیار وی را به قزوین دعوت نمود با آمدن وی به قزوین عمال و مامورین حکومت عباسی وکار گزاران مأمون قصد دستگیری و قتل او نمودند این نقشه ایی که از طرف مأمون برای عموم سادات و امامزادگانی که به ایران مهاجرت کرده بودند طرح‌ریزی شده بود این امر موجب شد تا امام زاده هارون قزوین را ترک نموده و در قریه در شمال این شهر (طالقان) مخفی شوند امام سر انجام وی را در 21 ربیع الثانی 211 در سن 51 سالگی کشته شد آیت الله مرعشی نجفی در مشاجرات سادات آورده‌اند یکی از فرزندان امام موسی کاظم امامزاده هارون است که در اطراف قزوین که فعلاً آن منطقه را اسم طالقان می‌شناسند مدفون است از ایشان فرزندی به نام احمد و از او دو فرزند به نام محمد و موسی باقی‌مانده و از این دو بزرگوار ساداتی در عالم از جمله در ایرانکوهای سفیدخانی اراک و عراق نجف و کربلا و مصر قاهره و ماورالنهر و خارا بلاد هند منتشر هستند. مرحوم تفرشی معروف به بدایع‌نگار درباره مزار امامزاده‌ هارون بن موسی (علیه‌السلام) طالقان می‌نویسد: «در تکیه طالقان بقعه دارد و گویند پسر امام موسی (علیه‌السلام) است، والله اعلم.»ظاهرا این قول از شهرت بیشتری برخوردار می‌باشد و آمده است: وی پس از زخمی شدن در یکی از روستاهای تکیه طالقان از دنیا رفته و در همان‌جا به خاک سپرده شده است. در سال 853 ه. ق هم برای او بقعه‌ای ساخته شده و روی ضریح آن نوشته‌اند: «این قبر امامزاده سلطان‌ هارون بن سلطان اتقیاء و امام اولیاء موسی کاظم (علیه‌السلام) می‌باشد.» بنابراین محتمل است، وی از جمله همراهان احمد بن موسی (علیه‌السّلام) و یا حمزه بن موسی (علیه‌السلام) مدفون در شهر ری باشد که پس از درگیری با ماموران حکّام محلّی مجروح شده و به طالقان پناه آورده و در آن‌جا وفات نموده باشد. باید یادآور شد، که مزارات دیگری به نام‌ هارون بن موسی (علیه‌السّلام) در دیگر شهرهای ایران وجود دارد.

دریاچه سد شهرستان طالقان

دریاچه سد طالقان در استان البرز، در شهرستان طالقان و حدود 120 کیلومتری شمال غربی تهران واقع شده است. این دریاچه پشت سد طالقان شکل گرفته است که بر روی رودخانه شاهرود بنا شده است. رودی که از کوه‌های مازندران سرچشمه می‌گیرد و در مسیر جریان به دره زیبای طالقان می رسد. سد طالقان، سدی خاکی با هسته? رسی است که بیش از 100 متر از بستر رودخانه ارتفاع دارد و نیروگاه برق‌آبی آن توان تولید 17?8 مگاوات برق دارد. دریاچه پشت سد با طولی بیش از 10 کیلومتر و با حجم ذخیره آب حدود 420 میلیون متر مکعب منظره بسیار زیبایی به وجود آورده و جلوه‌ی خاصی به آن منطقه بخشیده است. ماهیان زردپر، قزل آلای رنگین کمانی و کپور از جمله آبزیان داخل این دریاچه هستندمنطقه طالقان با طبیعتی بکر و زیبا، یکی از مقاصد گردشگری محبوب در نزدیکی تهران و کرج به شمار می‌آید.

این گزارش در وب سایت دانشگاه ادیان و مذاهب

همچنان درباره طالقانِ آخرالزمان

گفت و گو درباره احادیث مربوط به «طالقانِ آخرالزمان»، همچنان از مباحث جذاب «البرزپژوهی» است که پیش از این در کتاب «روستای ایستا» و یادداشت ها و گفت و گوهای منتشر شده در «وبلاگ و کانال تلگرامی البرزپژوهی» درباره زوایای مختلف آن سخن رفته است. با انتشار فیلمی کوتاه از گفت و گوی احساسی، ابزاری، نامتعارف و غیر پژوهشی دو نماینده ادوار شهرستان های ساوجبلاغ، نظرآباد، طالقان و چهارباغ در حاشیه مراسم 22 بهمن 1402 شهر هشتگرد، بار دیگر این بحث در فضای عمومی دامن زده شد که تکلیف ما با «سند» (درستی احادیث و این که آیا از حضرات معصومین (ع) صادر شده یا نه؟) و «دلالت» (تعیین گستره جغرافیایی) این احادیث چه می تواند باشد؟   در این روزها بنده هم از مخاطبان گرامی البرزپژوهی، پرسش هایی در این باره دریافت کردم. به جهت احتمال اثرگذاری تحلیل «زبان بدن» و «سخنان رد و بدل شده» در فیلم مورد اشاره در روند انتخابات پیش رو، نقد صریح در این باره را به وقتی مناسب واگذار می کنم.

در این مجال به یافته های مندرج در جلد هشتم «دانشنامه امام مهدی (عج) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ» بسنده می کنم. این کتاب پژوهشی ده جلدی، نوشته آیت الله محمد محمدی نیک معروف به محمد محمدی ری‌شهری (درگذشت 1401ش) رئیس سابق دانشگاه قرآن و حدیث است که در سال 1393ش در شهر قم چاپ شده است.

1.آیت الله ری شهری در صفحه 366 جلد هشتم این دانشنامه درباره «سند احادیث طالقان» نوشته است: «گفتنى است که احادیث مورد استناد، همگى از نظر سندى، دچار ضعف و به طور تقریبى در یک سطح از اعتبارند. از این رو نمى‏توان با بهره‏گیرى از دانش رجال، روایتى را به طور مطلق معتبر دانست و یا کنار نهاد و تعارض را حل کرد و حکم قطعى صادر نمود.»

2. ایشان مناطق و شهرهای نامیده شده به نام «طالقان» در گستره جغرافیایی ایران را این گونه برشمرده است: «طالقان البرز، طالقان خراسان، طالقان افغانستان، طالقان گیلان، طالقان شیراز، تالخونچه یا طالقونچه در اطراف اصفهان، طالقانى محله در اطراف سارى، طالقان تپه در اطراف گنبد کاووس، روستاى طالقانى در دهستان دریس کازرون و روستای طالقان از توابع شهر مهران در استان ایلام.»

3. آیت الله ری شهری پس از بیان و ترجمه احادیث مربوط به طالقان با فرض گرفتن سندیت آنها، درباره دلالت و مصداق آنها این گونه ابراز نظر کرده است: «با توجه به این که طالقان از توابع فومن از نظر جغرافیایى در کوه‏پایه‏هاى شمالى رشته کوه البرز و طالقان میان قزوین و کرج در کوه‏پایه‏هاى جنوبى همان رشته کوه و با طول جغرافیایى بسیار نزدیک هم قرار دارند، مى‏توان این دو جا را یک منطقه دانست و دِه طالقان را دروازه ورودى منطقه اصلى طالقان از سمت شمال و گیلان دانست. افزون بر این، برخى احادیث، تعداد افرادى را که از طالقان برخاسته‏اند، [سیزده و] بیست و چهار نفر و از سرداران جنگى و مردانى بزرگ خوانده‏اند. کنار هم نشاندن این دو صفت، احتمال مقصود بودنِ ده طالقان در نزدیکى فومن را دست کم تا دوره معاصر تضعیف مى‏کند؛ زیرا به گونه متعارف، پیدایش این تعداد سردار جنگى در یک منطقه کوچک، بسى کمتر از احتمال پیدایش آن در یک منطقه بزرگ و یا شهرى پرجمعیت است که پرورش انسان‏هاى بزرگى را نیز در سابقه خود دارد.

پس از کنار نهادن این احتمال و براى تعیین یکى از دو طالقان ایران و افغانستان، نیاز به قرینه‏هایى در متن احادیث داریم که تنها در دو حدیث این باب موجودند. در یک حدیث، خروج جوان حسنى را از دیلمان مى‏داند که چون ندا بر مى‏آورد: «یا آلَ مُحَمَّدٍ! أجیبُوا المَلهوفَ وَ المُنادِىَ مِن حَولِ الضَّریحِ؛ اى خاندان محمد! به ستم‏دیده‏اى که از گرد ضریح‏، ندا بر آورده است، پاسخ دهید»، کنوز الهى در طالقان به سرکردگى مردى از قبیله تمیم به نام شعیب بن صالح، به او پاسخ مى‏دهند. حال با توجه به این که دیلم یا دیلمان در رشته‏ کوه البرز و میان قزوین و گیلان قرار دارد، شاید بتوان این حدیث را شاهدى بر نفى طالقان افغانستان دانست؛ اما باید توجه داشت که برخى احادیث، خاستگاه حرکت شعیب بن صالح را سمرقند در خراسان دانسته‏اند. همچنین در حدیث بعدى - که منقول از کتاب الملاحم و الفتن‏ است - به صراحت، بیست و چهار تن یار برخاسته از طالقان را همان هایى مى‏داند که پیامبر صلى اللّه علیه و آله آنها را خراسانى خوانده است و این معنا بیشتر بر طالقان افغانستان صدق مى‏کند که از شهرهاى مشهور خراسان قدیم بوده است.

افزون بر این، دو حدیثى که اوطان یاران امام مهدى علیه السلام و شمار افراد برخاسته از آن جاها را ذکر مى‏کنند، طالقان را در میان مناطق خراسان ذکر کرده‏اند. در یک حدیث، آن را بلافاصله پس از سمرقند و در نقلى دیگر، آن را پس از ذکر فاریاب و سیستان و پیش از جبال غور (کوهستان میان هرات و غزنه در افغانستان) یاد کرده‏اند که بدین گونه احتمال طالقان افغانستان بیشتر تقویت مى‏شود.»

بحث های آیت الله ری شهری در این باره اقتضاء می کند که نظر دهندگان درباره سند و مصداق این احادیث باید واجد دانش هایی همچون حدیث با همه شاخه هایش، جغرافیا، تاریخ، جغرافیای تاریخی و... باشند. مواجهه احساسی و ابزاری با این احادیث می تواند آثار سوء غیر قابل جبرانی در اذهان مردم به ویژه جوانان داشته باشد. البته بحث روشمند و به دور از تعصب در این باره می تواند در محافل علمی در جریان باشد.

حسین عسکری

24 بهمن 1402

__________________________

ردپای دو جریان سیاسی در جعل «روایات طالقان آخرالزمان»

دکتر سید مرتضی حسینی شیرگ (دانش آموخته دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد) و دکتر حسن نقی زاده (استاد گروه علوم و قرآن حدیث دانشکده الهیات دانشگاه فردوسی مشهد) با انتشار مقاله ای علمی - پژوهشی با عنوان «نقش اهداف و رقابت های سیاسی در پیدایش روایات و مفاهیم جعلی در مهدویت و گونه شناسی آن» در فصلنامه علمی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا (شماره 60، زمستان 1402)، به بررسی مجعولات وارد شده از سوی سیاسیون در روایات مهدوی پرداخته اند. پژوهش آنان بیانگر وجود گونه های متعددی از جعل و تحریف در روایات و معارف مهدوی است: 1. جعل در نام نسب و مصداق مهدی موعود؛ 2. جعل در ویژگی های جسمی مهدی موعود؛ 3. جعل در مکان ظهور؛ 4. جعل در زمینه دولت متصله؛ 5. جعل در مدح و ذم بلاد از گونه های مهم جعل و تحریف جریان های سیاسی در حوزه مهدویت است. این دو پژوهشگر با بررسی سند و دلالت روایات مربوط به «طالقان آخرالزمان» نتیجه گرفته اند: «در جریان سیاسی زیدیه از جمله در جریان محمد بن قاسم نیز می توان روایاتی را در تقدّس بخشی به اماکن و مناطقی خاص شاهد بود. مکان قیام محمد بن قاسم در طالقان خراسان بزرگ بوده و او در این منطقه پرطرفدار بوده است. روایاتی از طالقان و نقش آخرالزمانی آن حکایت دارند...»

مطالب مربوط به روایات طالقان را در ادامه بخوانید.

--------------------------------------

در روایتی به نقل از امام صادق (ع) ایشان یاران حضرت مهدی (عج) را برشمرده و در این میان حجم قابل توجهی را از طالقان دانسته است (طبری آملی، 1413، ص 567). روایات گنج های طالقان از دیگر روایاتی است که بیانگر نقش آخرالزمانی طالقان است و جای نقد دارد. در حدیثی اشاره به گنج های طالقان شده است که نه از جنس طلا و نقره بلکه از جنس اسبان و مردانی نشانه دار دانسته شده است (ابن بابویه، 1395، ج 1، ص 264) و در حدیثی از امام علی (ع) نیز اشاره به این گنج ها شده و آن را مردان مؤمنی دانسته است که انصار مهدی در آخرالزمان هستند (اربلی، 1381، ج 2، ص 478). در حدیثی باز هم به نقل از حضرت علی (ع) با اشاره به گنج های طالقان و با تأکید بر عدم طلا و نقره بودن، آن تعداد یاران طالقانی مهدی، بیست و چهار نفر برشمرده شده است (ابن طاووس، 1416، ص 288). سومین حدیثی که از امام علی (ع) در این زمینه آمده، ضمن تعیین دقیق موقعیت جغرافیایی طالقان با ذکر لفظ «خراسان»، بار دیگر بر گنج های آن که از جنس مردان مؤمن هستند اشاره رفته است (ابن جوزی، 1386، ج 2، ص 59؛ سیوطی، 1417، ج 1، ص 27). در نهایت باید به حدیثی در منابع اهل سنّت به نقل از ابوهریره از پیامبر (ص) اشاره کرد که به گنج طالقان اشاره شده است. در این حدیث از جهاد در «ابواب طالقان» خروج گنج الهی از آن و زنده شدن دین به وسیله آن گنج سخن رفته است (ابن عساکر، 1415، ج 1، ص 257).

بررسی سندی این روایات، نشان از عدم اعتبار آن دارد و استناد به آن صحیح نیست (حسینی شیرگ، 1401، 173 - 178). در نقد متنی روایات یاران طالقانی مهدی باید گفت اسامی ذکر شده در متن، همگی اسامی رایج عربی هستند در حالی که گذر زمان و تغییر اسامی با توجه به تغییر فرهنگ ها بعید به نظر می رسد که در زمان ظهور بتوان این دست اسامی را یافت آن هم در طالقان زیرا بنا بر نقل منابع، این اسم بر دو منطقه اطلاق می شود یکی طالقان ایران که نزدیک قزوین قرار دارد و دیگری طالقان خراسان که بین مرو و بلخ واقع است (یاقوت حموی، 1995، ج 4، ص 6 - 7). با توجه به شهرت بیشتر طالقان خراسان و نقش پررنگ آن در قیام های سده های نخستین اسلامی، در این حدیث منظور طالقان خراسان است. یکی از احادیث پیش گفته شده نیز این نظر را تأیید می کند فضای ذهنی و فرهنگی راویان و سازندگان این دست روایات که به شمارش اسامی یاران حضرت مهدی (عج) پرداخته اند؛ فضای صدر اسلامی است و این فضا بر فکر آنان اثرگذار بوده است؛ در نتیجه اسامی که برای یاران حضرت مهدی (عج) برشمرده اند نیز متأثر از همان فرهنگ و فضا می باشد.

در روایات فضیلت طالقان می توان ردپای دو جریان سیاسی را یافت. نخست باید به جریان «محمد بن قاسم» اشاره کرد که جنبش او از طالقان [خراسان] آغاز شده و او در این منطقه طرفداران بسیاری داشت. آنان بعد از کشته شدن و یا غیبت او به مهدویتش قائل شدند (مسعودی، 1409، ج 3، ص 465). بعید نیست برخی از این طرفدارانش در جهت تقویت اعتقاد به مهدویت محمد بن قاسم و برای جذب طرفدار به جعل روایاتی در فضیلت طالقان پرداخته باشند و بخش قابل توجهی از یاران مهدی را از این منطقه معرفی کرده باشند. از آن جایی که پای ادعای مهدویت محمد بن قاسم در میان است روایاتی که در آن از مهدویت سخن رفته است شک برانگیزترند که ساخته جریان محمد باشد.

جریان دومی که نگاه بدبینانه ای را برمی انگیزد جریانی است که سعی در تشویق مسلمانان برای فتوحات بیشتر داشته است. با این توضیح که سیاست مداران بنی امیه و بنی عباس برای گسترش دایره حکمرانی خویش نیاز به فتوحات بیشتری داشتند در نتیجه باید مسلمانان را به نحوی برای فتح سرحدات دنیای اسلام تشویق و ترغیب می نمودند. معتقدیم یکی از روش های این حاکمان، ساخت روایاتی در فضیلت نقاط مختلف بود تا از این طریق شور مسلمانان را برای حرکت به این سرزمین ها و فتح آنها برانگیزند.

قزوین از جمله این سرزمین ها است که روایات فراوانی در فضیلت جهاد در این شهر و یا خوابیدن برای جهاد در این شهر جعل و ترویج شده است (نک. رافعی قزوینی 1408، ج 1، ص 5، ص 10 19). طالقان ایران منطقه ای نزدیک قزوین است و چه بسا همان طور که در فضیلت قزوین و این که بهترین پایگاه نظامی است برای طالقان نیز روایاتی جعل شده باشد. در میان روایات فوق، روایاتی که سخن از قتال در ابواب شهرهایی مثل طالقان دارد و روایتی که طالقان و برخی دیگر از شهرها را برترین «رباط» می دانند را می توان ساخته این جریان دانست و این اخبار ارتباطی با بحث مهدویت ندارد...

متن کامل این مقاله

مقاله استاد اسماعیل یعقوبی

پروژه «آمیش اسلامی» نه ممکن است نه مطلوب

حسین عسکری

«شیخ عباس تبریزیان» روحانی 61 ساله تجددستیز ایرانی - عراقی است. برخی او را «مجتهد» و «استاد مسلم طب اسلامی» و گروهی «فریبکار» و «شیاد طبی» توصیفش می کنند! مخالفت مطلق با دوا و درمان مدرن همانند واکسن، سزارین و... از نتایج تجددستیزی این روحانی سرسخت است که خود را «پدر طب اسلامی» می نامد. تبریزیان همان کسی است که در سال 1398 خورشیدی کتاب «اصول طب داخلی هاریسون» را آتش زد.

او اخیراً با انتشار یادداشتی در رسانه‌هایش «پروژه آمیش اسلامی» را برای شیعیان ایرانی تجویز کرده است. آمیش ها، تجددگریزان مسیحی در آمریکا و اروپا هستند. تبریزیان که از وجود «اهل توقف طالقان» هم با خبر است، زندگی به سبک روستای ایستا را نجات بخش منتظران از گمراهی های آخرالزمان می‌داند. با کمترین استدلال، «پروژه آمیش اسلامی» از جهت نظری و عملی، کافی و صائب نیست؛ چون تعمیم سبک زندگی آمیش ها و اهالی «روستای ایستا» به گستره جغرافیایی ایران و ایرانیان شیعه، نه ممکن است نه مطلوب. در ادامه، متن کامل یادداشت تبریزیان را بخوانید تا بهتر با استدلال های بسیط و خطی این نگاه ضد تجدد آشنا شوید.

4مهر 1402

ما به «آمیش اسلامی» نیاز داریم...

شیخ عباس تبریزیان

ما برای نجات از گمراهی به یک تغییر و تحول جدی در زندگی نیاز داریم و آن نیست مگر آمیش اسلامی. یک عده مومن و معتقد از اجتماع فعلی جدا شده و یک زندگی واقعی آرام و به دور از تجمل گرایی و پیچیدگی را می گذرانند. مانند قومی به نام آمیش که در آمریکا زندگی می کنند. تعداد آن ها کم نیست بلکه بالغ بر دویست و پنجاه هزار نفر می باشند. آن ها در سرزمین هایی زندگی می کنند دور از شلوغی و زندگی شهری و گناه عمده تفکر آن ها عدم قبول تمدن و پیشرفت ظاهری بشر است. نه برقی و نه آب لوله کشی. نه ماشین سوار می شوند نه تلفن نه موبایل نه تلویزیون نه اینترنت و نه حتی پول و اسکناس دارند. از اسب و کالسکه استفاده می کنند و به دولت کار ندارند و دولت هم با آن ها کاری ندارد. زندگی ساده و با قناعت دارند و در عین حال کار می کنند و کشاورزی می کنند و دامداری. ولی هیچ کس برای خودش کار نمی کند. محصول و دسترنجشان را می برند به انباری و هر کس هر چه نیاز دارد از انباری برمی دارد و مال من ومال آن وجود ندارد. زمین اگر هم زیاد وجود دارد به مقدار کم برمی دارد و اکتفا می کند و طمع نمی کند. خانه های کوچک و متواضع می سازند در عین حال بچه زیاد می آورند و هر خانواده شش، هفت بچه دارد. اگر کسی به خانه نیاز دارد مردم جمع می شوند و برای او خانه می سازند. خانم های آنان با حجاب و با نجابتند و اگر کسی کار بدی انجام می دهد اخراج می شود.

هر بچه که به سن چهارده سالگی می رسد آزاد می گذارندش تا به شهر برود و هر کاری دلش می خواهد انجام بدهد. تا سن شانزده سالگی تصمیمش را می گیرد یا به آن زندگی برگردد یا در شهر بماند. جالب این است که نود و پنج در صد آن ها برمی گردند و آن زندگی را ترجیح می دهند. آن ها معتقدند تمدن و پیشرفت باعث گمراهی بشر شده و او را از تعالیم انجیل دور کرده است. طایفه آمیش به انجیل مو به مو عمل می کنند و جالب این که خیلی به اسلام نزدیکند تا جایی که روزی پنج مرتبه نماز می خوانند و به خاطر اعتقادشان و تقیدشان بسیار محترمند. ما به آمیش اسلامی نیاز داریم. چیزی شبیه این زندگی یا زندگی منتظران در طالقان تا از گمراهی ضلالت نجات پیدا کنیم. راه حل این همه انحراف و کجروی همین مسلک است. ما خیلی متوجه نیستیم ولی تلویزیون، اینترنت، موبایل، فضای مجازی و خوردن حرام و شبهه، رقابت چشم و هم چشمی و طمع‌ ورزی، سیاست و عملکرد بزرگان مردم را مسخ کرده و انسان را از انسانیت جدا کرده و به چیزی شبیه خوک تبدیل کرده است. ایده و طرح چنین اجتماعی موجود است و ترسیم شده و تنها چیزی که نیاز داریم یک زمین بزرگ است در یک منطقه خوش آب هوا که از نظر سرما و گرما متعادل باشد. خواهید دید که خیلی ها به این زندگی علاقه دارند. مومنین واقعی در یک جا جمع شوند و مشغول خودسازی و آماده شدن برای ظهور امام زمان (عج) باشند.

__________________________

مطالب کانال تلگرامی البرز پژوهی درباره روستای ایستای طالقان - 1

مطالب کانال تلگرامی البرز پژوهی درباره روستای ایستای طالقان - 2

مطالب کانال تلگرامی البرز پژوهی درباره روستای ایستای طالقان - 3 

فاصله روستای ایستای طالقان از انتظار قرآنی؟

جلسه نهم درس‌گفتارهای شیخ محسن قنبریان (مدرس حوزه و دانشگاه(

شهر بهبهان

ماه رمضان سال 1394ش

روستای ایستا

- تاسیس سال 1369، خالی از تکنولوژی و شناسنامه و...

- چندان مالکیتی برای اموالشان در میان خود نمی بینند و نزاعی بر سر اموال ندارند؛

- غیر خود را «اهل بیرون» می نامند و برخی از آنها کلا 2 یا 3 بار از روستا بیرون رفته اند؛

- آموزش در حد مکتب خانه و واجبات و محرمات فقهی دارند و در مجموع 18 یا 20 جلد کتاب در روستاست از جمله رساله میرزا صادق مجتهد تبریزی (که تحت تاثیر آراء اویند)؛

- میرزا صادق متوفی 1311ش است. تاکید فراوان در نظر و عمل بر طرد مطلق اندیشه تجدد و دستاوردهایش داشت و تا پایان عمر به عدم جواز استفاده از ابزار تکنولوژیک و امور جدید فتوا داشت. حکومت را مال خدا و معصوم و حتی مشروطه مشروعه را هم قبول نداشت؛

- پیروان او «اهل توقف» نام گرفتند یعنی توقف قبل از مدرنیته!

- پس از او سید حسین نجفی مقلدان را جمع کرد و بعدش سید جواد پسرش؛

سال 1366، تعدادی از خانواده های مقلد میرزا صادق (13، 14 خانوار) در میزان دانش فقهی سید جواد شبهه و به منطقه ای در تنکابن رفتند بخاطر دشواری کشت گندم در آنجا و نیاز به ماشین به طالقان مهاجرت کردند؛

- بزرگ مهاجران حسین قلی ضیایی علت انتخاب طالقان را احادیث آخرالزمانی درباره طالقان خواند! زمین های روستا را خرید و از سال 1368 زندگی موعودگرایانه ای بنیان یافت؛

- مطلقا جشن و عزا (حتی برای معصومین) ندارند! به زیارت نمی روند (چون محتاج وسیله نقلیه است!) حج نمی کنند (چون پاسپورت و ویزا می خواهد!) مشروطه را شروع آخرالزمان می دانند! به رویای صادقه معتقد و در تایید روش زندگی به آن استناد می کنند! آیین انتظار را کنار رودخانه دارند (ظاهرا ظهور را هم از مکه نمی دانند!) زنان و دختران، خانه نشین اند و هیچ اهل بیرونی آنها را ندیده است! هیچ فعالیت سیاسی ندارند و کم عیب ترین حکومت غیبت را قاجار می دانند!!! خفیف تر این سبک انتظار در قم و مشهد هم پیدا می شود!

انتظار قرآنی!

- قرآن در آیه 116 هود از «اولوا بقیه» سخن می گوید. یعنی صاحبان بقاء و ماندگاران. (بقیة الله مصداق اتم و بزرگ اولوا بقیه است)؛

- آنها را چنین وصف می کند: «فلولا کان من القرون من قبلکم اولوا بقیة ینهون عن الفساد فی الارض الا قلیلا ممن انجینامنهم... شگفت است که چرا از امت هایی که پیش از شما می زیستند، صاحبان بقاء و ماندگارانی نبودند که قومشان را از فسادگری در زمین باز دارند؟! جز عده ای اندک که نجاتشان دادیم.» نهی از فساد در زمین و مبارزه با ظلم راه اولوا بقیه شدن و رسیدن به بقیة الله است؛

- حدیث معتبر لوح اوصاف یاران غیبت امام عصر (ع) را همین جور می شمارد: سرشان به هدیه داده می شود، کشته و آتش زده می شوند و زمین از خونشان رنگین می شود و.‌‌.. (ر.ک: کمال الدین/صدوق)

مقایسه با تشرفات آیت الله محمدتقی بافقی!

- با نگاه به اخبار استراتژیک آخرالزمان درباره قم با شیخ عبدالکریم حائری - که برای زیارت قم آمده بود - مباحثه ای زیبا کرد و او را قانع به تاسیس حوزه علمیه قم کرد.

- خود عهده دار شهریه طلاب شد و به کرات محضر حضرت مهدی (ع) تشرف یافت و تنگناهای مالی و غیر مالی را حل کرد؛

- هفته ای یکبار یا دوبار جمکران می رفت به علی بن مهزیار طعنه داشت که: جای 20 سال حج و جست و جوی امام عصر (ع)، چرا یک شب نیمه شعبان کربلا نیامد تا دستش را در دست امام زمان (ع) بگذارم!

- اولوا بقیه ای بود که در جریان کشف حجاب رضاخانی وقتی رضاخان زنان دربار را بدون حجاب حرم حضرت معصومه آورد، تنها اما با شجاعت ایستاد و راهشان نداد. رضا خان قم آمد و او را زیر چکمه گرفت!

- بعد به ری و آستان عبدالعظیم تبعید و در 73 سالگی مسموم و شهید شد؛

- امام خمینی از او آموخت و در درس اخلاق از او نام می برد: «هرکس می خواهد در این عصر مومتی را زیارت کند که شیاطین تسلیم او هستند به شهر ری مسافرت کند و بعد از زیارت حضرت عبدالعظیم، مجاهد بافقی را ببیند.»

- این سبک انتظار قرآنی، انقلاب اسلامی را ساخت که نباید به انتظارهای ایستایی و حجتیه ای تقلیل یابد.

روستای طالقان باید با روستای پاریس فرق کند

(از روستای کندلی هرپی فرانسه تا روستای ایستای طالقان)

اشاره: شیخ محسن قنبریان از روحانیون شهر بهبهان از توابع استان خوزستان در 26 فروردین 1398 طی مطلبی در وب سایت خود ضمن اشاره به روستای شیعه نشین «کندلی هرپی» در کشور فرانسه، به روستای ایستای طالقان هم اشاره کرده است. گفتنی است ساکنان روستای کندلی هرپی (Conde les Herpy)  شیعه و معتقد به ظهور امام مهدی (عج) هستند.

مستضعفان روستای کندلی هرپی!

مستضعف، فقط گرسنگان و بی خانمان ها نیستند. در تعریف قرآن دو قید دارد: 1. لایستطیعون حیله؛ 2. لایهتدون سبیلا (98نساء). حیله یعنی چاره. یعنی آنچه «حائل» بین انسان ها با مناسبات غلطِ جوامع کفر شود. پس مستضعف یعنی کسانی که توان بر چنان حائلی ندارند و به راهی درست هم هدایت نمی شوند. روستای (conde les herpy) در قلب فرانسه محل سکونت تعدادی شیعه فرانسوی الاصل است که از مناسبات جاهلیت مدرن رهیده اند اما فرانسوی ها آنها را هموطن خود نمی دانند! اهالی این روستا همه منتظر امام غائب و نمونه ای از نگهداری ایمان مثل آتش در کف دست و یا دست کشیدن بر شاخه های تیغ دارند. ویدئوهای بیشتر از این روستا در اینترنت موجود است. تازه، اهالی کندلی هرپی، «راه را یافته اند» و برای حیله و حائل تلاش می کنند. آماری از این گونه گروه های مستضعف در سراسر زمین دارید؟! آنهایی که به ستوه آمده اما هنوز به امام حق هم راهنمایی نشده اند بسیار بیشترند!

پرسش و پاسخی درباره یادداشت مستضعفان روستای کندلی هرپی

- سؤال: روستایی اینچنین در اطراف طالقان ایران هم وجود دارد؛ (1) آیا می شود آنها را هم رهیده از مناسبات غلط شمرد؟! آن وقت فرق جمهوری اسلامی و دولت مدرن فرانسه چیست؟!

- پاسخ: تفاوت این دو روستا را می توان در این روایت کافی دید که امام صادق (ع) می فرماید: «خداوند برای دین دو دولت (دوره) قرار داده است: دولت و دوره آدم [خلیفه خداوند] و دولت ابلیس! پس دولت آدم، دولت خداوند است. هر وقت خداوند اراده کند که آشکارا پرستش شود، دولت آدم را نمایان می کند و هر وقت اراده کند که نهانی پرستش شود دولت ابلیس [مجال می یابد]…» (2) آن مقدار از انزوای روستای طالقان که از مناسبات تمدن جدید است، که مشترک با روستای پاریس است؛ و برای حائل و حیله از نجاست های جاهلیت مدرن است. اما انقلاب اسلامی، نقطه شروع بیداری اسلامی و مقدمه ظهور دین حق است (ان شاء الله). پس وقت پرستش علنی خدای متعال و تلاش برای اعتلاء کلمه توحید است. از این رو روستای طالقان باید با روستای پاریس فرق کند. تلاش و مجاهده برای به ثمر رسیدن انقلاب و باز شدن افق ها جلوی دید جهانیان برای طلوع خورشید ولی مطلق با این نحوه انزوا نمی سازد. البته سطحی از استضعاف برای کل حرکت انقلابی مردم ایران و جنبش ها و نهضت های وابسته به آن هست که همان مصاف جدی انقلاب با فرهنگ و خوی استکباری در عرصه های مختلف است از این حیث تهران و شهرهای مدرن شده ما هم در فشار این استضعافند. که باز به معنای پذیرش ضعف و زبونی نیست. مبارزه ای است که در عرصه هایی اقتدارمان علنی شده و در عرصه هایی درگیریم و منتظر «روز قدرت اسلام» هستیم. برای تفصیل از این دو رویکرد سلسله مباحث «بقیه الله» - بخصوص جلسه 10- را تعقیب کنید.

پانوشت ها

1. روستایی در طالقان متشکل از حدود 14 خانواده (40، 50 نفر) که از سال 1369 تا الان تاسیس شده است خالی از ابزار تکنولوژی و بدون شناسنامه اند و جزء آمار ایران نیستند. سواد مکتب خانه ای در حد واجب و حرام فقهی و عقاید دارند و عمدتا! مقلد و پیرو میرزا صادق مجتهد تبریزی (متوفی 1311ش) هستند که با اندیشه تجدد و دستاوردهایش مطلقا مخالف بود حکومت را مال معصوم می دانست و پیروانش به اهل توقف معروف شدند (توقف در قبل از مدرنیته و نپذیرفتن آن). حسین قلی ضیایی بخاطر احادیث مدح طالقان در آستانه ظهور این روستا را اطراف طالقان بنا کرد و زندگی موعود گرایانه ای را بنا نهاد. به رویای صادقه معتقد وآیین انتظاری در کنار رودخانه دارند و...

2. الکافی، ج 2، ص 372 / ج 8، ص 158.

گزارش خبرنگار خبرگزاری صدا و سیما از روستای کندلی هرپی فرانسه

ساکنان اصالتاْ فرانسوی این روستا، مذهب شیعه دوازده امامی دارند و معتقد به ظهور منجی یعنی امام مهدی (عج) هستند. این روستای زیبا، «کندلی هرپی» (CONDÉ LÉS HERPY)  نام دارد و در 200کیلومتری شمال فرانسه واقع است.

__________________________

مطالب کانال تلگرامی البرز پژوهی درباره روستای ایستای طالقان - 1

مطالب کانال تلگرامی البرز پژوهی درباره روستای ایستای طالقان - 2

«غربت علم» در روستای ایستای طالقان

بحث درباره جریان «تجددگریزی سنتی» در ایران معاصر به ویژه «اهل توقف طالقان» همچنان در محافل علمی و فرهنگی کشورمان گرم است. چند روز پیش کتابی خواندم به نام «غربت علم: علم و تکنولوژی در کشاکش مدح و ذم» نوشته آقای احمد راسخی لنگرودی که در سال 1400 خورشیدی به همت انتشارات قصیده سرا با شمارگان 500 نسخه در 256 صفحه منتشر شده است. نویسنده در صفحات 204 تا 207 با ارجاع به کتاب بنده، زیست جمعی و فردی اهالی روستای ایستای طالقان را توصیف کرده است. آقای احمد راسخی لنگرودی (متولد 1337 خورشیدی) - که از پژوهش گران شناخته شده مطالعات علم و تکنولوژی در ایران است - در این کتاب، «نگاه های انحرافی» به علم در جهان معاصر را برشمرده که موجب غربت علم در میان دو طایفه شده است:

1. «علم ستیزان» که خود دارای دو گرایش هستند:

الف) «قشری گرایان مذهبی»: از نگاه آنان علم، دنیوی و مادی است و در تعارض با دین که صرفاً معنوی و اخروی است قرار دارد (علم ضد دین است). این جریان به دو گروه «تجددستیز» و «تجددگریز» تقسیم می‌شود.

ب) «طبیعت گرایان»: در نگاه آنان علم و محصول آن تکنولوژی، گرچه در راحتی و رفاه انسان نقش کلیدی داشته اند اما برای محیط زیست و طبیعت زیان‌آور بوده اند (علم ضد طبیعت است).

2. «علم مداران» (ساینتیست‌ها) که پس از ظهور اندیشه مدرنیسم پدید آمده است. آنان علم را امری مطلق در نظر گرفته و انسان را از سنت و آموزه‌های وحیانی بی‌نیاز می‌دانند. در نگاه آقای راسخی لنگرودی هر دو گروه (علم ستیز و علم مدار) آن چنان که باید حق علم را بجا نیاورده‌اند و پیش فرض مهم آنان، تعارض علم و دین است.

نویسنده در فصل ششم این کتاب با عنوان «معارضان علم» به چرایی و چگونگی مخالفت با تکنولوژی در قالب گروه‌های اجتماعی معاصر پرداخته و از باب نمونه به «لودیت‌ها»، «آمیش‌ها» و «روستای ایستا» اشاره کرده است. به نظر می‌رسد او اهل توقف طالقان را زیر مجموعه گروه «علم ستیزان»، آن هم از نوع «قشری گرایان مذهبی» و از جنس «تجددگریزان» می داند. به نظرم این تقسیم بندی هوشمندانه درباره مواجهه با علم و تکنولوژی در ایران معاصر تا مدت‌ها کارا باشد. شما چه فکر می کنید؟

حسین عسکری

24 شهریور 1402

بازتاب...

دیدگاه کاظم طیّبی فرد

معلم، پژوهشگر و دانشجوی البرزی دکتری فلسفه

__________________________

مطالب کانال تلگرامی البرز پژوهی درباره روستای ایستای طالقان - 1 

روستای ایستا: پژوهشی درباره اهل توقف در طالقان 

نویسنده: حسین عسکری

ویراستار: اسماعیل آل احمد

ناشر: تهران: نشر شهید سعید محبی

چاپ اول، بهار 1389

144صفحه، رقعی

شابک: 978-964-6919-14-3

کد دیویی: 297.889

زبان کتاب: فارسی

محل نشر: تهران

معرفی مختصر کتاب

نگارنده در پژوهش حاضر، با روش علمی جامعه‌شناسی روستایی یا مردم‌شناسی، در شهرستان طالقان به تحقیق پرداخته و یک جامعه کوچک سنّتی روستایی را که مردم آن پشت به مظاهر تمدن جدید کرده و به روش مردم دویست سال پیش زندگی می‌کنند، معرفی کرده است. این مردمِ شیعه مذهب، که خود را از پیروان و مقلّدان مرحوم آیت‌الله میرزا «صادق مجتهد تبریزی» می‌دانند، به نام مردم اهل «توقف» و یا اهالی روستای «ایستا» معروف هستند.

معرفی کتاب در وب سایت موسسه خانه کتاب و ادبیات

__________________________

معرفی روستای ایستای طالقان به زبان ترکی آذربایجانی در دانشنامه ویکی پدیا

ویکی‌پدیا، دانشنامه ای است همگانی و آزاد که 18 میلیون مدخل به 270 زبان را در اینترنت منتشر کرده و 80 میلیون بازدید کننده در ماه دارد. در این دانشنامه آزاد، علاوه بر زبان فارسی، روستای ایستای طالقان به زبان ترکی آذربایجانی با دو خط عربی و سیریلیک هم معرفی شده است. به نظر می رسد این مدخل، برگردانی خلاصه از مدخل فارسی دانشنامه است.

دورانلار و یا طالیقان توققوف اهلی

دورانلار (و یا طالیقان توققوف اهلی) تبریزلی میرزه صادیق موجتهدین اوممتی اولان بیر مونزوی و زاهید قوروپدورلار. دورانلار، دیگر اینسانلاردان اوزاق دورورلار. بونلار هر هانسی بیر موعاصیرلیک و تئکنولوگییا آسپئکتلرینه قارشیدیرلار. دورانلار تبریزین نوبار محلله سیندن طالیقان بولگه سینه گئدیبلر و طالیقانین منتظران کندینده یاشاییرلار. دورانلار چوخ زنگیندیرلر و تبریز بازاریندا نوفوذلودورلار. دورانلار و آمئریکاداکی آمیش طریقتی آراسیندا غریبه بیر اوخشارلیق وار.

قایناقلار: حسین عسکری، روستای ایستا: پژوهشی درباره اهل توقف در طالقان، تهران: نشر شهید سعید محبی، 1389؛ حسین عسکری، «طایفه? عجیب در طالقان»، ماهنامه تصویر ساوجبلاغ، ش 48، دی 1377، ص 9؛ «درنگی در روستای ایستای طالقان»، ماهنامه اخبار شیعیان، سال ششم، شماره 57، مرداد 1389، ص. 31.

__________________________

کشور که مثل روستای ایستا نیست...

در چهارم تیر 1402 نشست علمی «ظرفیت‌ سنجی دین نسبت به مفاهیم مدرن»، با ارایه دکتر سید صادق حقیقت و با حضور دکتر سید علی میرموسوی و دکتر محسن مهاجرنیا (ناقدین) در پژوهشگاه فقه معاصر قم برگزار شد. در این نشست علمی، دکتر حقیقت (عضو هیأت علمی پژوهشگاه امام خمینی و انقلاب اسلامی) در اثنای بحث خود به «روستای ایستای طالقان» اشاره کرده و گفت: «...یعنی امام خمینی یک کبرای کلی در نظر داشتند که دینی که نتواند در زمان مدرن به زبان جدید ترجمه شود، این دین کارآیی ندارد و بنابراین قرائت ما از آن دین اشکال دارد. بنابراین اگر امام خمینی چنین کبرایی داشته باشند دارند به آیت‌ الله قدیری احتجاج می‌کنند که این‌طوری که شما می‌گویید کل تمدن باید از بین برود، در حالی که اسلام دینی است که برای همه زمان‌ها و از جمله زمان مدرن آمده است و بنابراین در این زمان هم باید کارآیی داشته باشد. یعنی اگر یک روستایی مثل روستای ایستا را تصور کنیم که یک دیواری دور خودش کشیده و با مظاهر تجدد کاری ندارد، بله، شاید بتوانیم این‌طور بگوییم ولی امام خمینی که این‌طور نیست و کشور که مثل ایستا نیست که یک دیواری دور کشور بکشیم و بگوییم با کسی ارتباط نداشته باشیم، بنابراین باید مفاهیم مدرن قابلیت انطباق و ترجمان برای زمان جدید یا دوران مدرن را داشته باشد. این مقدمه بحث است...»

گزارش کامل این نشست علمی

برخی گرایش ها اساساً با تجدد قطع رابطه کرده اند، مثل روستای ایستا در طالقان...

سرفصل های سخنرانی دکتر سید صادق حقیقت (عضو هیأت علمی پژوهشگاه امام خمینی و انقلاب اسلامی) با عنوان «جریان های فکری معاصر ایران با تأکید بر دوگانه سنت – تجدد»، تویسرکان، شهریور 1403

- تقسیم بندی های زیادی برای جریان های فکری معاصر ایران متصور است: دموکراتیک / اقتدارگرا، چپ و مذهبی و ملی گرا، چپ و راست اقتصادی و مانند آن؛

- برخی گرایش ها اساساً با تجدد قطع رابطه کرده اند، مثل روستای ایستا در طالقان؛

- جناحی از گفتمان سنتی از دوران مشروطه با تجدد ضدیت پیدا کرد: خط فکری شیخ فضل الله نوری؛

- برخی از اندیشمندان این گفتمان از زمان مشروطه در پی توجیه دینی پدیده های مدرن برآمدند، همچون مرحوم نایینی و آخوند خراسانی؛

- سنّت گرایان نقاد تجدد محسوب می شوند؛

- بنیادگرایان شیعی، همانند نواب صفوی، شدیداً با تجدد زاویه دارند؛

- ارتباط ایشان با جریان های بنیادگرای سنی، همانند اخوان المسلمین، بیش از جریان اصلی سنتی، همچون آیت الله بروجردی، بوده است؛

- پدیدار شدن اسلام سیاسی در دهه 1320 خوانشی جدید را رقم زد؛

- جناح رادیکال در گفتمان فوق، همانند استاد مصباح، از یک جهت به خط شیخ فضل الله شباهت دارد؛

- تفاوت این جناح فکری با شیخ در آن است که در قالب اسلام سیاسی خود را نشان داده است؛

- پروژه مهم این جناح، اسلامی سازی است؛

- اسلام سیاسی ضرورتاً رادیکال نیست؛

- همروی سنت و تجدد در صدد است راه سوم و گرایش بدیعی را مطرح سازد

آقای دکتر یوسف پاکدامن (دانش آموخته رشته جامعه شناسی دانشگاه تبریز) رساله دکتری اش را اختصاص داده به مواجهه مردم تبریز با جهان مدرن. در زمستان 1401 مقاله ای با عنوان «مردم تبریز چگونه با جهان مدرن مواجه می شوند؟» را از این رساله استخراج کرده و در شماره  69 فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات منتشر کرده است. نویسنده در این مقاله علمی - پژوهشی با استناد به کتاب «روستای ایستا» بنده و پایان نامه کارشناسی ارشد خانم رقیه قاسمی درباره «زندگی و اندیشه های سیاسی و اجتماعی میرزا صادق مجتهد تبریزی» به شرح زندگی اهالی روستای ایستای طالقان هم پرداخته است. مطالعه این مقاله خواندنی را به مخاطبان گرامی کانال تلگرامی البرزپژوهی توصیه می کنم.

حسین عسکری

26 خرداد 1402

____________________________

مردم تبریز چگونه با جهان مدرن مواجه شدند؟

دکتر فاروق امین مظفری

دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشکده حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

دکتر محمد عباس زاده

استاد گروه علوم اجتماعی دانشکده حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

دکتر ناصر صدقی

دانشیار گروه تاریخ دانشکده حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

دکتر یوسف پاکدامن

دکتری جامعه شناسی دانشگاه تبریز (نویسنده مسئول)

چکیده

جامعه ایران از حدود 150 سال پیش به این سو وارد مرحله‌ای جدید از ساختار اجتماعی شد که به طور طبیعی باعث خلق کنش‌های موافق و مخالف در مواجهه با پدیده‌های نوظهور آن گشت. در این مقاله تلاش شده است به میانجی روایات مردمی، به فهمی از چیستی و چگونگی مواجهه مردمی با این پدیده‌ها دست بیابیم. برای این مطالعه، شهر تبریز به عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای درگیر با جهان مدرن، انتخاب شد. ما در این مقاله، مبنای تجدد را پرسش عباس میرزا تعیین کردیم. این پرسش ما را به نیمه اول قرن نوزدهم برده و تا فراگیر شدن جهان مدرن، تا نیمه دوم قرن بیستم روایت‌های مختلف را دنبال کردیم. شیوه تحلیل داده‌های این مقاله، تحلیل تماتیک می باشد. تم‌های استخراجی در پنج موضوع «مقاومت در برابر جهان مدرن»، «ترس از دست دادن ایمان»، «ناسازگاری پدیده‌های نوین با ارگانیسم فرهنگی جامعه»، «استقبال از جهان مدرن» و «بی‌اعتمادی به دولت» دسته‌بندی شدند. این تحقیق نشان می‌دهد تا برآمدن نظم جدید در شهر تبریز، منازعه بالایی بین جهان‌بینی قدیم و جدید و الگوهای قدیم و جدید رخ داده است. یافته‌های این رساله حاکی از آن است که وضعیت جدید به آسانی حاصل نشده است و ابرگفتمان جهان سنتی که بر تمام لایه‌های زبانی و لایه‌های تفکری و لایه‌های وجودی زندگی جمعی و شخصی و اعتقادی افراد سایه افکنده است، تا تثبیت هر پدیده و نهاد مدرنی، از هیچ کوششی فروگذار نبوده و شکل‌گیری جهان جدید، با مقاومت، ستیز و کشمکش فراوانی همراه بوده است.

کلیدواژه‌ها: جهان مدرن، تجربه زیسته،تبریز، مردم، روایت.

دانلود مقاله