اینجا گلدره است؛ روستایی عشایری در شهرستان نظرآباد
فتانه احدی
تقریباً در 80 کیلومتری کرج، آنجا که شاید فکرش را نمی‌توان کرد، مردمانی از جنس صحرا و دشت و ییلاق و قشلاق زندگی می‌کنند. برای دیدن آنها باید به نظرآباد رفت و آن را پشت سر گذاشت. در جاده «خُرم‌آباد» آنقدر می‌رویم تا به یک فرعی می‌رسیم. تابلویی آهنی که رویش نوشته به «محمد‌آباد حسین خانلو خوش آمدید» در آغاز این راه فرعی خود نمایی کند. راه را پیش می‌گیریم ومستقیم می‌رویم به روستایی می‌رسیم و کوچه پس کوچه‌هایش را پشت سرمی گذریم. در جاده بیرون روستا پیش می‌رویم و به دشت و صحرا می‌رسیم. از دور سیاهی دیده می‌شود. با دقت بیشتری جنب و جوشی در سیاهی به نظر می‌رسد. اینجا گلدره است محل اسکان عشایری که به قشلاق آمدند و زمستان را اینجا می‌مانند. سرزمینی خاکی که با زندگی عشایر عجین است.گویی خاک قدرتی در برابر همت بلند عشایر ندارد. باد و خاک هر قدر دست به دست هم می‌دهند تا آشوبی به پا کنند، حریف مردمان سخت‌کوش صحرا‌نشین که مهربانی عرضه می‌کنند، نمی‌شود. زندگی سخت، با امکاناتی اندک، نخستین چیزی است که در گلدره جلب توجه می‌کند. چند سیاه چادر و چند ساختمان سنگی و آجری طویله‌هایی موقت، گله شتر و گوسفند، مردمانی ساده و بی‌آلایش همگی گواه از تلاش برای بقا و عشایر ماندن حتی در این صحرای سختی‌هاست. عشایر‌گونه زندگی کردن هم عالمی دارد اما بسیار سخت است، حداقل برای شهرنشینانی که ساعاتی مهمان این صحرا ومردمانش هستند. ادامه مطلب...
اغلان تپه در طول تاریخ و عرض جغرافیا
«اغلان تپه در طول تاریخ و عرض جغرافیا» عنوان کتابی 108 صفحه ای نوشته مرتضی دهقان آزاد و علی خردروستا است که در شمارگان هزار نسخه به وسیله انتشارات سوره مهر (وابسته به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی) منتشر شده است. نویسنده این کتاب در معرفی روستای اغلان تپه نوشته است: «روستایی پویا در بخش چهارباغ شهرستان ساوجبلاغ، با مردمانی مهربان و شهیدپرور که جملگی کشاورز و دامدار هستند.» نویسنده در صفحه 13 این کتاب به وجه تسمیه اغلان تپه پرداخته است. موقعیت جغرافیایی و سیاسی این روستا، پیشینه کشاورزی و زمین های قابل کشت، دامداری و پرورش طیور، اماکن تاریخی و مذهبی، جمعیت و مهاجران، عناوین مطالب این کتاب هستند. از قسمت های دیگر تک نگاری روستای اغلان تپه می توان به بخش دین و آداب و رسوم مذهبی این روستا اشاره کرد. تعزیه، عزاداری، بیدار کردن مردم برای سحری در شب های ماه رمضان، مراسم چمجه گلین، مراسم عروسی، شال اندازان در عروسی ها، قاشق زنی در نوروز، از خواندنی های این کتاب به شمار می آید. نویسنده این کتاب با ظرافت خاص به معرفی مشاهیر و در آخر به قهرمانان روستا اشاره کرده که شهدای این روستا می باشند. تصاویر قدیمی روستا، احکام، دست نوشته ها و آثار تاریخی روستا، بخش پایانی این کتاب را تشکیل می دهد.
بلوغ دختران و عوامل فرهنگی، اجتماعی و زیستی مؤثر بر آن در مناطق روستایی ساوجبلاغ
سیده مریم حسینی، مطالعه مقایسه ای بلوغ دختران و عوامل فرهنگی، اجتماعی و زیستی مؤثر بر آن در مناطق روستایی شهرستان ساوجبلاغ، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مردم شناسی، استاد راهنما: دکتر اصغر عسگری خانقاه، استاد مشاور: دکتر علی رضا محسنی تبریزی، دانشگاه آزاد اسلامی (تهران مرکزی). دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی، پاییز 1380.
چکیده پایان نامه: هدف پژوهش مطالعه و مقایسه عوامل زیستی، اجتماعی و فرهنگی در روستاهای شهرستان ساوجبلاغ و تاثیر آنها بر سن دخترانی است که در این شرایط زندگی می کنند، همچنین شناخت عناصر فرهنگی مربوط به دختران در این جوامع و مقایسه آنها با همدیگر است. روش تحقیق میدانی همراه با مشاهده مشارکت آمیز و پرسش و مصاحبه می باشد که به بخش عملی تحقیق مربوط است و استفاده از روش اسنادی یا کتابخانه ای که به بخش نظری تحقیق مربوط می شود. نتایج به طور کلی نشان می دهد بلوغ جنسی همراه با تحولات روانی است ک نه تنها تغییرات جسمی ناشی می شود بلکه محیط فرهنگی و اجتماعی نیز بر کیفیت آن و نحوه گذر فرد از آن تاثیر می گذارد. از طرف دیگر آنچه در جوامع مورد تحقیق به دست آمده از بین عوامل مختلف عامل جغرافیا نظیر ارتفاع و آب وهوا، وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه و نیز عامل وراثت یا ژنتیک تاثیر بیشتری بر پیش رسی یا دیررسی بلوغ داشته است.
مناسبات روستا با شهر و اثرات توسعه ای آن
مطالعه موردی: شهرستان ساوجبلاغ
سعید معیدفر، صادق اکبری، «مناسبات روستا با شهر و اثرات توسعه ای آن، مطالعه موردی: شهرستان ساوجبلاغ»، مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 6، ش 8 و 9، پاییز و زمستان 1385 و بهار و تابستان 1386، صص 75 - 96.
چکیده: پیوندهای گوناگونی برحسب شرایط و بسترهای اقتصادی و اجتماعی بین روستاها و شهرها برقرار است که این پیوندها می تواند اثرات توسعه ای و یا توسعه نیافتگی برای هردام از فضاهای شهری و یا روستایی (به ویژه روستاها) را به دنبال داشته باشد. بر این اساس هدف مهم این تحقیق آن است که روابط و مناسبات بین روستا با شهر و سطح توسعه یافتگی روستاها را تبیین نماید. برخی از نظریه های منفی نگر، مناسبات روستا با شهر را باعث توسعه نیافتگی و برخی دیگر مناسبات را عامل توسعه یافتگی می دانند. رویکرد نظری این پژوهش حاکی از آن است که مناسبات عامل اصلی توسعه یافتگی محسوب می شود و نتایج به دست آمده نیز نشانگر این است که بین میزان مناسبات روستا با شهر و سطح توسعه یافتگی آن رابطه مثبت وجود دارد. همچنین روستاهایی که مسافت آن ها با شهر کمتر است مناسبات آنها با شهر بیشتر و همچنین سطح توسعه یافتگی آنها بیشتر است .
کلید واژه ها: مناسبات روستا با شهر، سطح توسعه یافتگی، پیوند روستا با شهر.
تاثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی
(مطالعه موردی: روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ)
محمود جمعه پور، شکوفه احمدی، «تاثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی؛ مطالعه موردی: روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ»، پژوهش های روستایی، دوره دوم، ش 5، بهار 1390، ص 33.
چکیده: رویکرد معیشت پایدار یکی از رویکردهای تحلیلی جدید در زمینه توسعه روستایی است که در سال های اخیر به منظور توسعه روستایی و کاهش فقر مورد توجه قرار گرفته است. به تازگی در الگوی جدیدی به نام چارچوب معیشت پایدار برای گردشگری تلاش شده است با شناخت روابط و شکاف های موجود میان رویکرد پایدار و بافت گردشگری و مباحث اساسی مربوط به هر یک، همگی در یک الگو ادغام شوند. در تحقیق پیش رو با کمک چارچوب تحلیلی معیشت پایدار گردشگری و ترکیبی از روش های تحلیل کمی و کیفی و با استفاده از مطالعه موردی، نقش و تاثیرات گردشگری به عنوان استراتژی معیشت پایدار در توسعه روستای برغان از توابع شهرستان ساوجبلاغ مورد بررسی قرار می گیرد. سوال اصلی تحقیق این است که گردشگری در چارچوب معیشت پایدار چه تاثیری بر ابعاد مختلف معیشت و توسعه روستا داشته است؟ و آیا وضعیت موجود گردشگری تاثیرات پایداری بر توسعه روستا در قالب مولفه و شاخص های معیشت پایدار داشته است؟ در پاسخ به این سوال 26 شاخص معرف اثرگذاری پایدار گردشگری در قالب سه گروه مولفه های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی بر اساس نظر کارشناسان شناسایی و درجه اثرگذاری آنها اندازه گیری شده است. برای گردآوری داده ها از دو روش اسنادی و پیمایشی، شامل مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده است. برای این منظور 15 مورد مصاحبه با کارشناسان و مطلعین روستا انجام شده و 64 مورد پرسشنامه در سطح نمونه خانوارهای ساکن روستا تکمیل شده است. داده های پرسشنامه با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی تحلیل و داده های کیفی به دست آمده با استفاده از روش تحلیل محتوا و چارچوب عناصر اصلی رویکرد معیشت پایدار گردشگری بررسی شده اند. نتایج نشان می دهند که گردشگری در روستای برغان، اگرچه باعث به وجود آمدن اشتغال و در نتیجه درآمد مرتبط با گردشگری و نیز کمک به رشد برخی از فعالیت های روستایی مانند باغداری و خدمات شده است، اما این تاثیر بسیار محدود است و تنها برخی از خانوارها را دربر می گیرد. همچنین به علت نبود نهاد محلی و متولی مختص گردشگری، منافع عمومی حاصل از گردشگری برای کل جامعه محلی محقق نشده است. درمجموع، گردشگری بر جنبه های دیگری چون مسایل اجتماعی، زیست محیطی و نهادی تاثیرات مثبت چندانی نداشته و در مواردی تاثیرات منفی اجتماعی و زیست محیطی به همراه داشته است.
واژگان کلیدی: معیشت پایدار، گردشگری روستایی، توسعه روستایی، روستای برغان.
روزگار امروز روستای ولیان؛ نگین توتستان های ایران
فتانه احدی خبرنگار روزنامه همشهری
به سمت ساوجبلاغ که حرکت کنیم و روستاهای هلجرد، کردان، برغان، بانو صحرا، قلعه چندار (کوهسار)، شنده، خوروین، ازنق، آجین دوجین و دوزعنبر را پشت سر بگذاریم تابلوی بزرگ آهنی‌ای که روی آن نوشته شده «به روستای ییلاقی ولیان، نگین توتستان‌های ایران خوش آمدید» خودنمایی می‌کند؛ روستایی که زمانی توت‌هایش معروف بود و در کوچه‌هایش درختان توت سایه خود را گسترده و میوه‌هایشان را در طبق اخلاص به عابران هدیه می‌دادند. اما اینک در این روستا جز تعداد انگشت‌شماری درخت توت و خانه و مغازه‌هایی که بافت روستایی دارند چیزی نمانده است. زندگی شهری و شهرنشینی تا اینجا نیز پیشروی کرده و مردم بیشتر خانه‌هایشان را نو‌سازی کرده‌اند. خانه‌های خشتی و کوچه باغ‌ها و بازار قدیمی محله دستخوش تغییرات شده است. ساختمان‌های آجری تازه‌ساز که به جای خانه‌های قدیمی و بعضاً با قدمتی بیش از 100سال بنا شده، هشدار می‌دهند که دیری نخواهد گذشت که از طبیعت زیبای ولیان و سکوت و آرامش روستایی آن، اثری نخواهد ماند. امروزه وقتی که در روستا قدم می‌زنیم بیشترین چیزی که نظر را به‌خود جلب می‌کند خانه، آپارتمان و بنای در حال ساخت است.
این روستا ساخته و پرداخته ابراهیم خان قجر است
روستای «ابراهیم بیگی» در بخش تنکمان شهرستان نظرآباد از توابع استان البرز قرار دارد. زبان گفتاری اهالی آن «ترکی ساوجبلاغی» و مذهب شان مسلمان (شیعه) است. مساحت اراضی این روستا 5400 هکتار و ارتفاع اقلیم شان 1054 متر از سطح دریا است. وجه تسمیه روستا مربوط می‌شود به قلعه و امارت شاهزاده ابراهیم خان قجر از نوادگان قاجار که در دوره قاجاریه حاکم محلی منطقه بوده است. قسمتی از دیواره‌های قلعه ابراهیم خان هنوز در برخی از نواحی روستا باقی است. فاصله این روستا از تهران 75 کیلومتر، از شهر نظرآباد 10 کیلومتر و از شهر هشتگرد 7 کیلومتر می باشد. از روستاهای همجوار ابراهیم بیگی می توان به روستاهای دنگیزگ، انبارتپه و قلعه آذری اشاره کرد. از نظر آب و هوایی این روستا جزو مناطق نیمه معتدل دشتی دسته بندی شده و شامل چهار فصل منظم است.
روستای ابراهیم بیگی جمعیتی در حدود 692 نفر را شامل می‌شود که اکثریت جمعیت آن ترک زبان و از مهاجران طایفه های ایل شاهسون بغدادی و اینانلو هستند و بقیه اهل همدان و اهل اشتهارد می‌باشند. اکثریت مردم روستا در حال حاضر به تولید در زمینه کشاورزی و دامداری و باغداری و مشاغل وابسته مشغول هستند. از جمله جاذبه‌های گردشگردی روستا، مراتع و باغات زیبا و ییلاقی همجوار روستا است. «آق تپه» واقع در شمال روستا و «گورستان گبری» شامل دو تپه واقع در جنوب روستا مربوط به دوران پیش از تاریخ، از اماکن باستانی روستا به شمار می روند که در آنها کاوش باستان شناختی انجام نشده است. محله‌های روستای ابراهیم بیگی عبارتند از: قلعه، میان محل، پیچه شت، باغچه، جن بلاغی، آبنگیر، کوچه 72تن، زیراب پایین.
منابع: ویکی‌پدیا، دانشنامه آزاد؛ ذکرالله زنجانی، شناسنامه تاریخی ساوجبلاغ، به سفارش فرمانداری ساوجبلاغ، 1385؛ حسین عسگری، دشتی به وسعت تاریخ، تهران: نشر شهید سعید محبی، 1386؛ وب سایت مرکز آمار ایران.
خور؛ روستای خورشید در سرزمین چشمه ساران
قباد فلاح نژاد (کارشناس ارشد جغرافیای طبیعی)
در فرهنگ لغت دهخدا «خور» به معنای خورشید «شید» درخشان آمده است. اما در مورد وجه تسمیه نام روستای خور که در محاورات روزمره ساکنین دشت ساوجبلاغ که اکثریّت آن را ترک زبان تشکیل می دهد، «خُر» ضمه بر روی حرف خ تلفظ می شود. هر چیزی که مورد پسند و تائید شنوند باشد، می گویند خُر است یعنی خوب است. در دو صورت معنای آن نشان از خوبی و درخشندگی است. موقعیّت جغرافیایی و استقرار مکانی این روستا ویژگی منحصر به فردی را موجب گردیده که تحسین هر تازه واردی را بر می انگیزد و زیباترین و مختصر ترین و گویاترین نام که به آسانی به کار می رود را بر آن نهاده اند. با گذشت زمان و تحولات فرهنگی و اجتماعی در تلفظ آن تغییر مختصری به وجود آمده چرا که کاربرد آن به فارسی کمی دشوار بوده وبه خور تلفظ و نوشته شده و می شود.
حسینیه اعظم برغان؛ میزبان ششصد ساله عاشقان حسین علیه السلام
کبری راسخی ماسوله
این روزها روستای کوچک برغان به رغم برودت هوا میزبان خیل علاقمندانی است که از گوشه و کنار ایران و جهان خود را به آنجا می رسانند تا با دیدن تعزیه های معروف تکیه اعظم برغان اشکی بر گونه روان سازند و دلی صیقل دهند و تجدید پیمان کنند. حسینیه اعظم برغان بیش از 600 سال است که شاهد عزاداری عاشقان حسین (ع) و اهل بیت عصمت و طهارت و ناله های آنان است .اینجا گویی قطعه ای از بهشت که بر روی زمین جا مانده، فضای حسینیه معطر است و احساسی معنوی در مخاطب ایجاد می کند، حجره هایی که گرداگرد حسینیه اعظم بنا شده اند هر کدام جایگاهی دارند. در تعدادی از آنها ابزار و ادواتی است که تعزیه خوانان با آنها در شمایل ائمه و یارانشان یا اشقیا ظاهر می شوند. وقتی شمشیر بالا می رود که با ضرب بر فرق فرود آید ناله است که به آسمان می رود، یا آنجا که طفلان مسلم را کنار آب می برند تا قربانی کنند شیون زنان به اوج می رسد، اما اشکبارتر از همه زمانی است که تعزیه حضرت عباس (ع) اجرا می شود. آنجا که تیر دو سر بر چشمان دلربای ابوالفضل می نشیند یا آنجا که دستان قطع شده او در حفظ مشک تلاش می کند و آنرا به دندان می کشد همه بی تاب می شوند و صدا به صدا نمی رسد. گویی سقف حسینیه هر آن پایین خواهد آمد از این همه سوز و ناله.
شاهنامه خوانی «حسین علی» در قهوه خانه فشند !
احمد بهمنی
به طور کلی «قهوه خانه» محلی است که افراد برای نوشیدن چای، قهوه، کشیدن قلیان و صرف غذا به آنجا می آمدند. اما قهوه خانه از این بابت اهمیت خاصی پیدا می کرد که افراد (مردان)، از اقشار مختلف اغلب در هنگام عصر پس از کار روزانه آنجا جمع می شدند و بحث های روزمره را مطرح می کردند و علاوه بر ارتباط تمامی افراد و حل مشکلات آنها، محلی برای استراحت و کانونی فرهنگی محسوب می شد. قهوه خانه در روستای فشند از توابع شهرستان ساوجبلاغ را می توان به دو صورت دسته بندی کرد: الف) از دید محل؛ ب) از دید صاحب قهوه خانه یا قهوه چی. در نوشته زیر - از آنجا که اطلاعات هنوز کامل نشده اند - ترکیبی از این دو عامل به عنوان شناسه قهوه خانه معرفی شده است. پس از معرفی قهوه خانه ها، در پایان مروری بر فعالیت هایی که در یک قهوه خانه انجام می شده، صورت گرفته است.
