بریگاد قزاق در ساوجبلاغ، 24 فروردین 1292

قوای قزاق نیروی نظامی ویژه‌ای بود که در سال 1258ش به درخواست ناصرالدین شاه قاجار در پی قراردادی بین ایران و روسیه تزاری تشکیل شد. استعداد این نیروی نظامی ابتدا در حدّ بریگاد (تیپ) و سپس دیویزیون (لشکر) بود و زیر فرماندهی افسران روس (نظامیان قزاق) قرار داشت. قوای قزاق برای چندین دهه مهم‌ترین نیروی نظامی ایران به شمار می‌رفت و نقش مهمی در تاریخ ایران ایفا کرد. در آغاز تشکیل، بریگاد قزاق مرکب از دو فوج سوار و یک دسته موزیک بود. بعدها تشکیلات آن گسترش یافت و واحدهای پیاده و آتشبار و فوج‌هایی در ولایت‌های ایران به آن افزوده شد. در اواخر فعالیت به حدّ دیویزیون (لشکر) ارتقاء یافت که خود به چندین آتریاد (تیپ مختلط سواره و پیاده) تقسیم می‌گردید. از فرماندهان مشهور قوای قزاق می‌توان کلنل لیاخوف و رضاخان میرپنج را نام برد. قوای قزاق در آغاز حکومت پهلوی، در ژاندارمری ادغام شد (ویکی پدیا).

هشتگرد در هفتاد سال پیش

در عکس بالا «شرکت تعاونی روستایی هشتگرد» را می بینید که در اسفند 1321 تاسیس شده است. استاد علی اکبر دهخدا در لغتنامه اش درباره هشتگرد نوشته است: «دهی است از بخش شهرستان کرج که دارای 809 تن سکنه، آب آن از رود کُردان و محصول عمده اش غلّه، صیفی، انگور و لبنیات است. امامزاده ای دارد که بنای آن قدیمی است.» براساس گفته های بزرگسالان، هسته نخستین شهر هشتگرد در محلّ «چال تپه» که در جنوب غربی شهر قرار دارد شکل گرفته بود که در اثر سانحه (احتمالاً سیلاب) این سکونتگاه به محلّ دهکده هشتگرد واقع در محله کُردآباد سپس هسته مرکزی شهر به سمت جاده قدیم تهران - قزوین و مسجد جامع فعلی کشیده شده است. تصویر چال تپه را هم از نمای جنوبی ببینید. آثار به دست آمده از این تپه باستانی، متعلق به دوره های سلجوقی، تیموری و صفوی است.

یاد باد آن روزگاران یاد باد

به مناسبت روز معلّم یادی می کنیم از معلّمان نجیب و کوشای شهر نظرآباد از توابع استان البرز که با تلاش خود، نسلی شجاع، دانا و باادب تربیت کردند. به طوری که بسیاری از شهدای دفاع مقدّس شهرستان نظرآباد، دانش آموز این معلّمان بوده اند. در عکس فوق که نخستین بار در صفحه 383 کتاب «دشتی به وسعت تاریخ» نوشته بنده به چاپ رسیده، تعدادی از این معلّمان خوش نام حضور دارند. از سمت راست جنابان آقایان: 1. رحمانی، 2. اصل فلاح، 3 و 4. شناخته نشدند، 5. عباسی (پدر شهید عباسی)، 6. جدیدی، 7. رحمانی، 8. ذوالفقاری، 9. برنا، 10. محمّدی، 11. فرید.  

   رییس جمهور روی خاک نشست

3 تیر 1361. دیدار آیت الله خامنه ای به هنگام تصدی مقام ریاست جمهوری از روستای نجم آباد از توابع شهرستان نظرآباد در استان البرز. در تصویر آیت الله اشتهاردی و حجت الاسلام شیخ عباس صبایی نخستین امام جمعه ساوجبلاغ هم حضور دارند. حاضران در فضایی صمیمی، روی خاک نشسته اند و یک مرد روستایی با آب خنک از آنها پذیرایی می کند.

نان سنگک و ظرف بلوری که چند ماهی داخل آن است

در بهار 1385 برای مطالعه پایانامه ای درباره شهر نظرآباد به دانشگاه شهید بهشتی تهران (دانشگاه ملی ایران سابق) رفتم. نویسنده آن پایان نامه، «عیمانوئل عافار» است که ضمن دیدار از نظرآباد سال 1350 خورشیدی، اوضاع اقتصادی و اجتماعی زادگاه دوست داشتنی من را به دقت مورد بررسی قرار داده است. روش پژوهش، شیوه نگارش و تصاویر فراوان، از نقاط قوت آن پایان نامه است. عافار در صفحه 91 پایان نامه دوره کارشناسی خود درباره حال و هوای عید نوروز در روستای نظرآباد چهل سال پیش نوشته است: «چند روز مانده به عید، همه اهالی درصدد خرید لباس نو و انواع مختلف خوراکی برمی آیند. اهالی اغلب، هفت سین نمی چینند بلکه روی سفره شیرینی، خرما، انجیر، نخودچی، نان برنجی، سبزه، سمنو و سرکه می گذارند. البته نان سنگک و ظرف بلوری که چند ماهی داخل آن است، روی سفره خودنمایی می کند. صبح روز اول عید همه زود از خانه های خود بیرون آمده و به دید و بازدید می پردازند. بچه ها لباس های نوشان را می پوشند و گاهی بر سر برتری لباس یکی بر دیگری نزاع شدیدی بین آن ها واقع می شود. در موقع دید و بازدید، هر خانواده به فراخور حال خود به بچه های فامیل، عیدی یا تخم مرغ رنگی می دهد.»

شاهزاده هرمز میرزا

حاکم ساوجبلاغ در روزگار فتحعلی شاه قاجار

علی اکبر صفری

«شاهزاده هرمز میرزا» فرزند فتحعلی شاه قاجار (1212 -1250ق) در سال های حکومت پدرش، حکمران ساوجبلاغ بوده است. او برادر تنی بهرام میرزا از مادری اصفهانی  به نام سکینه متولد شده و فرزند سی و ششم فتحعلی شاه به شمار می رود. تاریخ ولادت او 14 جمادی الاول 1222ق است. میرزا فضل الله حسینی خاوری شیرازی  در تذکره خاوری - نوشته شده در سال 1254ق - او را چنین شناسانده است: «سی و ششم، هرمز میرزا: برادر صلبی حاجی بهرام میرزا است و در فن سواری و تیراندازی و اکثر امور سپاهی ممتاز و بی همتا. در عهد خاقان مغفور چندی به حکومت ساوجبلاغ قزوین رسید و در دولت سدید جدید به سبب جوهر ذاتی محترم و معتبر گردید»

تبعیدی کودتای آمریکایی - انگلیسی در قلعه احمدآباد

سال های پیش از 1342 خورشیدی، دکتر محمد مصدق (نخست وزیر نهضت ملی ایران) و همسرش در روستای احمدآباد، شهرستان نظرآباد، واقع در غرب استان البرز.

دولت ملی دکتر مصدق با کودتای آمریکایی - انگلیسی 28 مرداد 1332 ساقط شد. او پس از تحمل سه سال حبس در زندان لشگر دو زرهی مرکز، از 13 مرداد 1335 به احمدآباد تبعید شد تا واپسین سال های حیاتش را زیر نظر ماموران ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت رژیم پهلوی) در باغ کوچکی که ملک شخصی اش بود، بگذراند. در آبان 1345 وقتی از سوی پزشکان معالج، مشکوک به بیماری سرطان فک تشخیص داده شد با اجازه ای که پروفسور عدل از محمدرضا شاه پهلوی گرفته بود به تهران و به منزل پسرش انتقال داده شد تا در بیمارستان نجمیه مورد مداوا قرار گیرد. پیش از همه به شاه خبر رسیده بود که کار پیرمرد تمام است. وی در نیمه شب 13 اسفند همان سال به بی هوشی رفت و در سحرگاه در بیمارستان نجیمه تهران درگذشت و پیکرش در احمدآباد مدفون شد.

چند روحانی ساوجبلاغی در کنسولگری دولت روسیه

توضیح تصویر: سال 1288 خورشیدی / باغ کنسولگری روسیه در قزوین/ عکاس: ناشناس/ از راست به چپ: حاج شیخ عیسی شهیدی (فرزند شیخ محمدتقی برغانی معروف به شهید ثالث)، آفسینکوف (کنسول روسیه تزاری در قزوین)، حاج میرزا هدایت‌الله شهیدی معروف به حاج مجتهد (نوه شهید ثالث) و حاج میرزا تقی دیمجی معروف به مجدالاسلام.

* * * * *

روایت تاریخی عکس فوق...