استاد جعفر والی هنرمند نامدار ساوجبلاغی درگذشت

من یک ساوجبلاغی ام و هر اتفاقی که در این سرزمین بیفتد برای من پراهمیت است

حسین عسکری: امروز (27 آذر 1395) حوالی ظهر یکی از دوستان اهل هنر، تماس گرفت و خبر داد که متاسفانه استاد گرامی آقای جعفر والی هنرمند نامدار ساوجبلاغی در سن 83 سالگی در بیمارستان «تهران کلینیک» درگذشته است. استاد والی کارگردان، نویسنده، بازیگر و گوینده گفتار متن سینما و تئاتر ایران در سال 1312 در یک خانواده اهل روستای ولیان از توابع بخش چندار شهرستان ساوجبلاغ واقع در استان البرز زاده شد. پس از دریافت دیپلم، وارد دانشگاه تهران شد و در رشته بازیگری از دانشکده هنرهای دراماتیک فارغ التحصیل شد. تئاتر را از سال 1336 آغاز کرد و از سال 1337 با عنوان کارگردان به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد. او به مدّت ده سال در کار دوبله فیلم های سینمایی فعالیت کرد.

اهل فرهنگ و هنر، استاد والی را با نمایشنامه های دکتر غلامحسین ساعدی معروف به گوهر مراد می شناسند که بین سال های 1340 تا 1350 در تالار سنگلج تهران و تلویزیون ایران کارگردانی و بازی کرده است. استاد والی در دهه چهل و پنجاه خورشیدی نمایشنامه های «فقیر»، «چوب به دست های ورزیل»، «بام ها و زیر بام»، «از پانیفتاده ها»، «ننه انسی»، «گرگ ها»، «گاو»، «آی باکلاه آی بی کلاه»، «دعوت»، «دست بالای دست» او را در تالار سنگلج تهران و تلویزیون کارگردانی کرده است. در آن سال ها با علی نصیریان، بیژن مفیدی، جمشید مشایخی، عزت الله انتظامی و دیگران همکار بود. او در پاییز سال 1393 مجوز اجرای دوباره «آی باکلاه آی بی کلاه» را از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کرد.

استاد والی فعالیت در سینمای حرفه ای را از سال 1348 با بازی در فیلم «گاو» به کارگردانی داریوش مهرجویی آغاز کرد و تا سال 1366 به تدریس بازیگری در دانشکده هنرهای زیبا اشتغال داشت. فیلم گاو، براساس داستانی از دکتر ساعدی است. دکتر احسان نراقی می گوید که محمّدرضا شاه پهلوی شخصاً فیلم گاو را دید و پیام آن را نیز دریافت. امام خمینی (ره) هم فیلم گاو را نمونه یک فیلم آموزنده و فرهنگی دانسته است .

استاد والی مدّتی مقیم کشور کانادا بود و در سال های اخیر به ایران بازگشته و بیشتر اوقاتش را در روستای ولیان می گذراند و به اعضای گروه نمایش بهمن شهرستان ساوجبلاغ به سرپرستی مهرداد کورش نیا، تئاتر آموزش می داد. او در سال های 1385 و 1386 در گفت و گوهای جداگانه با دو نشریه فرهنگی درباره هنر نمایش در ساوجبلاغ گفته است: «الان من در روستایی زندگی می کنم و به تعدادی جوان، تئاتر آموزش می دهم. شوق و ذوق آنهاست که باعث این اتفاق شده است... من در هشتگرد استعدادهای خوبی می بینم که با آنها الان کار می کنم... هشتگرد شهر کوچکی است در ساوجبلاغ اما حوادث هنری بزرگی می تواند در آن اتفاق بیفتد. باید کوشش کنیم که چنین شود... کوشش ها و همدلی های بچّه های ساوجبلاغ ستودنی و باعث امیدواری است. من یک ساوجبلاغی ام و هر اتفاقی که در این سرزمین بیفتد برای من پراهمیت است. هر انسانی به محیط و فضای کودکانه اش دلبستگی دارد.»

استاد والی در سال 1386 در نمایش «اتاق شماره شش» براساس داستانی از آنتوان چخوف و به کارگردانی ناصر حسینی مهر و فیلم سینمایی «پاداش سکوت» به کارگردانی مازیار میری بازی کرد. تأسیس اداره هنرهای دراماتیک در تئاتر شهر در سال 1337، فعالیّت در نمایش های زنده نخستین تلویزیون خصوصی ایران در سال 1339 و نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش مکمّل مرد در بیست و پنجمین جشنواره بین المللی فیلم فجر در سال 1385 از دیگر فعالیّت های هنری استاد والی است. در زمستان 1393 با حضور گروهی از هنرمندان پیش کسوت سینما و تئاتر ایران، از شصت سال فعالیّت هنری او در تورنتوی کانادا تجلیل شد. قرار بود استاد والی با همکاری دکتر امید روحانی خاطرات و تجربیات خود را در کتابی منتشر کند. این کتاب دربردارنده خاطرات و تجربیات این هنرمند پیشکسوت در دوره های گوناگون زندگی اش و در حوزه هایی همچون تئاتر، دوبلاژ، سینما و تدریس است.

فیلم شناسی استاد والی به این شرح است: کارگردانی «تا غروب» در سال 1367؛ نویسنده فیلنامه «مریم و می تیل» در سال 1371 و «تا غروب» در سال 1367؛ گوینده گفتار متن فیلم «میهمان ناخوانده» در سال 1367؛ بازیگری از سال 1348 تا 1385 در فیلم های «گاو»، «گرگ بیزار»، «خاک»، «تنگسیر»، «سفر سنگ»، «هجرت»، «گفت هر سه نفرشان»، «آقای هیروگلیف»، «پاییزان»، «ملخ زدگان»، «دادشاه»، «مردی که زیاد می دانست»، «گل های داوودی»، «مداربسته»، «گمشده»، «ستاره دنباله دار»، «ناخدا خورشید»، «بهار در پاییز»، «باد سرخ»، «مسافران درّه انار»، «راه و بیراه»، «جاده عشق»، «تهران روزگار نو» و «پاداش سکوت».

منابع: روزنامه ایران، ش 3787، ص 17؛ روزنامه اعتماد ملّی، ش 432، ص 7؛ روزنامه شرق، ش 2059، ص 11؛ فرهنگ و هنر ساوجبلاغ: ویژه نامه سوّمین جشنواره بزرگ فرهنگی، هنری شهرستان ساوجبلاغ، ص 7؛ وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی، 23 اسفند 1389؛ وبگاه ویکی پدیا (دانشنامه آزاد)، 3 فروردین 1390؛ جمال امید، فرهنگ سینمای ایران، ص 475؛ محسن شهرنازدار، مهرگان: جشن نامه مشاهیر معاصر ایران، ج 1، ص 415؛ جمشید لایق، شاهین سرکیسیان بنیان گذار تئاتر نوین ایران، ص 78؛ مسعود مهرابی، تاریخ سینمای ایران، ص 214، 375.