اهالی محترم تنکمان کرج ـ ایّدهم‏ الله‏ تعالی

در 28 شهریور 1358 به دنبال درخواست اهالی روستای تَنکمان، امام خمینی (ره) آقای شیخ علیرضا جوادی را مأمور رسیدگی به مشکلات منطقه کردند. امروزه تنکمان با عنوان شهر، از توابع شهرستان نظرآباد واقع در استان البرز است. متن پاسخ امام (ره) به نامه اهالی تنکمان به شرح زیر است:

بسمه تعالی

اهالی محترم تنکمان کرج ـ ایّدهم‏ اللّه‏ تعالی

پیرو طوماری که آقایان محترم امضا کرده و درخواست حضوری نیز به وسیله جمعی از نمایندگان محلّ درمورد اعزام مجدد جناب مستطاب ثقه ‏الاسلام آقای حاج شیخ علیرضا جوادی ـ دامت افاضاته ـ به منطقه نموده بودید، پس از مذاکره با ایشان، قرار شد جهت انجام امور مذهبی و اقدام در مورد عمران و آبادی محل بدانجا بیایند و مانند گذشته به وظایف دینی اقدام نموده و اشتغال ورزند. امید است اهالی محترم نیز همکاری های لازمه را در این مورد با ایشان نموده، و قدردان وجودشان باشند. از خدای تعالی موفقیت همگان را در راه خدمت به اسلام و مسلمین و انجام وظایف الهی خواستارم. والسلام علیکم و رحمه ‏اللّه‏. به تاریخ 27 شوال 99. روح‏ اللّه‏ الموسوی الخمینی.

- منبع: کتاب «دشتی به وسعت تاریخ»، ص 454.

اینجا گلدره است؛ روستایی عشایری در شهرستان نظرآباد  

فتانه احدی

تقریباً در 80 کیلومتری کرج، آنجا که شاید فکرش را نمی‌توان کرد، مردمانی از جنس صحرا و دشت و ییلاق و قشلاق زندگی می‌کنند.  برای دیدن آنها  باید به نظر‌آباد رفت و آن را پشت سر گذاشت. در جاده «خُرم‌آباد» آنقدر می‌رویم تا به یک فرعی می‌رسیم. تابلویی آهنی که رویش نوشته به «محمد‌آباد حسین خانلو خوش آمدید» در آغاز این راه فرعی خود نمایی کند. راه را پیش می‌گیریم ومستقیم می‌رویم به روستایی می‌رسیم و کوچه‌ پس‌ کوچه‌هایش را پشت سرمی گذریم. در جاده بیرون روستا پیش می‌رویم و به دشت و صحرا می‌رسیم. از دور سیاهی دیده می‌شود. با دقت بیشتری جنب و جوشی در سیاهی به نظر می‌رسد. اینجا گلدره است محل اسکان عشایری که به قشلاق آمدند و زمستان را اینجا می‌مانند. سرزمینی خاکی که با زندگی عشایر عجین است.‌گویی خاک قدرتی در برابر همت بلند عشایر ندارد. باد و خاک هر قدر دست به دست هم می‌دهند تا آشوبی به پا کنند، حریف مردمان سخت‌کوش صحرا‌نشین که مهربانی عرضه می‌کنند، نمی‌شود. زندگی سخت، با امکاناتی اندک، نخستین چیزی است که در گلدره جلب توجه می‌کند. چند سیاه چادر و چند ساختمان سنگی و آجری طویله‌هایی موقت، گله شتر و گوسفند، مردمانی ساده و بی‌آلایش همگی گواه از تلاش برای بقا و عشایر ماندن حتی در این صحرای سختی‌هاست. عشایر‌گونه زندگی کردن هم عالمی دارد اما بسیار سخت است، حداقل برای شهرنشینانی که ساعاتی مهمان این صحرا ومردمانش هستند. ادامه مطلب...

اغلان تپه در طول تاریخ و عرض جغرافیا 

«اغلان تپه در طول تاریخ و عرض جغرافیا» عنوان کتابی 108 صفحه ای نوشته مرتضی دهقان آزاد و علی خردروستا است که در شمارگان هزار نسخه به وسیله انتشارات سوره مهر (وابسته به حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی) منتشر شده است. نویسنده این کتاب در معرفی روستای اغلان تپه نوشته است: «روستایی پویا در بخش چهارباغ شهرستان ساوجبلاغ، با مردمانی مهربان و شهیدپرور که جملگی کشاورز و دامدار هستند.» نویسنده در صفحه 13 این کتاب به وجه تسمیه اغلان تپه پرداخته است. موقعیت جغرافیایی و سیاسی این روستا، پیشینه کشاورزی و زمین های قابل کشت، دامداری و پرورش طیور، اماکن تاریخی و مذهبی، جمعیت و مهاجران، عناوین مطالب این کتاب هستند. از قسمت های دیگر تک نگاری روستای اغلان تپه می توان به بخش دین و آداب و رسوم مذهبی این روستا اشاره کرد. تعزیه، عزاداری، بیدار کردن مردم برای سحری در شب های ماه رمضان، مراسم چمجه گلین، مراسم عروسی، شال اندازان در عروسی ها، قاشق زنی در نوروز، از خواندنی های این کتاب به شمار می آید. نویسنده این کتاب با ظرافت خاص به معرفی مشاهیر و در آخر به قهرمانان روستا اشاره کرده که شهدای این روستا می باشند. تصاویر قدیمی روستا، احکام، دست نوشته ها و آثار تاریخی روستا، بخش پایانی این کتاب را تشکیل می دهد.

 بلوغ دختران و عوامل فرهنگی، اجتماعی و زیستی مؤثر بر آن در مناطق روستایی ساوجبلاغ  

سیده مریم حسینی، مطالعه مقایسه ‌ای بلوغ دختران و عوامل فرهنگی، اجتماعی و زیستی مؤثر بر آن در مناطق روستایی شهرستان ساوجبلاغ، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مردم شناسی، استاد راهنما: دکتر اصغر عسگری ‌‌خانقاه، استاد مشاور: دکتر علی ‌رضا محسنی ‌تبریزی، دانشگاه آزاد اسلامی (تهران مرکزی). دانشکده علوم اجتماعی و روانشناسی، پاییز  1380.

چکیده پایان نامه: هدف پژوهش مطالعه و مقایسه عوامل زیستی، اجتماعی و فرهنگی در روستاهای شهرستان ساوجبلاغ و تاثیر آنها بر سن دخترانی است که در این شرایط زندگی می کنند، همچنین شناخت عناصر فرهنگی مربوط به دختران در این جوامع و مقایسه آنها با همدیگر است. روش تحقیق میدانی همراه با مشاهده مشارکت آمیز و پرسش و مصاحبه می باشد که به بخش عملی تحقیق مربوط است و استفاده از روش اسنادی یا کتابخانه ای که به بخش نظری تحقیق مربوط می شود. نتایج به طور کلی نشان می دهد بلوغ جنسی همراه با تحولات روانی است ک نه تنها تغییرات جسمی ناشی می شود بلکه محیط فرهنگی و اجتماعی نیز بر کیفیت آن و نحوه گذر فرد از آن تاثیر می گذارد. از طرف دیگر آنچه در جوامع مورد تحقیق به دست آمده از بین عوامل مختلف عامل جغرافیا نظیر ارتفاع و آب وهوا، وضعیت اجتماعی و فرهنگی جامعه و نیز عامل وراثت یا ژنتیک تاثیر بیشتری بر پیش رسی یا دیررسی بلوغ داشته است.

مناسبات روستا با شهر و اثرات توسعه ای آن

مطالعه موردی: شهرستان ساوجبلاغ 

سعید معیدفر، صادق اکبری، «مناسبات روستا با شهر و اثرات توسعه ای آن، مطالعه موردی: شهرستان ساوجبلاغ»، مجله تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره 6، ش 8 و 9، پاییز و زمستان 1385 و بهار و تابستان 1386، صص 75 - 96.

چکیده: پیوندهای گوناگونی برحسب شرایط و بسترهای اقتصادی و اجتماعی بین روستاها و شهرها برقرار است که این پیوندها می تواند اثرات توسعه ای و یا توسعه نیافتگی برای هردام از فضاهای شهری و یا روستایی (به ویژه روستاها) را به دنبال داشته باشد. بر این اساس هدف مهم این تحقیق آن است که روابط و مناسبات بین روستا با شهر و سطح توسعه یافتگی روستاها را تبیین نماید. برخی از نظریه های منفی نگر، مناسبات روستا با شهر را باعث توسعه نیافتگی و برخی دیگر مناسبات را عامل توسعه یافتگی می دانند. رویکرد نظری این پژوهش حاکی از آن است که مناسبات عامل اصلی توسعه یافتگی محسوب می شود و نتایج به دست آمده نیز نشانگر این است که بین میزان مناسبات روستا با شهر و سطح توسعه یافتگی آن رابطه مثبت وجود دارد. همچنین روستاهایی که مسافت آن ها با شهر کمتر است مناسبات آنها با شهر بیشتر و همچنین سطح توسعه یافتگی آنها بیشتر است .

کلید واژه ها: مناسبات روستا با شهر، سطح توسعه یافتگی، پیوند روستا با شهر.

اصل مقاله (309 K)

تاثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی

(مطالعه موردی: روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ)

محمود جمعه پور، شکوفه احمدی، «تاثیر گردشگری بر معیشت پایدار روستایی؛ مطالعه موردی: روستای برغان، شهرستان ساوجبلاغ»، پژوهش های روستایی، دوره دوم، ش 5، بهار 1390، ص 33.

چکیده: رویکرد معیشت پایدار یکی از رویکردهای تحلیلی جدید در زمینه توسعه روستایی است که در سال های اخیر به منظور توسعه روستایی و کاهش فقر مورد توجه قرار گرفته است. به تازگی در الگوی جدیدی به نام چارچوب معیشت پایدار برای گردشگری تلاش شده است با شناخت روابط و شکاف های موجود میان رویکرد پایدار و بافت گردشگری و مباحث اساسی مربوط به هر یک، همگی در یک الگو ادغام شوند. در تحقیق پیش رو با کمک چارچوب تحلیلی معیشت پایدار گردشگری و ترکیبی از روش های تحلیل کمی و کیفی و با استفاده از مطالعه موردی، نقش و تاثیرات گردشگری به عنوان استراتژی معیشت پایدار در توسعه روستای برغان از توابع شهرستان ساوجبلاغ مورد بررسی قرار می گیرد. سوال اصلی تحقیق این است که گردشگری در چارچوب معیشت پایدار چه تاثیری بر ابعاد مختلف معیشت و توسعه روستا داشته است؟ و آیا وضعیت موجود گردشگری تاثیرات پایداری بر توسعه روستا در قالب مولفه و شاخص های معیشت پایدار داشته است؟ در پاسخ به این سوال 26 شاخص معرف اثرگذاری پایدار گردشگری در قالب سه گروه مولفه های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی بر اساس نظر کارشناسان شناسایی و درجه اثرگذاری آنها اندازه گیری شده است. برای گردآوری داده ها از دو روش اسنادی و پیمایشی، شامل مصاحبه و پرسشنامه استفاده شده است. برای این منظور 15 مورد مصاحبه با کارشناسان و مطلعین روستا انجام شده و 64 مورد پرسشنامه در سطح نمونه خانوارهای ساکن روستا تکمیل شده است. داده های پرسشنامه با استفاده از روش های آمار توصیفی و استنباطی تحلیل و داده های کیفی به دست آمده با استفاده از روش تحلیل محتوا و چارچوب عناصر اصلی رویکرد معیشت پایدار گردشگری بررسی شده اند. نتایج نشان می دهند که گردشگری در روستای برغان، اگرچه باعث به وجود آمدن اشتغال و در نتیجه درآمد مرتبط با گردشگری و نیز کمک به رشد برخی از فعالیت های روستایی مانند باغداری و خدمات شده است، اما این تاثیر بسیار محدود است و تنها برخی از خانوارها را دربر می گیرد. همچنین به علت نبود نهاد محلی و متولی مختص گردشگری، منافع عمومی حاصل از گردشگری برای کل جامعه محلی محقق نشده است. درمجموع، گردشگری بر جنبه های دیگری چون مسایل اجتماعی، زیست محیطی و نهادی تاثیرات مثبت چندانی نداشته و در مواردی تاثیرات منفی اجتماعی و زیست محیطی به همراه داشته است.

واژگان کلیدی: معیشت پایدار، گردشگری روستایی، توسعه روستایی، روستای برغان.

هشتگرد در هفتاد سال پیش

در عکس بالا «شرکت تعاونی روستایی هشتگرد» را می بینید که در اسفند 1321 تاسیس شده است. استاد علی اکبر دهخدا در لغتنامه اش درباره هشتگرد نوشته است: «دهی است از بخش شهرستان کرج که دارای 809 تن سکنه، آب آن از رود کُردان و محصول عمده اش غلّه، صیفی، انگور و لبنیات است. امامزاده ای دارد که بنای آن قدیمی است.» براساس گفته های بزرگسالان، هسته نخستین شهر هشتگرد در محلّ «چال تپه» که در جنوب غربی شهر قرار دارد شکل گرفته بود که در اثر سانحه (احتمالاً سیلاب) این سکونتگاه به محلّ دهکده هشتگرد واقع در محله کُردآباد سپس هسته مرکزی شهر به سمت جاده قدیم تهران - قزوین و مسجد جامع فعلی کشیده شده است. تصویر چال تپه را هم از نمای جنوبی ببینید. آثار به دست آمده از این تپه باستانی، متعلق به دوره های سلجوقی، تیموری و صفوی است.

از روستای عشایری «گلدره» نظرآباد  تا روستای «سنج» ساوجبلاغ

«روستای هدف گردشگری» به محدوده‌ای جغرافیایی اطلاق می‌شود که در این محدوده یک یا چند یا مجموعه‌ای از جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و فرهنگی وجود دارد که وجود آنها، انگیزه‌ای برای سفر و اقامت گردشگران خواهد بود. از این رو استان البرز دارای 12 روستای هدف گردشگری است، ولی اکثر این روستاها هنوز از امکانات اولیه و زیرساخت‌های گردشگری خوبی برخوردار نیست. استان البرز با وجود این که به لحاظ مساحتی از وسعت پایینی برخوردار است، همه اقلیم‌های گرم و خشک، معتدل و کوهستانی را در دل خود جای داده و دارای پنج شهرستان ساوجبلاغ، نظرآباد، طالقان، اشتهارد و کرج است که هر کدام به نوبه خود، روستاهایی با جاذبه‌های گردشگری زیبا و منحصر به فردی دارد.

برای مثال روستای «گلدره» در شهرستان نظرآباد یکی از همین روستاهایی است که قابلیت‌های فراوانی در جذب گردشگران دارد. سیدحسام موسوی‌نیا، رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان نظرآباد در این باره می‌گوید: گلدره، تنها روستای عشایری استان البرز است که پتانسیل‌های خوبی به لحاظ جذب گردشگر دارد. این روستا یکی از روستاهای پویای استان به‌شمار می‌رود و همه جاذبه‌های کویر را داراست که می‌تواند مقصد مناسبی برای تورهای عشایری و کویری باشد. وی می‌افزاید: شترسواری، اسب‌‌سواری و دیدن زیبایی‌های آسمان در شب ازجمله جاذبه‌‌های این روستاست و زندگی سنتی‌ای که در روستا جریان دارد، بسیار لذتبخش و دیدنی است. وی با اشاره به مشکلات این روستا برای جذب گردشگر و توریست می‌گوید: نبود زیرساخت‌هایی مانند کمپینگ اقامتی یا خانه‌هایی برای اسکان مهمانان و نبود امکانات بهداشتی، مانع توسعه گردشگری و در نهایت اشتغالزایی در این روستا می‌شود.

هادی بابازاده، رئیس میراث فرهنگی شهرستان ساوجبلاغ نیز با اشاره به غنی بودن این شهرستان به لحاظ میزان روستاهای هدف گردشگری می‌گوید: «برغان»، «ورده»، «سنج» و «تکیه» از جمله این روستاها بوده که هم از نظر جاذبه‌های طبیعی و اکوتوریستی و هم میراثی و باستانی غنی هستند، ولی روستای برغان دارای یک بازار قدیمی و شاخص است که نیاز به مرمت دارد. وی نبود زیرساخت‌های لازم را یکی از موانع توسعه روستاهای هدف در استان دانسته و ادامه می‌دهد: علاوه بر این مساله، آشنا نبودن موسسات گردشگری البرز و تهران و عدم برگزاری تورهایی به این مناطق باعث کمتر شناخته شدن و مورد بی‌توجهی قرار گرفتن روستاهای هدف می‌شود. وی تصریح می‌کند: برای توسعه گردشگری روستایی اختصاص اعتبارات کافی در این زمینه الزامی است (به نقل از خبرگزاری ایسنا).

آغاز مطالعه سفال های فرهنگ چشمه علی در شهرستان نظرآباد

مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز از آغاز نخستین کاوش های باستان شناسی در محدوده تاریخی معروف به تپه گازرسنگ به سرپرستی آتوسا مومنی خبر داد و گفت: تپه تاریخی گازرسنگ از مناطق باستانی و بسیار ارزشمند کشور به شمار می آید. با توجه به بررسی های میدانی  کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی استان البرز و همچنین شواهد به دست آمده، این سایت باستانی متعلق به دوره مس سنگی (کالکولیتیک) است و سفال های آن به فرهنگ چشمه علی تعلق دارد. بر اساس تقسیمات جغرافیایی و تعیین محدوده های کشوری، این محوطه باستانی در حوزه جغرافیایی شهرستان نظرآباد از مهم ترین شهرستان های البرز قرار داشته که شاخص ترین آثار بر جای مانده در این محدوده، امامزاده ابوالحسن (ع) مسکین آباد و همچنین تپه معروف به گازرسنگ است که به دو محدوده شرقی و غربی تقسیم می شود. امامزاده ابوالحسن (ع) شامل یک ایوان شرقی و کاشی کاری های بی نظیر که نشان دهنده گوشه ای از هنر معماری اسلامی است، می شود.

ادامه مطلب

حکایت روستایی کوچک در ساوجبلاغ که منطقه گردشگری ملی شد

محمود رضا عباسی

امروزه در جهان اهمیت و ارزش صنعت توریسم بر هیچ کس پوشیده نیست، از این‌رو همواره در کانون توجه مسئولان در سراسر جهان قرار گرفته است. البته کشور ما نیز از این اصل مستثنی نبوده و همواره متولیان و مسئولان امر در تلاش هستند که این صنعت گسترده و اشتغالزا و پردرآمد در کشور ما هم رونق داشته باشد، یکی از بهترین و شایسته‌ترین کارهای انجام شده مطالعه و شناسایی مناطق جاذب گردشگری و از جمله تعیین روستاهای هدف گردشگری در کشور است که واقعاً هر یک از این روستاها که به لحاظ طبیعت، تاریخ، آداب و رسوم و سایر معیارها که از روستاهای هدف گردشگری محسوب شده‌اند واقعاً جالب، جذاب و دیدنی است. حتماً اسم و آوازه گوجه‌سبز و آلوی برغان به گوشتان رسیده است. روستای کهن و آباد برغان یکی از مشهورترین روستاهای شهرستان ساوجبلاغ، بخش چندار آن شهرستان است که البته در تقسیمات جدید دیگر باید گفت در استان البرز واقع شده اما به دلیل نزدیکی به تهران در ایام تعطیلات میزبان تهرانی‌های زیادی است. برغان از شمال به جبال طالقان، از جنوب به کوهپایه‌های شمالی کرج، از شرق به کوه‌های دروان و از غرب به ناحیه کوهستانی ولیان و شرق کردان محدود است.

ادامه گزارش