برای نخستین بار در تاریخ باستان شناسی ایران

حسین عسکری: روز شنبه 3 فروردین 1398 در آیین افتتاحیه نوروزگاه محوطه باستانی ازبکی از توابع شهرستان نظرآباد واقع در استان البرز شرکت کردم. در آن مراسم گرم و صمیمی، خاطراتی از استاد دکتر یوسف مجیدزاده (چهره ماندگار باستان شناسی ایران و سرپرست شش فصل کاوش در محوطه ازبکی) را برای مخاطبان روایت کردم. یکی از آن خاطرات برمی گردد به حدود 18 سال پیش که مربوط به استقبال مردم فهیم شهر نظرآباد از گروه باستان شناسی محوطه ازبکی در آستانه فصل چهارم کاوش ها است. برادرم علی عسکری در صفحه اینستاگرام خود بخش از سخنانم را منعکس کرده است.

بخشی از سخنانم

هفته نامه کیهان هوایی (چاپ خارج از کشور)، دوشنبه 26 شهریور 1380، ش 1444، ص 24

روز سه شنبه بیستم شهریور 1380در آستانه آغاز چهارمین فصل کاوش، برای نخستین بار در تاریخ باستان شناسی ایران، هیأت کاوش محوطه باستانی ازبکی مورد استقبال اهالی فرهنگ دوست نظرآباد قرار گرفت. این مراسم را انجمن حکمت با همکاری شهرداری در ورودی شهر نظرآباد برگزار کرد. اهمیت برگزاری این مراسم بی نظیر تا اندازه ای بود که در بیشتر نشریات کثیرالانتشار داخلی، صدا وسیما، شبکه های خبری اینترنتی و نشریات بین المللی ایرانیان بازتاب گسترده ای یافت. در این مراسم استقبال، دکتر یوسف مجیدزاده (سرپرست هیأت) طی سخنانی گفت: «این استقبال و جشن مردمی در دنیای باستان شناسی جهان بی سابقه است و این مراسم بیان کننده علاقه مردم این شهر به فرهنگ، ملیت و ایرانی بودن است.» زیور موسوی خویی خبرنگار روزنامه ایران نیز در همان ایام ضمن چاپ مقاله ای با عنوان «تپه ازبکی، یادمانی از تمدن کهن» در این باره نوشت: «دیدار از یادمان های 9هزارساله، کشف نخستین شهر مادی و نیز مردمی که برای نخستین بار در تاریخ ایران در استقبالی پرشور به پیشواز هیأت باستان شناسی رفته بودند، تنها هدفی بود که ما را در یک صبح سرد پاییزی به سوی مقصدی به نام محوطه ازبکی کشاند.» شکوه و اهمیت این مراسم به قدری بود که دکتر مجیدزاده بار دیگر در آذر ماه 1380 در برنامه تلویزیونی زنده پرتو (شبکه چهارم سیما) از جوانان شهر نظرآباد به جهت همکاری با گروه باستان شناسی و برگزاری مراسم استقبال از این گروه تشکر کرده و مراسم برگزار شده را اقدامی بی نظیر در طول تاریخ فعالیت های باستان شناسی ایران ارزیابی کرد.

منبع: دشتی به وسعت تاریخ، نوشته حسین عسکری، ص 166.

سه شنبه 20 شهریور 1380، شهر نظرآباد از توابع استان البرز، آیین استقبال از گروه باستان شناسی محوطه باستانی ازبکی به هنگام آغاز چهارمین فصل کاوش در این محوطه 9 هزارساله. از چپ به راست: استاد دکتر یوسف مجیدزاده (چهره ماندگار باستان شناسی ایران)، خسرو پوربخشنده (باستان شناس پیشکسوت)، موسی زاده (دانش آموخته باستان شناسی)، علی حمزه پور (وکیل و شاعر نظرآبادی)، مهدی توسلی (فرهنگی و مدیرمسئول ماهنامه فراز البرز)، علی اصل فلاح، حسین عسکری (نویسنده وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی)، ابراهیم رضازاده (از فرهنگیان شهرستان نظرآباد). در این آیین کم نظیر، دکتر مجیدزاده طی سخنانی گفت: «این مراسم بیان کننده علاقه مردم این شهر (نظرآباد) به فرهنگ، ملیت و ایرانی بودن است.»

روزنامه اطلاعات بین المللی (چاپ خارج از کشور)، ش 1772، سه شنبه 27 شهریور 1380، ص 3

روزنامه جوان،ش 725، دوشنبه 26 شهریور 1380، ص 3

حدیث عشق و آب دیده خونین

اسماعیل آل احمد 

دوست داشتن آدم ها را نه می شود پنهان کرد و نه می توان جار زد. دکتر یوسف مجید زاده از آن آدم هایی است که نمی توانی او را دوست نداشته باشی و نمی توانی این دوست داشتن را جار بزنی. نمی توانی او را دوست نداشته باشی چون او دوست داشتنی است. به قول معروف مهره مار دارد. چنان تو را در برابر دانایی هایش به کرنش وامی دارد که چاره ای جز احترام نداری. این احترام هم کم کم به علاقه تبدیل می شود و سرانجام عاشق او می شوی. نمی توانی این عشق را جار بزنی چون بین تو و او هیچ شباهتی نیست. او دریای دانایی است و تو هنوز اندر خم یک کوچه ـ کوچه ناکجاآباد ـ درمانده ای و ابتدایی ترین اصول دانایی را درنیاموخته ای. آشنایی با استاد دکتر یوسف مجیدزاده از آن حال هایی است که هیچ حالی به خوشی آن نیست و ندیدن او بدجوری، حلقومت را در چنگال بغضی شیرین می فشارد. 

آن چنان عشق او در دل و جانت جای گرفته است که دانش عجیب و غریب باستان شناسی برای تو همان یوسف مجیدزاده است و یوسف مجیدزاده را همان دانش باستان شناسی می بینی. حسی که شاید بسیاری از شاگردان این رشته هم تجربه نکرده باشند. با او جرأت می کنی خودت را بی هیچ واهمه ای به اقیانوس ناکران پیدا و همیشه طوفانی باستان شناسی بیندازی و البته با نام شاگرد دانشمند او استاد دکتر حکمت الله ملاصالحی هم دیگر از فرورفتن در اعماق فلسقی این دانش فیلسوفانه نترسی. خدایا! به من زیر سایه عمر طولانی هر این دو عزیز دانشمند، فرصت دانستن و فهمیدن روزی بفرما.

حدیث عشق چه حاجت که بر زبان آری

به آب دیده خونین نبشته صورت حال

(سعدی، کلیات، تصحیح فروغی، تهران: امیرکبیر، چ 13، 1383، ص 539)

دکتر یوسف مجیدزاده در شهرستان نظرآباد

دیدار دکتر مجیدزاده از موسسه رخسار قرآن، شهرستان نظرآباد، 19 آذر 1389

سه شنبه 20 شهریور 1380، شهر نظرآباد از توابع استان البرز، آیین استقبال از گروه باستان شناسی محوطه باستانی ازبکی به هنگام آغاز چهارمین فصل کاوش در این محوطه 9 هزارساله. از چپ به راست: استاد دکتر یوسف مجیدزاده (چهره ماندگار باستان شناسی ایران)، خسرو پوربخشنده (باستان شناس پیشکسوت)، موسی زاده (دانش آموخته باستان شناسی)، علی حمزه پور (وکیل و شاعر نظرآبادی)، مهدی توسلی (فرهنگی و مدیرمسئول ماهنامه فراز البرز)، علی اصل فلاح، حسین عسکری (نویسنده وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی)، ابراهیم رضازاده (از فرهنگیان شهرستان نظرآباد). در این آیین کم نظیر، دکتر مجیدزاده طی سخنانی گفت: «این مراسم بیان کننده علاقه مردم این شهر (نظرآباد) به فرهنگ، ملیت و ایرانی بودن است» 

یادداشت اسماعیل آل احمد درباره دکتر یوسف مجیدزاده

طلا همین خاک است !

احمد جلالى فراهانى به خاطره جالبی از پروفسور یوسف مجیدزاده سرپرست گروه کاوش در محوطه باستانی ازبکی واقع در شهرستان نظرآباد اشاره کرده که بسیار خواندنی است. این کاوش های باستان شناختی از سال 1377 تا 1382 انجام شده است:

«براى بازدید از پروژه هاى باستان شناسى زنجان دعوت شده بودیم و به وقت بازگشت، از تپه هاى باستانى ساوجبلاغ دیدن مى کردیم. خبر آوردند سرپرستى تیم باستان شناسى تپه ها را دکتر مجیدزاده برعهده دارد. براى دیدن او دست از پا ناشناخته عازم محل استراحتش شدیم. تصور همگى مان این بود که مردى با آن آثار مکتوب و تحقیقات مبسوط که در پاریس هم زندگى مى کند، لابد به کمتر از هتلى قناعت نخواهد کرد. اشتباه مى کردیم. تپه هاى باستانى چندین هکتار بودند و بخشى از آن در ملک شخصى یکى از اهالى بومى بود. باغى مفرح و زیبا. وارد باغ شدیم. پشت عمارت باغ، چیزى جز یک اطاقک گلى نبود و این جا محل اقامت پروفسور مجیدزاده بود. مردى تنومند و کشیده که خستگى را تعطیل کرده بود. وارد استراحتگاه او شدیم. اتاقک بیشتر به خوابگاه کارگران مى مانست تا پروفسورى با آن سبقه وسابقه. مجیدزاده کسى که آن خشت 9 هزار ساله را به رئیس جمهور خاتمى داده بود و ایشان هم آن را به مناسبت سال گفت وگوى تمدن ها به دبیرکل سازمان ملل اهدا کرده بود، محل استراحت او مملو بود از قفسه هاى فلزى که روى هر طبقه آن ظروف و اشیایى به قدمت تمدن آن حوالى و به قیمت میلیون ها دلار چیده شده بود. گویى نمایندگان دوره هاى مختلف تمدن بشرى کنار یکدیگر خفته باشند... ادامه مطلب...

دکتر یوسف مجیدزاده: محوطه باستانی ازبکی در حال نابودی است

رئیس میراث فرهنگی نظرآباد: خسارتی به این منطقه وارد نشده است !

توقف حفاری در تپه تاریخی ازبکی شهرستان نظرآباد این میراث باستانی را به مرز نابودی کشانده و تلاش برای نجات آن همچنان ادامه دارد. به گزارش خبرنگار فرهنگی ایصدا، تپه تاریخی ازبکی در اطراف تهران در زمین کشاورزی قرار گرفته و مالک آن اجازه کاوش این مکان را نمی دهد. دکتر یوسف مجیدزاده، کاوشگر تپه های ازبکی در این خصوص گفت: «این مکان شهر بزرگی مربوط به دوره مادها بوده، آثار تاریخی آن مربوط به هزاره هشتم قبل از میلاد تا دوره مادها است و در 5 تا 6 هکتار زمین آن، آثار تاریخی مربوط به هزاره هفتم وجود دارد. این کاوشگر افزود: این مکان روستای بسیار بزرگی بوده و در کنار آن گورستان عصر آهن وجود دارد، در عصر آهن مردم از سفال خاکستری رنگ استفاده می کردند که بسیاری از باستان شناسان آن را به آریایی ها نسبت می دهند، در بالای آن چند دوره قلعه وجود دارد که بالاترین قلعه آن از زیر خاک بیرون آورده شده است.»

دکتر مجیدزاده افزود: «مشکلاتی به وجود آمده که مالک آن به سازمان میراث فرهنگی اجازه حفاری نداده و کاوش آن به مدت سه سال متوقف شده است. وی تاکید کرد: تمام آثاری که در حفاری به دست آمده از بین رفته است به ویژه اینکه در این منطقه بارندگی، برف و سرما زیاد است و بازسازی آنها بسیار مشکل است.» با این حال حدادیان، رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان نظرآباد در این باره گفت: «خسارتی به این منطقه وارد نشده و دیواری که در اطراف آن کشیده شده از آثار مجموعه حفاظت می کند اما ما نمی توانیم شرایط اقلیمی منطقه را تغییر دهیم.» محمدرضا پوینده، رییس میراث فرهنگی استان البرز گفت: «تیم حقوقی در این خصوص تشکیل شده که موضوعات حقوقی و گردش ثبتی اسناد را از سالهای قبل تا بعد از انقلاب پیگیری می کند تا به یک جمع بندی برسیم و بتوانیم در خصوص اعتبارات، جایگزینی، حفاظت، مرمت، و پایگاه پژوهشی آن تصمیم گیری کنیم.» رییس سازمان میراث فرهنگی استان البرز در پایان گفت: «در بحث حقوقی قوه قضاییه باید مالکیت خصوصی آن را به رسمیت بشناسد و در این خصوص نیاز است با مالک آن به تفاهم برسیم چون هزینه خرید آن رقم قابل توجهی می باشدکه طی چند سال هم قابل پرداخت نخواهد بود.»

توضیحات مدیر اداره میراث فرهنگی شهرستان نظرآباد درباره خبر فوق

یادآوری می شود که خبر فوق عینا" از «وب سایت رادیو ایران» نقل شده است. آقای محمدرضا حدادیان مدیر اداره میراث فرهنگی شهرستان نظرآباد در 24 دی 1390 طی تماس با نویسنده «وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی» درباره خبر بالا توضیحاتی را به شرح زیر ارایه کردند:

* * * * *

نظر به درج مطلبی از اینجانب در مورد اینکه خسارتی به ازبکی وارد نشده، باید یادآور شوم: اولا" منظور بنده از حصار موجود در پیرامون  محوطه تاریخی ازبکی (با توجه به تدریس مرمت ابنیه تاریخی در دانشگاه توسط اینجانب) از منظر حفاظتی بوده که این امر در شرایط فعلی از حفاری های غیرمجاز احتمالی توسط  افراد سودجو جلوگیری می کند. ثانیا: آسیب به محوطه های تاریخی و ابنیه ریشه در دو عامل اصلی 1) انسانی؛ 2) طبیعی (اقلیمی) دارد. با عنایت به وضع موجود در محوطه ازبکی شرایط اقلیمی (باران، برف، دما و رطوبت) بخشی از آسیب را شامل می شود. ثالثا": از طریق واحد حقوقی اداره کل میراث فرهنگی استان البرز در حال پیگیری محوطه ازبکی هستیم. با تشکر حدادیان.

محوطه ازبکی؛ میراث دار نخستین دوره روستانشینی در ایران و خاورمیانه

نشست تخصصی بررسی یافته های باستان شناسی محوطه ازبکی شهرستان نظرآباد با حضور دکتر یوسف مجیدزاده در روز پنج شنبه 24 آذر 1390 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج برگزار شد. پوینده مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز در این نشست گفت: «ثبت جهانی ازبکی در توسعه گردشگری ایران و جذب توریست در منطقه اهمیت فراوان دارد.» وی بیان داشت: «متاسفانه در استان تازه تاسیس البرز و استان های همجوار مانند تهران، قم و گیلان آثار باستانی ثبت جهانی شده وجود ندارد و ثبت جهانی محوطه ازبکی می تواند بحث گردشگری این استان و استان های همجوار را حائز اهمیت کند.» وی یادآور شد: «ثبت جهانی محوطه تاریخی ازبکی از سوی استانداری در برنامه راهبردی ریاست جمهوری در قالب ماده 215 مطرح شده است و سعی داریم در برنامه توسعه پنجم این امر تحقق یابد.»

ادامه مطلب...

در جست و جوی فضای گمشده در دشت نظرآباد

فاطمه گیلانه ‌بهشتی‌روی، در جستجوی فضای گمشده، پایان نامه کارشناسی ارشد معماری، استاد راهنما: دکتر علی‌اکبر صارمی و استاد مشاور: دکتر رضا دانشمیر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده هنر و معماری، 1381، 114ص.

چکیده: هدف پژوهش، ایجاد مرکزی در جهت شناختن و شناساندن تاریخ و فرهنگ محوطه ازبکی (از توابع شهرستان نظرآباد) و ارتقا سطح کیفی علم باستان‌شناسی در ایران و همچنین ایجاد امکانات لازم برای جذب توریست است. مطالعه و بررسی نمونه‌های خارجی، استفاده از منابع موجود همچون نقشه‌ها، آمار، کتب و اطلاعات اینترنت و بهره‌جویی از نظر کارشناسان و اساتید و همچنین بررسی اجزای مجموعه و روابط عملکردی آنها با یکدیگر از فرازهای این پژوهش است. در نتیجه‌گیری این پایان نامه آمده است: «باز زنده‌سازی مکان های تاریخی، عامل مهمی در حفظ هویت ملی خواهد بود. ایجاد یک مجموعه چند منظوره در چنین مکان هایی رسیدن به هدف فوق‌الذکر را تسهیل خواهد کرد.»

واژگان کلیدی: ب‍ن‍اه‍ای‌ ت‍اری‍خ‍ی‌، طراح‍ی‌ م‍ع‍م‍اری، طراح‍ی‌ پ‍روژه‌، دشت قزوین، نظرآباد، تپه‌های ازبکی.

طلا همین خاک است  !

بخش اول

«...یک روز برنامه عجیبى را طراحى کردم. به مردمى که آمده بودند، گفتم باید آنقدر بمانید تا این نقطه را حفارى کنیم، چون در این جا طلا وجود دارد. هر کس که بماند، از این طلا سهم خواهد داشت. لحظه به لحظه مردم دور تپه جمع شدند و یک لحظه دیدم دور تراشه پر از مردم است. به همکارانم گفتم تا مى توانید کار را کش بدهید. من هم در این لحظات از این مراسم عکسبردارى کردم. بالاخره کوزه اى را از دل خاک بیرون آوردیم. کوزه را دستم گرفتم و گفتم چه کسى زودتر از همه سر تپه آمده است. دهها نفر دستشان را بلند کردند، گفتم اینطورى نمى شود و نهایتاً یک نفر را انتخاب کردم و گفتم از سر تپه بیا پایین و سهمت را بگیر. نمى دانید چه حالى داشت طفلک. کف دو دستانش را به سمت کوزه گرفت و من خاک کوزه را توى دستش خالى کردم. همه مات و مبهوت مانده بودند که این دیگر چه ماجرایى است. من به آنها گفتم طلا همین خاک است. این خاک براى ما طلاست. قدر این خاک را بدانید...»

مطلب فوق بخشی از گزارش دیدار احمد جلالى فراهانى - خبرنگار روزنامه ایران - از محوطه باستانی ازبکی شهرستان نظرآباد در بهار 1383 است. با گذشت پنج سال از نگارش آن، هنوز هم جالب و تازه است. به ویژه در ایامی که «نجات محوطه باستانی ازبکی» دغدغه جدی فعالان فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ و نظرآباد است.

* * * * * *

ادامه مطلب

طلا همین خاک است  !

بخش دوم

وقتى از پروفسور مجیدزاده درباره آرزوهایش سؤال مى کنیم، مى گوید: «آرزویم این است که بتوانم یکى دو جلد کتاب راجع به ایران بنویسم. چون که نوشتن در زمینه باستان شناسى  پیش از تاریخ ایران خیلى مشکل است.» او معتقد است اطلاعات ما درباره پیش از تاریخ ایران بسیار اندک و پراکنده است. مى گوید: «دلم مى خواهد پیش از تاریخ ایران را - جدا از کار فنى باستان شناسى - بازسازى کنم. مى خواهم ببینم که آن فرهنگ چه نقشى در ساختار جوامع داشته و چه کارهایى کرده است. آرزویم این است که روزى بتوانم چنین کارى را انجام دهم و صد البته جنبه هنرى کار را نیز بیشتر مورد توجه قرار خواهم داد.» 

ادامه مطلب

سوگنامه ای برای میراث فرهنگی شهرستان نظرآباد

باید از روی نعش من رد شوید ...

اشاره: گزارش زیر تازه ترین سخنان پروفسور یوسف مجیدزاده - سرپرست گروه کاوش محوطه باستانی ازبکی - در گفت و گو با حسن ظهوری - خبرنگار خبرگزاری میراث فرهنگی- است. استاد مجیدزاده بار دیگر و این بار صریح تر، وقوع فاجعه فرهنگی یعنی تخریب گسترده آثار نفیس باستانی شهرستان نظرآباد را به مردم و مسئولان گوشزد کرده است اما حیف که هم اکنون گوش شنوایی نیست!

* * * * * *

جهت مطالعه ادامه مطلب، اینجا را کلیک کنید...