اشاره

شادروان سید مصطفی میرخانی (1318 - 1381ش) فرزند سید ولی الله، از مداحان صاحب سبک هیئت های مذهبی تهران به شمار می رود که ریشه در روستای تالیان شهرستان ساوجبلاغ استان البرز دارد. سرگذشت مرحوم میرخانی از چند جهت مهم است: 1. خاستگاه البرزی؛ 2. نقش او در ایجاد سبک جدید و مسلط مداحی فارسی در محافل و هیئت های مذهبی شهر تهران و کشور که حاصل سلیقه و مداومت او و گروهی از مداحان همچون مرحوم سید علی میرهادی (درگذشت 1367ش) استاد اصلی حاج منصور ارضی است. اتفاقاً مرحوم میرخانی و مرحوم میرهادی نسبت خویشاوندی سببی هم دارند؛ 3. وجوه سیاسی - اجتماعی مرحوم میرخانی در رویدادهای پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی؛ 4. سیر جایگاه اجتماعی مداحان پیش و پس از پیروزی انقلاب با مطالعه موردی مرحوم سید مصطفی میرخانی. 

در روزنامه پیام آشنا (سال نهم، شماره 2109، شنبه 15 امرداد 1401، صفحه 2) مقاله ای نوشته ام با عنوان «مداح البرزی هیئت انصارالحسین تهران؛ از شکنجه ساواک تا جدایی از فرقان» که گمان کنم در این باره مفید باشد.

حسین عسکری

15 امرداد 1401

_____________________

مداح البرزی هیئت انصارالحسین تهران؛ از شکنجه ساواک تا جدایی از فرقان

نام «سید مصطفی میرخانی» فرزند سید ولی الله، از مداحان صاحب سبک هیئت های مذهبی تهران، چندین بار در اسناد سازمان اطلاعات و امنیت حکومت پهلوی (ساواک) آمده است. او - که ریشه در روستای تالیان شهرستان ساوجبلاغ استان البرز دارد - در سال 1318 در محله بازار قدیم تهران زاده شد. به همراه برادرش آقابزرگ میرخانی در هیئت انصارالحسین تهران به طور ثابت مداحی می کرد. در اسناد ساواک، او متصدی اصلی این هیئت مذهبی معرفی شده است.

 در سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، سید مصطفی میرخانی در بازار تهران به «گالش فروشی» اشتغال داشت و بعدها «کارخانه کفش دهقان» را تأسیس کرد. حضور او در هیئت های مذهبی از قبیل «انصارالحسین» و «مکتب قرآن» مورد حساسیت ساواک قرار گرفت و در 5 دی 1343 به علت اظهار مطالب تحریک آمیز، دستگیر و به قید تعهد آزاد شد. اما بار دیگر، در 11 آبان 1346به اتهام چاپ اعلامیه امام خمینی به همراه دو تن از دوستانش، بازداشت و به 75 روز حبس تأدیبی محکوم شد. میرخانی به جهت شرکت در هیئت انصارالحسین تا سال 1354 زیر نظر قرار داشت و در سال 1353 در گزارش ساواک، «از افراد متعصب مذهبی و طرفدار امام خمینی» معرفی شد. پس از پیروزی انقلاب، در سال 1372 بازرس «صندوق قرض الحسنه پیوند» بود. میرخانی در ماه رمضان سال 1381 خورشیدی در تهران درگذشت و پیکرش در شهرری به خاک سپرده شد.

   آیت الله سید علی خامنه ای، آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، آیت الله شهید دکتر محمدجواد باهنر، حجت الاسلام شهید فضل الله محلاتی، آیت الله علی اصغر مروارید، حجت الاسلام عبدالمجید معادیخواه از سخنرانان هیئت انصارالحسین به شمار می روند.در سال های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، اعضای هیئت های مؤتلفه اسلامی و حزب ملل اسلامی از فعالان هیئت انصارالحسین بودند. آیت الله هاشمی رفسنجانی این هیئت انقلابی را به شکل کلاس آموزشی بزرگی درآورده بود. وقتی در سال های 50 - 1349 نام او در لیست سیاه ساواک جای گرفت، حجت الاسلام معادیخواه کار او را ادامه داد.

   «نواب» رییس ساواک تهران در 13 آبان 1346 در گزارشی به رییس کل ساواک از انتشار اعلامیه ای با عنوان «عزایی به نام جشن» خبر داده و نوشته است: «در ساعت 23 روز 11/8/1346 عباس بهشتی [از اعضای اصلی هیئت انصارالحسین] که یکی از متهمین چاپ اعلامیه [امام] خمینی و مدتی متواری بوده است در منزل مسکونی خود دستگیر [شده] و بر مبنای اعترافات وی دو نفر به اسامی [سید] مصطفی میرخانی و علی اصغر مرتضوی معروف به عبدالله جعفری بازداشت و به زندان قزل قلعه تحویل گردید.» 

   از شواهد چنین برمی آید که ساواک، افراد دستگیر شده را در زندان مورد شکنجه شدید قرار داده است. در گزارش اول آذر 1346 ساواک در این باره آمده است: «یکی از افراد هیئت انصارالحسین که نامش هنوز مشخص نشده است، ضمن صحبت خصوصی اظهار داشت: بعد از آنکه تهیه کننده اعلامیه (عزایی به نام جشن) را دستگیر نموده اند او را شکنجه بسیار داده و کتف وی را شکسته اند به طوری که دیگر قادر نیست [دست] خود را تکان بدهد. ضمناً [سید] مصطفی میرخانی و [عباس] بهشتی را هم در بازجویی شکنجه زیاد داده اند و وضع آنها نیز خیلی ناراحت[کننده] است ولی پس از اظهار مطالب فوق اضافه نمود: آقای خمینی در نجف سخنرانی شدیدی علیه دستگاه حاکمه ایران نموده، اعلامیه مهمی نیز از طرف ایشان تهیه و به چاپ رسیده که به زودی پخش خواهد شد.»

   از دیگر فعالیت های سیاسی میرخانی که در اسناد ساواک آمده، حضور او در آیین ترحیم دکتر علی شریعتی در مسجد ارگ تهران بود. مأمور مخفی ساواک در این باره نوشته است: «از ساعت 16 روز مزبور [2 تیر 1356] حدود ده نفر از افراد متعصب مذهبی و سابقه دار من جمله سید محسن امیرحسینی، حاج مصطفی میرخانی، مهدی عراقی، علی حاتمی آموزگار که به مسجد ارگ آمده و دیدند درِ مسجد بسته است در چهارراه گلوبندک اجتماع [کرده] و تصمیم داشتند از چهارراه گلوبندک به طرف میدان اعدام [محمدیه فعلی] تظاهراتی را شروع [کرده] و به نفع دکتر شریعتی شعار بدهند که بلافاصله داریوش فروهر به وسیله حاج محمد خلیل نیا به یکی از دوستانش پیغام داده که به بچه ها بگویید این کار را نکنند و از تظاهرات خیابانی بپرهیزند زیرا این عمل نتیجه معکوس دارد. حامل پیغام هم این موضوع را به اطلاع نامبردگان فوق رسانیده و آنها هم به دوستان و آشنایانی که به حوالی چهارراه گلوبندک آمده بودند موضوع را بازگو کرده و نتیجتاً تظاهراتی انجام نشده است.»

   سید مصطفی میرخانی در سال های آغازین پیروزی انقلاب اسلامی به گروه فرقان گرایش پیدا کرد اما پس از مدتی از آن جدا شد. فرقان در سال 1356 به وسیله طلبه جوانی به نام اکبر گودرزی تشکیل شد. او و مریدانش از شعار «اسلام منهای روحانیت» حمایت می­کردند. آنها با پیروزی انقلاب اسلامی وارد فاز نظامی شدند و گروهی از چهره­های انقلابی همانند آیت­الله مرتضی مطهری را ترور کردند. اعضای اصلی این گروه در زمستان 1358ش دستگیر شده و در 3 خرداد 1359 اعدام شدند.

محسن رفیق دوست (متولد 1319) که منزلش در سال های پیش از انقلاب میزبان هیئت انصارالحسین بود در این باره می گوید: «اوایل پیروزی انقلاب یکی از دوستان نزدیک من به نام سید مصطفی میرخانی - که مداح بود - جذب این گروه شده بود. او چندین جلسه آمد و برای جذب من به گروه فرقان کار کرد. من از آنجا بیشتر با گروه فرقان آشنا شدم. بعد، با تماس با شهید [دکتر سید محمد حسینی] بهشتی و آقای هاشمی رفسنجانی تلاش کردیم و آقای میرخانی را از آنها جدا کردیم.»

در سال 1385 مجموعه لوح فشرده ای با نام «پرده عشاق» منتشر شد که روضه خوانی سید مصطفی میرخانی هم در آن آمده است. همچنین در پاییز 1396 ده سخنرانی آیت الله خامنه ای در هیئت انصارالحسین، در کتابی با عنوان «همرزمان حسین» منتشر شده است.

منابع: رسول جعفریان، جریان ها و سازمان های مذهبی - سیاسی ایران، ص 407؛ سیر مبارزات امام خمینی در آینه اسناد به روایت ساواک، ج 16، ص 462، 476؛ شریعتی به روایت اسناد ساواک، ج 3، ص 184؛ مسجد ارک به روایت اسناد ساواک، ج 3، ص 572؛ سعید علامیان، برای تاریخ می گویم: خاطرات محسن رفیق دوست (1368 - 1357)، ص 98؛ شهید محمدصادق اسلامی به روایت اسناد ساواک ص 145؛ حسین عسکری، بیداری دشت کهن، ص 252؛ «معرفی هیئت های مذهبی تأثیرگذار در انقلاب اسلامی»، بخش دوم، پایگاه اطلاع رسانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1 آبان 1394.

 - نشر نخست این مقاله در: حسین عسکری، «مداح البرزی هیئت انصارالحسین تهران؛ از شکنجه ساواک تا جدایی از فرقان»، روزنامه پیام آشنا، سال نهم، شماره 2109، شنبه 15 امرداد 1401، صفحه 2.

روزنامه پیام آشنا، سال نهم، شماره 2109، شنبه 15امرداد 1401، صفحه 2.

مقاله فوق در وب سایت روزنامه پیام آشنا 

یادداشت فوق در وب سایت خبرگزاری مهر

روز فرهنگی طالقان تعیین شد

 |وب سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی|

به گزارش روابط عمومی اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان طالقان، براساس مصوبه شورای فرهنگ عمومی شهرستان طالقان پنجم مرداد سالروز اقامه اولین نمازجمعه جمهوری اسلامی ایران به امامت مرحوم آیت الله طالقانی بعنوان روز فرهنگی طالقان به ثبت رسید و این مهم طی همایشی که با حضور اصحاب فرهنگ و هنر شهرستان طالقان در فرمانداری این شهرستان برگزار شد، اعلام عمومی گردید. در این همایش که دکتر محراب رجبی، مشاور البرزشناسی استاندار و دکتر حسین عسکری البرزپژوه و جمعی از شخصیت های برجسته طالقانی حضور داشتند، فرماندار طالقان ضمن بیان چگونگی شکل گیری نام گذاری این روز بعنوان روز فرهنگی طالقان از همه فرهیختگان و صاحبان اندیشه دعوت کرد تا در راه معرفی و هویت بخشی به فرهنگ بومی طالقان یاری رسان مجموعه فرهنگی باشند. در پایان مراسم به تعدادی از پیشکسوتان حاضر هدایای نفیسی اهدا گردید.

متن خبر فوق در وب سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

_____________________________

پنجم امرداد روز فرهنگی طالقان

خوشبختانه مطلع شدم در شورای فرهنگ عمومی شهرستان طالقان، 5 امرداد 1358 سالروز اقامه آیین عبادی - سیاسی نماز جمعه به امامت شادروان آیت الله سید محمود علایی طالقانی (فقیه مبارز و نواندیش و نخستین امام جمعه تهران پس از پیروزی انقلاب اسلامی) به عنوان روز فرهنگی طالقان تصویب شده است. امرداد یعنی جاودانگی و بی مرگی. طالقان پس از شهرها و شهرستان های زیر، سومین شهرستان استان البرز است که به طور رسمی، صاحب روز فرهنگی شده است:

- شهر کرج، 21 فروردین: مقارن با جشنواره لاله ها؛

- شهر هشتگرد، 17 آذر: روز ثبت کاروانسرای صفوی ینگی امام در فهرست آثار ملی ایران؛

- شهرستان نظرآباد، 8 مهر: روز ثبت محوطه باستانی ازبکی در فهرست آثار ملی ایران؛

- شهرستان چهارباغ، 15 اسفند: نخستین روز از هفته منابع طبیعی.

قرار است به مناسبت روز فرهنگی طالقان، آیینی در روز چهارشنبه 5 امرداد 1401 ساعت 10 صبح در سالن اجتماعات فرمانداری برگزار شود. این مناسبت فرهنگی را به همه البرزیان عزیز به ویژه طالقانی های اهل فرهنگ و دانش تبریک عرض می کنم و امیدوارم که در معرفی تاریخ، فرهنگ و مشاهیر این سرزمین دیرپا موثر واقع شود.

آری به اتفاق، جهان می توان گرفت...

 حسین عسکری

3 امرداد 1401 

_____________________________

تهران، حرف - طالقان، برف

روز طالقان - پنجم امرداد ماه - را در طالقان گذراندیم.

بگفتا عشق شیرین بر تو چون است

بگفت، از جان شیرینم، فزون است.

انگار؛تمام خوبرویان، جمع بودند. استاد حکمت اله ملا صالحی پیام داده بودند، استاد غلامحسین امیرخانی دستخطی ارسال فرموده بودند، دکتر ولی اله محرابی (پدر جراحی کودکان در ایران) با وجود بیماری و تبناکی، تشریف آورده بودند. و شگفتا تو گویی پروفسور مریم میرزاخانی هم به طور مجازی حضور داشتند... عشق حقیقی است اگر، حمل مجاز می کنی.

این بنده شرمسار و برادرانم اسماعیل آل احمد و حسین عسکری هم توفیق همنشینی با فرزانگان و فرهیختگان طالقان را پیدا کرده بودیم. مراسم در سالن اجتماعات فرمانداری طالقان برگزار شد. سخنرانان از جمله برادرم فریبرز صادقیان؛ سخن گفتند و در سفتند. آنگاه به مجتمع نیکو کاری رعد رفتیم؛

عزیزم گفتن و جانم شنیدن

شنیدن کی بود مانند دیدن.

سپس برای شرکت در میهمانی شریف کریم شریف کاظمی به لمبران رفتیم؛ زهی صاحبقدم دل، با وفا دل. آنگاه؛ سراغ سالکان پرده جلال، ایستائیان پویا و سراسر راز و کمال رفتیم؛

راز جز، با راز دان انباز نیست

راز، اندر گوش منکر، راز نیست.

پیر میکده، جناب ضیائی در بیت حاضر نبودند، آقا طاهر به استقبالمان آمد و ادب و آداب میهمان داری را به اوج رساند؛

حالت جمعی تو پریشان سازی

وای به حال دل دیوانه من.

این گزارش مختصر تقدیمتان تا بعد؛

ای روشنی صبح، به مشرق برگرد

ای ظلمت شب، با من بیچاره بساز.

یگانه تمنایم آنکه، همانگونه که شاهزاده قجری در نامه خود به دارالخلافه، طالقان را اینگونه وصف کرد؛ «هر چه تهران حرف، طالقان برف». امیدوارم طالقان همواره برف باشد، سپید و شفاف با رودهای پر آب، چشمه های جوشان، طبیعتی دل انگیز و محیط زیستی بکر و چشم نواز... و هرگز بگیر و ببند و بگو و مگو و هیاهوی تهران، به طالقان نیامده، حرف جای برف را نگیرد؛

امشب در سر، شوری دارم

 امشب در دل، نوری دارم

باز امشب در اوج آسمانم...

دکتر مهراب رجبی

5 امرداد 1401

_____________________________

حالی نگفتنی در طالقان

بسمک اللهم یا رفیق

یاد ده ما را سخن های دقیق

همیشه تحت تعالیم استاد دکتر حکمت اله ملاصالحی، حسی ناخوشایند به «موزه» (Museum) داشته ام. انسان مدرن در این تمدن بی هویتی و به تعبیر حضرت شهید آوینی، هدیه شیطان، کوشیده تا با کندوکاو آثار باستانی، اشیایی مرده و لال را در جایی به نام‌ «موزه» گرد آورد و خلاء دردناک و هول انگیز بی هویتی خویش را پر کند و بافته ها و یافته های خویش را از زبان بی کلام و حلق بی حلقوم آن اشیای لال مادرزاد، فریاد بزند. اما نمی دانم چرا این بار در این موزه، حال غریبی داشتم؛ حال عبادت و پای نهادن در یک معبد و به قول حضرت استاد شهریار «حالی نگفتنی». دوست داشتم اگر اختیار سفر در دستان اراده من بود می رفتم و وضو می گرفتم و دو رکعت نماز در آن جا می خواندم. موزه زنده یاد استاد مریم میرزاخانی.

دارم درباره سفرمان به طالقان با شما دل می دهم و قلوه می ستانم. شورای فرهنگ عمومی شهرستان طالقان استان البرز در اقدامی ستودنی، پنجم امرداد را «روز فرهنگی طالقان» نامید. مناسبت این روز، اقامه نخستین نماز جمعه پس از انقلاب اسلامی به امامت مبارز ستیهنده و مجاهد نستوه حضرت آیت الله سید محمود علایی طالقانی است. در این روز مبارک، لحظاتی را با نازنینان آن دیار در معبد مرحوم مریم میرزاخانی گذراندیم و عکس گرفتیم و ذیل یادداشت دکتر مهراب رجبی در دفتر یادبود آن معبد ملکوتی را امضا کردیم. عزیز دلم آقا فریبرز صادقیان – طالقان پژوه و عضو هیئت مدیره مجتمع آموزشی نیکوکاری رعد طالقان - با شوق و عشقی خالصانه از برنامه ها و اقدامات متعدد این مجموعه و کمک های گسترده مردم دور و نزدیک به این مجموعه، سخن گفت. او از تابلوفرشی سخن گفت که دو نازنین آذری از تبریز، آورده بودند و پرسان پرسان، مجموعه رعد را یافته بودند و گفته بودند که ما تابلوفرش بزرگان ایران را می سازیم و می بریم و تقدیم می کنیم. هرچه آقای صادقیان، اصرار کرده بودند تا ناهار بمانند نپذیرفته بودند و رفته بودند. آقای رجبی با دو دختر خانم عزیزی که در طبقه هم کف ساختمان رعد، مشغول فعالیت بودند به خوش و بش پدرانه پرداختند.

پس از خروج از ساختمان رعد به دعوت آقاکریم شریف کاظمی - رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی شهرستان طالقان - به میهمانی آن عزیز در روستای لمبران رفتیم. خوش و بش های ما و شیرین سخنی های استاد رجبی به خواندن غزلی که محمد جان جاویدان به تازگی سروده بود دوچندان شد. اندکی پس از حضور ما، حجت الاسلام و المسلمین حاج آقا نصرالله رزاقی - رئیس اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان طالقان - هم سری به جمع ما زدند و بازگشت تازه ایشان از حج واجب، صحبت ها را به خاطرات جمع از سفر خانه خدا برد و شیرینی این دورهمی را چندبرابر کرد. با شریفِ شریف، خداحافظی کردیم و سجاده حضور در مسجد محبت روستائیان «ایستا» گستردگی و با آقاطاهر نازنین از دانسته های خود، گفتیم و سخنان سراسر صداقت او را شنفتیم. روز بسیار خوبی بود. روزی که با نخستین آیین روز فرهنگی طالقان، آغاز شده بود. در جمعی دوست داشتنی از خوبان به سخنان مهندس علی مهدوی - فرماندار شهرستان طالقان - درباره چندوچون روز فرهنگی طالقان، گوش سپردیم. استاد دکتر مهراب رجبی، مثل همیشه در تلفیقی درست و شیرین، امروز و دیروز و پریروز طالقان را به فردوسی و سعدی و مولوی و حافظ، گره زد. در پیشواز ماه خون، استاد محمد مهرانی به رغم پیش کسوتی شان با آن صدای آسمانی، همه ما را به کربلای حسین - علیه السلام - پرواز دادند. استاد دکتر ولی الله محرابی - پدر جراحی اطفال ایران - به رغم تبی که داشتند در سخنانی به جمع ما افتخار دادند و گزارشی از دغدغه های طالقان پژوهانه خود، بیان کردند. به شوخی گفتند که اگر از من بپرسند که چه کاره ای می گویم: «چاقوکش مجاز». شاعر جوان آقای مهرانی هم در ابیاتی آبدار و دلچسب و دلنشین از طالقان و طالقانی ها گفت. دکتر حسین عسکری هم در ادامه آیین بر اساس دوشاخصه مهم «آگاهی» و «دلیری» به پیشینه شناسی طالقان و طالقانی ها و مرحوم آیت الله طالقانی پرداختند.

اسماعیل آل احمد

7 امرداد 1401

 - به نقل از کانال البرزپژوهی https://t.me/alborzology 

 آیین روز فرهنگی طالقان، 5 امرداد 1401، شهر ظالقان   

دفتر یادبود موزه شادروان مریم میرزاخانی

شهر طالقان، موزه شادروان دکتر مریم میرزا خانی

از راست: دکتر مهراب رجبی، دکتر ولی الله محرابی

ورودی روستای ایستای طالقان

میهمان کریم شریف کاظمی در روستای لمبران طالقان

البرز و روز البرز

روزی ما باد لعل شکر افشان شما. 

دیدار چهار جانبه ای داشتیم با حضور آقایان؛

آل عوض

دکتر عسکری

اسدی

و بنده

سخن همچنان پیرامون البرز بود و البرز پژوهی و البته «روز البرز»

چرا که؛از هر چه بگذریم سخن دوست خوشتر است.

البرز پژوهی و پژوهش های مرتبط با آن خوشبختانه اینک به عنوان یک موضوع پژوهشی قابل تامل و با اعتبار - و گاه حتی پر اهمیت تر از یک رشته دانشگاهی - مورد توجه قرار گرفته، علاقه مندان در رده های مختلف خصوصاً در بین پژوهشگران، به بررسی پیرامون این موضوع پرداخته، این پژوهش ها در مراکز علمی/ فرهنگی و خصوصاً در فضای مجازی، بازتاب وسیعی دارد.

در ادامه نشست های مرتبط، در جلسه امروز مشخصاً مساله «روز البرز» برابر با بیستم مهر ماه - سالروز تاسیس دبستان برزگران / مدرسه فلاحت / پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران - مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفت.

دکتر مهراب رجبی

25  تیر 1401

تصویر 1) از چپ به راست: اردشیر آل عوض مشاور استاندار البرز در امور فرهنگی و اجتماعی؛ دکتر مهراب رجبی مشاور البرزشناسی استاندار؛ داود اسدی مسئول روابط عمومی اداره کل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان البرز؛ حسین عسکری البرزپژوه.

تصاویر 2 تا 5) کتاب های اهدایی دکتر رجبی.

_____________________________

در جست و جوی میراث مشترک هیو و فشند

پنج شنبه 30 تیر 1401 با آقای محمد دهقان پور، میهمان آقای محمدکاظم موحدی پور رئیس شورای اسلامی شهر جدید هشتگرد (= مهستان) بودیم. این روزها، آقای دهقان پور (هنرمند جوان و کوشای ساوجبلاغی) سخت مشغول نگارش «تک نگاری هیو»، است و در بخش نام آوران کتابش تلاش می‌کند که دانسته های مستند و بیشتری را درباره بزرگان هیو به ویژه «شادروان ملا محمدقاسم هیوی ساوجبلاغی» خوشنویس و کاتب قرآن کریم در سال 1252 قمری ارائه کند. پیش از این، همه دانسته های ما از این چهره البرزی، گزارش کوتاهی بود که آقای علی معدندار در صفحه 4 شماره اول فصلنامه هیوای هیو (تابستان 1384) منتشر کرد. مهم ترین نتیجه دیدار البرزپژوهانه امروز، آگاهی به حضور بخشی از نوادگان ملا محمدقاسم هیوی در روستای فشند ساوجبلاغ است که پس از گذشت بیش از 191 سال بر ما آشکار شد؛ این یعنی دو روستای فرهنگی و تاریخی هیو و فشند در البرز، پیوندهای دیرپا و عمیقی دارند. آقای موحدی پور - که از جهت مادر نسبش به ملا محمدقاسم می رسد - ساعتی با آقای دهقان پور دانسته هایش را به اشتراک گذاشت و بنده به عنوان شنونده، از این کشف زیبا و پیوند دهنده حظ بردم. خوشبختانه نسخه هایی از قرآن دست نویس مرحوم ملا محمدقاسم، چشم و دل اهالی این دو روستا را از دو سده پیش، «سیراب» کرده است. هیوی ها و فشندی ها از او خاطراتی در یاد دارند و از نوادگانش به نیکی یاد می کنند. به قول شاعر نامدار البرزی، شادروان استاد سید حسن حسینی:

از ازل، ایل و تبارم همه عاشق بودند

سخت دلبسته‌ این ایل و تبارم چه کنم

دیدار و گفت و گو با جناب استاد دکتر حکمت اله ملاصالحی، زیبایی و شیرینی این روز را برایمان دوچندان کرد. به امید روزهای خوش برای البرز و البرزیان عزیز.

حسین عسکری

    - به نقل از کانال البرزپژوهی https://t.me/alborzology 

به دعوت یکی از هیئت های مذهبی خوشنام و شناخته شده استان البرز در شهرستان نظرآباد - که میزبان گروهی از ذاکران اهل بیت علیهم السلام است - ساعتی درباره «جریان شناسی اهداف عاشورا در ایران معاصر»، با تبیین دوازده دیدگاه موجود سخن خواهم گفت. امیدوارم این تکاپوهای اندک و ناچیز فکری و فرهنگی، در عمق بخشی به معرفت حسینی و شناخت خوانش های معاصرانه از عاشورا سودمند واقع شود.  

حسین عسکری

مراسم بزرگداشت مفاخر اهل قلم استان البرز، در «همایش بزرگ وارثان قلم» برگزار می شود. به گزارش روابط عمومی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان البرز، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی البرز با همکاری رادیو  فرهنگ، «همایش بزرگ وارثان قلم» را که بزرگداشتی است برای مفاخر اهل قلم استان البرز در روز سه شنبه 14 تیر 1401 از ساعت 17 الی 19 و همزمان با روز قلم، با حضور شاعران، نویسندگان، اصحاب رسانه و دوستداران شعر و اندیشه در سالن سیروس صابر شهر کرج برگزار می کند.

 در این مراسم از ده تن از فرهیختگان البرز از جمله «استاد دکتر میرجلال الدین کزازی» از استادان بزرگ دانشگاه و شاهنامه پژوه، «استاد دکتر رشید کاکاوند»، مجری، پژوهشگر و استاد دانشگاه، «استاد محمدباقر آقامیری» نگارگر شهیر، «دکتر حسین عسکری» نویسنده و پژوهشگر، «استاد قدرت الله شباب» شاعر پیشکسوت، «مهدی زارعی» و «نغمه مستشار نظامی» از شاعران مطرح کشور، دارای رتبه های متعدد کشوری و از داوران همایش ها، «استاد داوود فتحعلی بیگی» و «خسرو عباسی» از نویسندگان مطرح البرز و «سپهر سراجی» از اهالی موسیقی، تقدیر و تجلیل به عمل می آید. در این برنامه همچنین از کتاب 7 نویسنده البرزی رونمایی می شود. گروه بین المللی موسیقی حنانه در این برنامه به اجرای موسیقی خواهد پرداخت، اجرای تئاتر و تقدیر از تعدادی از انجمن های ادبی فعال از دیگر برنامه های همایش وارثان قلم است. برپایی ورک شاپ خط نیز از برنامه های جنبی این مراسم خواهد بود.

 خبر فوق در وب سایت اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان البرز

تصاویر برگزیدگان آیین روز قلم در استان البرز تصاویر

 فقیه - عارف تبریزی در ساوجبلاغ

متاسفانه امروز 26 اردیبهشت 1401 «آیت الله سید عبدالله فاطمی نیا» فقیه - عارف محبوب تبریزی در 76 سالگی درگذشت. در پیوند با فرهنگ و تاریخ استان البرز، به خاطر دارم که زنده یاد استاد فاطمی نیا در چهارشنبه 6 شهریور 1387 در کنگره بزرگداشت فقیه البرزی روزگار قاجار یعنی آیت الله شیخ محمدتقی برغانی مشهور به شهید ثالث - که در مصلای شهر هشتگرد مرکز شهرستان ساوجبلاغ برگزار شد - حضور یافتند و سخنرانی کردند.

 تصاویر این پست اینستاگرامی - که پس از 14 سال برای نخستین بار منتشر می شود - روایتی از خاطره آن روز به یادماندنی و معنوی در شهر هشتگرد است. جناب استاد دکتر حکمت الله ملاصالحی که اداره کننده بخش ارائه مقالات برگزیده کنگره بود، استقبال گرمی از حضرت آیت الله کرد و جملات محبت آمیزی بین آنان رد و بدل شد. آیت الله فقید در سخنانش از دست‌اندرکاران کنگره تشکر کرد و آن را برای ارتقای فرهنگ دینی منطقه ساوجبلاغ - که در آن سال ها شامل شهرستان های طالقان، نظرآباد، چهارباغ و ساوجبلاغ فعلی بود - ضروری دانستند. در ادامه، نکاتی تاریخی در چرایی و چگونگی اطلاق عنوان «شهید ثالث» به آیت الله شیخ محمدتقی برغانی و قاضی نورالله شوشتری بیان کردند سپس با قرائت حدیثی، هوشمندانه و ظریف به تبیین «سویه های عرفانی و اخلاقی اجتهاد و فقاهت» پرداختند. مفهومی غامض و کمتر یاب که خودش مصداقش بود. آن مرحوم در پایان گفتند: «یکی از کتب مهم علما، کتاب شرایع الاسلام از محقق حلی است و تاکنون 70 شرح برای شرایع نوشته اند. یکی از شروح مهم شرایع، کتاب نازنین منهج الاجتهاد تالیف شهید ثالث آیت الله ملا محمدتقی برغانی می باشد که کتاب عظیم القدری است. بنده به اصفهان رفته بودم و اولین کاری که به هر کجا بروم انجام می دهم این است که سراغ کتابخانه ها را می گیرم تا ببینم چه دارند، خطی دارند یا نه؟ و عمرم در این راه گذشته، در اصفهان گفتند: یک نفر نسخ خطی دارد می‌خواهد بفروشد. رفتم دیدم یک مجلد از مجلدات منهج الاجتهاد شهید ثالث است و من آن را گذاشتم روی چشمم و از اصفهان آوردم و آن در باب قضا بود...» توصیه اخلاقی آیت الله فاطمی نیا در آن سخنرانی، عبارتی بنیادین از دیگر فقیه - عارف معاصر، شادروان آیت الله سید رضا بهاءالدینی (درگذشت 1376ش) بود: «از خشم و پرخاشگری دوری کنید چرا که خیر و برکت از زندگی می رود...»

روانش شاد و میهمان رضوان الهی.

حسین عسکری

از راست: دکتر محمدرضا نجاریان، آیت الله فاطمی نیا، استاد دکتر حکمت اله ملاصالحی

از راست: زکریا مهرور، استاد عبدالحسین شهیدی صالحی، حسین عسکری، ناصر مهرور

هشتگرد، 6 شهریور 1387

مجموعه مقالات کنگره بزرگداشت آیت الله شیخ محمدتقی برغانی (شهید ثالث)

«دانشنامه جهان اسلام» از منابع مرجع به زبان های فارسی و عربی در شناخت فرهنگ، تاریخ و جغرافیای ایران و دیگر کشورهای اسلامی به شمار می رود که نگارش و چاپ آن از سال 1362خورشیدی زیر نظر آقای دکتر غلامعلی حداد عادل آغاز شده و در بهار 1401به جلد سی ام رسید. در جلد اخیر، ذیل حرف «ط»، مدخل هایی در پیوند با طالقان به چاپ رسیده است: 

1. طالقان / احمد آرین نیا؛

2. ابوالخیر طالقانی / محمدعلی حیدری مزرعه آخوند؛

3.  خاندان طالقانی / محمدحسین شمسایی؛

4. سید ابوالحسن طالقانی / سید محمدحسین میرابوالقاسمی؛

5. سید محمود طالقانی / محمدمهدی جعفری؛

6. اعظم السادات طالقانی / محبوبه جودکی؛

7. ملا نظرعلی طالقانی / حسین محمدخانی؛

8. ملا نعیما طالقانی / فهیمه سادات بهشتی.

همه مدخل‌های پیش گفته، بر اساس شیوه دانشنامه ای و مستند، نوشته شده اما در مدخل «طالقان» آمده است: «رصدخانه ای هم در روستای گلیرد طالقان ساخته شده است...» این فراز از مدخل، دقیق نیست چون آقای دکتر رضا منصوری سال های پیش، پیگیر ایجاد چنین مرکزی بود اما به دلایلی که از آن بی خبریم، کامیاب نشد.

 چقدر خوب بود نویسنده محترم، جهت نگارش چنین مدخل مهمی از پژوهشگران و طالقان شناسانی چون آقایان استاد دکتر حکمت اله ملاصالحی، استاد دکتر رضا شعبانی، دکتر سید غنی افتخاری، دکتر احسان الله شکراللهی، اسماعیل یعقوبی، فریبرز صادقیان، مهندس سید هادی میرابوالقاسمی، بهروز محمدبیگی، حسن پورزاهد، اسماعیل آل احمد و خانم مهناز حدادی و... راهنمایی و کمک می گرفت. بر همین مبنا، بخش فرهنگ، تاریخ، باستان شناسی و نام آوران این مدخل می‌توانست قوی تر باشد.

در هر صورت، کوشش صادقانه نویسنده محترم مدخل طالقان، قابل تقدیر است ایشان همچنین در معرفی تک نگاری های روستاهای طالقان به «کتاب روستای ایستا» هم اشاره کرده و در این باره نوشته است: «در طالقان، معماری بومی و فرهنگ و آداب و رسوم کهن اهالی در روستاها حفظ شده است. بافت اجتماعی و ساخت کالبدی این روستاها در تک نگاری های اورازان اثر جلال آل احمد (تهران 1349ش)، فشندک اثر هوشنگ پورکریم (تهران 1341ش)، تاریخچه روستای میر طالقان اثر بهمن خستو (تهران 1378ش) و روستا ایستا اثر حسین عسکری (تهران 1389ش) مشهود است. در روستای ایستا، گروهی از پیروان میرزا صادق آقا تبریزی، از مخالفان نهضت مشروطه، بر پایه جایگاه طالقان در احادیث آخرالزمان، سکونت کردند اهالی روستا به سبب دوری از فناوری و سبک زندگی جدید و نیز انزوای اجتماعی شهرت دارند...»

مدخل آیت الله سید ابوالحسن گلیردی طالقانی (پدر گرامی آیت الله سید محمود علایی طالقانی) به قلم شادروان استاد سید محمدحسین میرابوالقاسمی است اما سوگناک این که نویسنده زنده نیست که چاپ مقاله اش را ببیند؛ این یعنی «تولد نوشته» پس از «مرگ مؤلف». روانش شاد

حسین عسکری

 7 تیر 1401

جز راست نباید گفت درباره ثبت جهانی کاروانسرای ینگی امام

النَّجاةُ فی الصِّدق

رستن، با راستی همراه است

امام علی علیه السلام

آقای فریدون محمدی (مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز) روز 27 اردیبهشت 1401 به مناسبت هفته میراث فرهنگی در نشستی خبری گفته است: «به زودی خبر خوش ثبت جهانی ینگی امام را از طرف یونسکو اعلام خواهیم کرد که البته منتظر برگزاری جلسه نهایی این سازمان هستیم و امیدواریم کاروانسرای صفویه ینگی امام ثبت جهانی شود...»

آیا واقعاً «کاروانسرای صفوی ینگی امام» شهرستان ساوجبلاغ استان البرز، در «فهرست میراث فرهنگی جهانی» ثبت خواهد شد؟ برای راستی آزمایی این ادعا، رجوع می‌کنیم به مستندات موجود در این باره که همه آنها در فضای مجازی و اینترنت قابل مشاهده است. حقیقت آن است که سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در قالب برنامه «محور میراث جاده ابریشم در افغانستان، آسیای مرکزی و ایران: ابعاد بین المللی سال اروپایی میراث فرهنگی»، در سال های اخیر دو کار انجام می‌دهد: یکی کمک مالی به مرمت کاروانسراهای مخروبه و متروکه در مسیر جاده ابریشم؛ دیگری ثبت پرونده کاروانسرای ایرانی در فهرست میراث فرهنگی جهانی. پس آن چه در دست ثبت است، «کاروانسرای ایرانی» است نه «کاروانسرای ینگی امام.»

 برای روشن شدن زوایای موضوع، بایستی به حضور ارزیابان کمیته میراث جهانی یونسکو یعنی آقایان «حسام مهدی» و «چان بینان» در مهر 1400 برای بررسی میدانی پرونده ثبت جهانی کاروانسرای ایرانی اشاره کرد. آنان تعداد فراوانی از کاروانسراهای موجود در استان‌های تهران، البرز، مرکزی، قم، سمنان، خراسان رضوی، کرمانشاه، همدان، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، کرمان، یزد، اصفهان، فارس، قزوین، اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، هرمزگان، بوشهر، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان و... را به عنوان «مصادیق کاروانسرای ایرانی» مورد ارزیابی قرار داده اند. قرار است مستندات جمع آوری شده، در تابستان 1401 در «کمیته میراث جهانی یونسکو» طرح شود.

علاوه بر کاروانسرای ینگی امام، کاروانسراهای دیگری در 23 استان، مورد بازبینی و بررسی ارزیابان یونسکو قرار گرفته اند: «پرند (قلعه سنگی)؛ باغ شیخ (عبدالغفار خان)؛ دیرگچین؛ قصر بهرام؛ قلی؛ مشیرالملک؛ جهادآباد؛ چاه کوران؛ مهر؛ زعفرانیه؛ فخر داوود؛ نوشیروان؛ آهووان؛ میامی؛ میاندشت؛ عباس آباد؛ مزینان؛ رباط شریف؛ عباس آباد تایباد؛ فخرآباد؛ سرایان؛ گنجعلی خان؛ زین الدین؛ انجیره سنگی؛ انجیره آجری؛ خرانق؛ میبد؛ رشتی؛ نیستانک؛ کوهپایه؛ مهیار؛ امین آباد؛ ایزدخواست؛ شیخ علی خان (چاله سیاه)؛ گز؛ مادرشاه (هتل عباسی)؛ گبرآباد؛ مرنجاب؛ سعدالسلطنه؛ تی تی؛ جمال آباد؛ صائین؛ گوئجه بل؛ یام؛ خواجه نظر؛ خوی؛ بستک؛ برازجان؛ دهدشت؛ افضل؛ چشمک؛ بیستون؛ فرسفج؛ تاج آباد و....»

 پرسش آن است که چرا در دو سال اخیر، مدیرکل فعلی میراث فرهنگی البرز بر طبل «خبر ثبت جهانی صرفاً کاروانسرای ینگی امام» در فهرست میراث فرهنگی جهانی می کوبد و از عنوان دقیق و درست آن یعنی «ثبت کاروانسرای ایرانی» سخنی نمی گوید. پاسخ روشن است، باید پروپاگاندای خبری به وجود آورد تا چند صباحی بیشتر بر صندلی قدرت تکیه زد! حالا چه کسی می رود تحقیق کند ببیند اصل ماجرا چیست. اما کمترین اثر سوء و مخرب این تحریف رسانه‌ای با «شگرد تقلیل گرایی» آن است که پس از اعلام خبر ثبت نهایی کاروانسرای ینگی امام، البرزیان مشتاق و فرهنگ دوست، به فهرست میراث فرهنگی جهانی (یونسکو) رجوع می‌کنند و شوربختانه نامی از کاروانسرای ینگی امام نمی بینند. آیا آن موقع سرخورده، شاکی و غمگین نخواهند شد؟

 پس اجازه دهید بنده حقیقت ماجرا را به البرزیان عزیز بگویم: «کاروانسرای ایرانی دارد با یک شماره مستقل در فهرست میراث فرهنگی جهانی ثبت می شود که یکی از مصادیق 56 گانه آن در سرزمین ایران، کاروانسرای ینگی امام در استان البرز است.» جالب توجه آنکه هیچ کدام از استان های مورد اشاره که میزبان مصادیق کاروانسرای ایرانی هستند درباره ثبت کاروانسراهای خود اینگونه در رسانه ها سخن نگفته اند و موج نمایشی و رسانه ای به وجود نیاورده اند. آقای مدیرکل! به قول جناب جامی، «سخن را زیوری جز راستی نیست...»

حسین عسکری

28 اردیبهشت 1401

(روز جهانی موزه و میراث فرهنگی)

 مصاحبه مدیرکل میراث فرهنگی البرز با خبرگزاری ایسنا درباره ثبت جهانی ینگی امام

کاروانسرای ینگی امام در شهر هشتگرد، شهرستان ساوجبلاغ، استان البرز

بخشی از اخبار منتشر شده درباره بازدید ارزیابان یونسکو ار کاروانسراها در سراسر ایران

مهر و آبان  1400

سنگ نوشته قاجاری طالقان

در جنوب غربی گردنه عسلک در نزدیکی روستای گراب از توابع شهرستان طالقان در استان البرز و در ارتفاع 3179 متری از سطح دریا، سنگ بزرگی به اندازه تقریبی اتاق 5/2 × 3 × 3متر وجود دارد که نیمی از آن در عمق خاک و نیمی دیگر نمایان است. در بدنه شمالی سنگ یاد شده، کتیبه ای به ابعاد 100سانتیمتر طول و 85 سانتیمتر عرض وجود دارد که مطالبی به زبان فارسی در چهار سطر به صورت برجسته در آن حک شده است. از این سنگ نوشته برمی آید که به هنگام حکومت ناصرالدین شاه قاجار فردی به نام امیر ایوب میردفتر دستور ایجاد نهری را صادر کرده که در سال 1285ق اجرا شده است. برخی بزرگسالان روستای گراب می گویند که این پروژه درصدد انتقال آب دو چشمه جوشیده از کوه یخچال به سمت کرج بود که با مخالفت و درگیری خونین اهالی طالقانی ناتمام مانده است. سنگ نوشته گردنه عسلک در 12 بهمن 1381 به شماره 7047 در فهرست آثار ملّی ایران به ثبت رسیده است.

-  بخشی از مقاله «نگاهی به کتیبه های تاریخی استان البرز»، نوشته حسین عسکری، هفته نامه تریبون شهر، شماره 7، چهارشنبه 28 فروردین 1398، صفحه 3.

- عکس از رشید فلاح دار

21 خرداد 1401

______________________________

هیچ وقت آقا نگفت کی بود...

وِلیان روستایی در بخش چِندار شهرستان ساوجبلاغ استان البرز است. این روستا در 35کیلومتری شهر کرج و در دامنه جنوبی رشته کوه های البرز واقع شده است. کوره راهی از ولیان به روستای گلیرد طالقان زادگاه آیت الله سیّد محمود علایی طالقانی (درگذشت 1358ش) وجود دارد که در سال های مبارزه علیه حکومت پهلوی، مورد استفاده او و همفکرانش بود. راه گلیرد به ولیان از اراضی روستای خودکاوند طالقان می گذشت و با عبور از درّه شصت مردان، به ولیان می رسید و به کمتر از یک روز طی می شد اما رهگذران برای رسیدن به جاده اصلی یا تهران می بایست در قهوه خانه علی بیک تا حرکت مینی بوس که روزی یک بار مسافران را جابجا می کرد، منتظر می ماندند. آیت الله طالقانی برخی دیدارهای خود را در این روستا انجام می داد. در یکی از اسناد ساواک به تاریخ اوّل شهریور 1352به این نوع دیدارهای مردمی در روستای ولیان اشاره شده است: «حدود بیست روز است در طالقان به سر می برد و طبق اطلاع، هر روز عده ای برای دیدن وی به طالقان (قریه ولیان) می روند و گفته می شود هر روز حداقل بیست نفر ناهار و شام مهمان دارد و بنا به اظهار خودش در آن محل آزادی بیشتری دارد.» مواقعی که آیت الله طالقانی در زادگاهش به سر می بُرد، چهره های مذهبی و سیاسی مخالف حکومت پهلوی به دیدارش می رفتند. دکتر علی شریعتی (درگذشت 1356ش) روشنفکر مذهبی و مبارز سیاسی از آن جمله بود که از طریق روستای ولیان به دیدار آیت الله طالقانی رفت و یک شب میهمان خانه او در روستای گلیرد بود. سیّد محمّد از اقوام آیت الله طالقانی می گوید: «نیمه های شب زمستانی بود برف بیداد می کرد. درِ خانه را دق الباب کردند. با خود گفتم: خدایا این وقت شب کیست؟ باز برای دستگیری آقا آمده اند؟ ترسان و لرزان در را باز کردم. پنج نفر بودند. با کت و شلوار و قد و قامت. پرسیدند: آقا هست؟ نیمه جان شدم. گفتم: نه. الحاح و اصرار کردند که به آقا بگویید: دکتر از خارج آمده. رسیدم خدمت آقا؛ از خواب بلند شد و گفت: دکتر در اینجا؟ این موقع شب؟ تا صبح نشستند، هی کاغذها و اعلامیه ها را خواندند و نوشتند، اذان صبح بود که آقا مرا صدا زد: آسید محمد، این آقایان را راهنمایی کن از کوه رد شوند. با چه مشقّتی رفتیم. از ترس ساواک ماشین را آن طرف کوه گذاشته بودند. تا برگشتیم، آفتاب زده بود. آقا پرسید: رفتند؟ کسی شما را ندید. گفتم به سلامت رفتند. هیچ وقت آقا نگفت کی بود. دکتر شریعتی بود!»

- منبع: حسین عسکری، بیداری دشت کهن، تهران: انتشارات سوره مهر، 1397، ص 243.

البرزپژوهی برای ماه نشینان شبکه البرز

روز یک شنبه 29 خرداد 1401 برای ضبط 12 قسمت 5 دقیقه ای درباره «فرهنگ، تاریخ و مشاهیر استان البرز» رفتم «بوستان ایران کوچک» در شهر کرج. سعی کردم نکات کمتر شنیده شده مستندی را در این باره به البرزیان عزیز بیان کنم. قرار است این سخنان البرزپژوهانه، در برنامه تلویزیونی «ماه نشین» به تهیه کنندگی آقای اسماعیل خاکباز از شبکه البرز پخش شود.

حسین عسکری

بازنشر این برنامه

___________________________________

بخش اول 

2 تیر 1401

بخش دوم 

5 تیر 1401

بخش سوم 

 7 تیر 1401 

بخش چهارم 

 9 تیر 1401

بخش پنجم 

 12 تیر 1401

بخش ششم 

 14 تیر 1401

بخش هفتم 

 16 تیر 1401

بخش هشتم

19 تیر 1401

بخش نهم

  21 تیر 1401

بخش دهم 

 23 تیر 1401  

بخش یازدهم 

26 تیر 1401 

بخش دوازدهم

28 تیر 1401