متجاوزان خاک تپه ‌ازبکی را به توبره کشیدند

یاسمن مرادی

اولین دژ مادی  9 هزار سال پیش، نه در فلات تبت بلکه در فلات ایران زمین به ‌نام تپه ازبکی قد برافراشته است، میراث ماندگاری که خشتی از آن را رئیس‌ جمهور وقت ایران در همایش جهانی گفت و گوی تمدن‌ها، به عنوان سند قدمت فرهنگ و مدنیت ایران به کوفی‌عنان (دبیرکل سابق سازمان ملل متحد) هدیه کرد. تپه ازبکی، میراث مانایی است که در سال 1352 ثبت ملی شده است اما ثبت ملی نتواسته این اثر ارزشمند تاریخی را از دست‌درازی متجاوزین در امان بدارد. مسئله‌ای که این روزها درباره تپه ازبکی بر سر زبان‌ها افتاده تصرف 19 ساله این تپه توسط یک فرد و سکوت مسئولان استانی و کشوری در این‌باره است. نکته جالب توجه اینجاست که فرد متجاوز در بالای این تپه اقدام به ساخت ویلا و استخر کرده است، تپه‌ای که حتی در سطح 10 سانتی متری آن نیز اثر‌های تاریخی ارزشمندی کشف شده و اینکه در هنگام ساخت ویلا و استخر چه آثار ارزشمندی کشف شده خود جای سوال دارد.  ادامه مطلب...

آثار دوره مادی محوطه ازبکی رو به نابودی است

سرپرست هیات حفاظت و ساماندهی بقایای معماری دژ مادی ازبکی شهرستان نظرآباد گفت: آثار به جای مانده از دوره ماد که در سال های اخیر با خطر نابودی مواجه شده است در راستای حفظ تپه ازبکی از نابودی در دستور کار قرار گرفت. به گزارش خبرگزاری ایرنا، ابراهیم حیدری افزود: براساس برنامه اداره میراث فرهنگی استان البرز، در سال جاری با دریافت مجوز از پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، برنامه ای برای نجات و رفع خطر بخشی از مانده های معماری دژ مادی که بر بالای تپه ازبکی قرار دارد در دستور کار قرار گرفت.

وی با اشاره به اینکه دسترسی به دژ و رساندن آب و مصالح مورد نیاز برای انجام عملیات ساماندهی و حفاظت با دشواری جدی همراه است تصریح کرد: به رغم این شرایط، تاکنون آماده سازی محوطه برای سامان بخشی با پشتیبانی میراث فرهنگی استان، همراهی مالک باغ و تلاش گروه مرمت، پیشرفت خوبی داشته است. وی خاطرنشان کرد: امیدوارم بشود با فراهم شدن روش اصولی و فنی، حمل مصالح به بالای تپه (بدون آسیب رساندن به بستر تاریخی و با حفظ ضوابط مربوطه) بخش هایی از فضای 1400 مترمربعی دژ را با همان شیوه گروه کاوش، با رعایت اصالت محوطه و ضوابط حفاظت مربوطه در حدود شرح خدمات و اعتبار تخصیصی ساماندهی کرد.   ادامه مطلب...

تعرض به محوطه ‌های فرهنگی ممنوع بوده و جرم است

جلسه شورای سیاستگذاری حفظ حقوق بیت ‌المال در استان البرز روز پنج شنبه (29 امرداد 1394) به صورت ویژه به موضوع مالکیت تپه ازبکی اختصاص دارد و حال باید منتظر ماند و دید که آیا مسئولان البرزی یک بار برای همیشه تکلیف مالکیت این اثر ارزشمند را مشخص خواهند کرد؟ به گزارش وب سایت تابناک البرز، محوطه باستانی ازبکی یکی از محوطه ‌های باستانی ارزشمند تاریخی فلات ایران واقع در شهرستان نظرآباد از شهرستان ‌های استان البرز است. ازبکی محوطه باستانی گسترده‌ ای است که از یک تپه بلند مرکزی (تپه الف) به ارتفاع 26 متر از سطح زمین ‌های اطراف و تعدادی تپه کوتاه تشکیل شده است که ارتفاع بلندترین آن ‌ها از چند متر تجاوز نمی‌ کند. برای این محوطه باستانی می ‌توان وسعتی برابر صد هکتار به ابعاد یک کیلومتر در یک کیلومتر درنظر گرفت. براساس کاوش ‌های صورت گرفته، محوطه باستانی ازبکی در برگیرنده شش هزار سال بقایای فرهنگی پیش از تاریخ و اوایل دوران تاریخی ایران از نیمه اول هزاره هفتم تا نیمه نخست هزاره اول پیش از میلاد مسیح یعنی دوران مادها است.

حال این محوطه بسیار ارزشمند، دارای مالکی خصوصی است که خود سوال بزرگی را ایجاد می کند که چرا باید چنین اثر فاخر و ارزشمند ملّی و جهانی، نباید متولی مشخص و دارای تخصص در زمینه حفظ و نگهداری آثار باستانی باشد. موضوع تعیین تکلیف مالکیت این محوطه، سال ها است مناقشات بسیار زیادی را ایجاد کرده که متاسفانه به دلیل نبود نگاه ویژه مدیران استانی و ملّی، به نتیجه نرسیده است. حال از این محوطه تاریخی ارزشمند اخبار نگران کننده ای می رسد. از جمله کاشت نهال و درخت در بخش هایی از این محوطه البته هنوز از سوی مسئولان مربوطه تایید نشده است. در همین ارتباط خبرنگار تابناک شنیده است که جلسه آتی شورای سیاست گذاری حفظ حقوق بیت المال در اراضی ملی و منابع طبیعی استان البرز که قرار است روز پنج شنبه این هفته برگزار شود، به طور کامل به موضوع تصرفات در محوطه تاریخی تپه ازبکی اختصاص دارد.

در همین ارتباط حاجی رضا شاکرمی دادستان عمومی و انقلاب استان البرز نیز گفته است: روز پنج شنبه این هفته جلسه ‌ای با حضور مدیرکل میراث فرهنگی و مالکان محوطه تپه ازبکی و کارشناسان حقوقی داریم و تلاش می ‌کنیم در این جلسه سرنوشت این اثر تاریخی را مشخص و نهایی کنیم. دادستان کرج با اشاره به برخی از اخبار و گزارشات مبنی بر کاشت درخت در محوطه فوق نیز گفت: به هر حال مالکان محوطه دارای حقوقی هستند و از سوی دیگر هرگونه تصرفات در حوزه میراث فرهنگی و تعرض به محوطه‌های فرهنگی ممنوع بوده و جرم است. این مقام ارشد قضایی تصریح کرد:باید بررسی شود که درخت کاری های انجام شده در کدام بخش از این محوطه بوده و منتظر گزارش میراث فرهنگی به عنوان مرجع صلاحیت دار در این حوزه هستیم.

از دانشوری تا اندیشوری

عصر چهارشنبه 7 مرداد ماه 1394 شب پرویز ورجاوند با همکاری بنیاد فرهنگی ملّت، دایره العمارف بزرگ اسلامی، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، گنجینه پژوهشی ایرج افشار، مجله فره وشی و انجمن علمی باستان شناسی ایران در کانون زبان فارسی برگزار شد. دکتر پرویز ورجاوند در 1313 در تهران به دنیا آمد. بعد از دوره دبستان و دبیرستان و دریافت ششم ریاضی ،ورجاوند اقدام به گذراندن دوره ی عالی نقشه برداری در سازمان نقشه برداری نمود. سپس ششم ادبی را گرفته و دوره لیسانس باستان شناسی و فوق لیسانس علوم اجتماعی رادر دانشگاه تهران طی کرده، با گرفتن بورس تحصیلی به کشور فرانسه عزیمت و دوره ی انستیتوی انسان شناسی را در دانشگاه پاریس و مدرسه عالی لوور گذرانید و توانست در سال 1342 در رشته باستان ‌شناسی با گرایش معماری ایران در دوره تاریخی از دانشگاه سوربُن فرانسه مدرک دکتری اخد نماید. رساله دکترای ایشان درباره معماری دوره هخامنشی و هم سنجی آن با یونان و مصر بود.

دکتر ورجاوند در سال 1343 استادیار دانشگاه تهران شد. سپس به درخواست دکتر خانلری رییس پژوهشکده فرهنگ ایران و بعد در بررسی های باستان شناسی و کاوش های محوطه هایی چون هفت تپه و تخت سلیمان شرکت کرد. از سال 51 کاوش های رصدخانه مراغه را شروع کرد که تا 1356 ادامه داشت. دکتر ورجاوند در سال 48 مجله باستان شناسی و هنر ایران را منتشر کرد و در 15 دی 1362 با درجه استادی از دانشگاه تهران بازنشسته شد. دکتر ورجاوند پس از انقلاب برای مدت کوتاهی مسئولیت وزارت فرهنگ و هنر را پذیرفت و در همین مدت کوتاه اقدامات خطیری را برای فرهنگ ایران به انجام رساند و توانست جلوی بسیاری از حفاری‎های غیرمجاز را بگیرد. از کتاب های او می توان به «سرزمین قزوین (سابقه تاریخی و آثار باستانی و بناهای تاریخی قزوین و منطقه ساوجبلاغ)»، کتاب میراث تمدّنی ایران، کتاب «کاوش رصدخانه و نگاهی به پیشینه دانش ستاره شناسی در ایران» و کتاب «ایران و قفقاز»، «سبک شناسی هنر و معماری در سرزمین های اسلامی» (ترجمه) و صدها مقاله اشاره کرد. او مداخل بسیاری برای دایره العمارف هایی همچون دایره العمارف تشیّع، اطلس ایران و دیگر کتاب های مرجع نوشته است. ادامه مطلب...

بخش های زیادی از محوطه باستانی ازبکی تسطیح شده است

تعیین عرصه و پیشنهاد حریم در بخش شمالی تپه ازبکی شهرستان نظرآباد استان البرز، معرف نخستین خشت دست ساز بشر، این اثر ملّی از دخل و تصرف به دور و دست نخورده باقی می ماند. به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، ابراهیم حیدری سرپرست هیأت گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم بخش شمالی تپه ازبکی البرز این مطلب را در نشست تخصصی باستان شناسی که در محل پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد مطرح کرد او با اشاره به وجود آثار ارزشمندی در این محوطه تاریخی افزود: مواد فرهنگی با ارزشی از هزاره ششم ق.م در این تپه ارزشمند وجود دارد. ادامه مطلب...

نمونه ‌ای از آثار کشف شده در منطقه خوروین شهرستان ساوجبلاغ که در موزه هنرهای شهر سینسیناتی در آمریکا نگهداری می‌ شود. این اثر، بخشی از میراث سه هزارساله فرهنگ و تمدن سرزمین ایران باستان است که از محوطه باستانی خوروین در استان البرز از دو تپه به نام های «گنج تپه» و «سیاه تپه» در کاوش های باستان شناسان و اهالی بومی به دست آمده است.

طلا همین خاک است !

احمد جلالى فراهانى به خاطره جالبی از پروفسور یوسف مجیدزاده سرپرست گروه کاوش در محوطه باستانی ازبکی واقع در شهرستان نظرآباد اشاره کرده که بسیار خواندنی است. این کاوش های باستان شناختی از سال 1377 تا 1382 انجام شده است:

«براى بازدید از پروژه هاى باستان شناسى زنجان دعوت شده بودیم و به وقت بازگشت، از تپه هاى باستانى ساوجبلاغ دیدن مى کردیم. خبر آوردند سرپرستى تیم باستان شناسى تپه ها را دکتر مجیدزاده برعهده دارد. براى دیدن او دست از پا ناشناخته عازم محل استراحتش شدیم. تصور همگى مان این بود که مردى با آن آثار مکتوب و تحقیقات مبسوط که در پاریس هم زندگى مى کند، لابد به کمتر از هتلى قناعت نخواهد کرد. اشتباه مى کردیم. تپه هاى باستانى چندین هکتار بودند و بخشى از آن در ملک شخصى یکى از اهالى بومى بود. باغى مفرح و زیبا. وارد باغ شدیم. پشت عمارت باغ، چیزى جز یک اطاقک گلى نبود و این جا محل اقامت پروفسور مجیدزاده بود. مردى تنومند و کشیده که خستگى را تعطیل کرده بود. وارد استراحتگاه او شدیم. اتاقک بیشتر به خوابگاه کارگران مى مانست تا پروفسورى با آن سبقه وسابقه. مجیدزاده کسى که آن خشت 9 هزار ساله را به رئیس جمهور خاتمى داده بود و ایشان هم آن را به مناسبت سال گفت وگوى تمدن ها به دبیرکل سازمان ملل اهدا کرده بود، محل استراحت او مملو بود از قفسه هاى فلزى که روى هر طبقه آن ظروف و اشیایى به قدمت تمدن آن حوالى و به قیمت میلیون ها دلار چیده شده بود. گویى نمایندگان دوره هاى مختلف تمدن بشرى کنار یکدیگر خفته باشند... ادامه مطلب...

استاد علی حاکمی و کاوش در خوروین و اسماعیل­آباد ساوجبلاغ

کاوش­های باستان­شناختی در محوطه های­ باستانی «خوروین» در سال 1328 خورشیدی و «موشه­لان اسماعیل­آباد» ساوجبلاغ در سال­های 38-1337 را باستان­شناسی به نام «استاد علی حاکمی» انجام داده است. به جهت پاسداشت تلاش های علمی و فرهنگی ایشان، زندگی نامه­اش را با هم مرور می کنیم:

استاد حاکمی در سال 1296 خورشیدی در شهر رشت به دنیا آمد. تحصیلات خود را در رشته باستان شناسی و معماری در مقطع کارشناسی دانشگاه تهران گذراند. فعالیت‌های وی در موزه ایران‌باستان و شورای عالی باستان شناسی و عضویت در نمایشگاه های آثار ایرانی در برخی از کشورهای خارجی از عمده فعالیت‌های اداری و عرضه تالیفات متعدد از عمده فعالیت‌های وی پس از پایان تحصیلات رسمی او است. استاد حاکمی تحصیلات ابتدایی را در رشت به پایان رساند. در سال 1313 در دانشکده ادبیات دانشسرای عالی در رشته باستان شناسی به تحصیل مشغول و نیز در سال 1317 موفق به دریافت لیسانس شد. با اجازه از وزارت فرهنگ در سال   1332در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته معماری نام نویسی کرد و پس از چندی با درجه لیسانس معماری تحصیلات خود را به پایان رساند.

ادامه مطلب

عتیقه ها به وزارت جلیله فواید تسلیم شود!

سندی مکتوب با کد بازیابی 6 در سازمان اسناد ملی ایران وجود دارد که ثابت می کند برخی حفاران یهودی در 102 سال پیش یعنی در سال 1289 خورشیدی با هدف یافتن آثار باستانی و تاریخی در منطقه ساوجبلاغ، مبادرت به حفاری غیرمجاز کرده اند. حکومت دارالخلافه تهران در تاریخ 8 سرطان 1328 (8 تیر 1289)  طی نامه ای به شماره 2439 این موضوع را به اطلاع دولت وقت ایران رسانده است. متن سند پیش گفته به این شرح است: «مقام منیع وزارت جلیله داخله مرقومه مطاعه به نمره 3117 / 1849 متضمن سواد رقعه وزارت فواید در خصوص کلیمی ها که در محال ساوجبلاغ به حفریات مشغولند و باید آنها را مانع و اگر عتیقه استخراج کرده اند از آنها گرفته و به وزارت جلیله فواید تسلیم شود. زیارت و فوراٌ اقدام و تأکید اکید در منع حفر کلیمی ها کرده و از کار ممنوع شدند.»

آغاز مطالعه سفال های فرهنگ چشمه علی در شهرستان نظرآباد

مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز از آغاز نخستین کاوش های باستان شناسی در محدوده تاریخی معروف به تپه گازرسنگ به سرپرستی آتوسا مومنی خبر داد و گفت: تپه تاریخی گازرسنگ از مناطق باستانی و بسیار ارزشمند کشور به شمار می آید. با توجه به بررسی های میدانی  کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی استان البرز و همچنین شواهد به دست آمده، این سایت باستانی متعلق به دوره مس سنگی (کالکولیتیک) است و سفال های آن به فرهنگ چشمه علی تعلق دارد. بر اساس تقسیمات جغرافیایی و تعیین محدوده های کشوری، این محوطه باستانی در حوزه جغرافیایی شهرستان نظرآباد از مهم ترین شهرستان های البرز قرار داشته که شاخص ترین آثار بر جای مانده در این محدوده، امامزاده ابوالحسن (ع) مسکین آباد و همچنین تپه معروف به گازرسنگ است که به دو محدوده شرقی و غربی تقسیم می شود. امامزاده ابوالحسن (ع) شامل یک ایوان شرقی و کاشی کاری های بی نظیر که نشان دهنده گوشه ای از هنر معماری اسلامی است، می شود.

ادامه مطلب