بخش های زیادی از محوطه باستانی ازبکی تسطیح شده است

تعیین عرصه و پیشنهاد حریم در بخش شمالی تپه ازبکی شهرستان نظرآباد استان البرز، معرف نخستین خشت دست ساز بشر، این اثر ملّی از دخل و تصرف به دور و دست نخورده باقی می ماند. به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، ابراهیم حیدری سرپرست هیأت گمانه زنی به منظور تعیین عرصه و پیشنهاد حریم بخش شمالی تپه ازبکی البرز این مطلب را در نشست تخصصی باستان شناسی که در محل پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار شد مطرح کرد او با اشاره به وجود آثار ارزشمندی در این محوطه تاریخی افزود: مواد فرهنگی با ارزشی از هزاره ششم ق.م در این تپه ارزشمند وجود دارد. ادامه مطلب...

نمونه ‌ای از آثار کشف شده در منطقه خوروین شهرستان ساوجبلاغ که در موزه هنرهای شهر سینسیناتی در آمریکا نگهداری می‌ شود. این اثر، بخشی از میراث سه هزارساله فرهنگ و تمدن سرزمین ایران باستان است که از محوطه باستانی خوروین در استان البرز از دو تپه به نام های «گنج تپه» و «سیاه تپه» در کاوش های باستان شناسان و اهالی بومی به دست آمده است.

طلا همین خاک است !

احمد جلالى فراهانى به خاطره جالبی از پروفسور یوسف مجیدزاده سرپرست گروه کاوش در محوطه باستانی ازبکی واقع در شهرستان نظرآباد اشاره کرده که بسیار خواندنی است. این کاوش های باستان شناختی از سال 1377 تا 1382 انجام شده است:

«براى بازدید از پروژه هاى باستان شناسى زنجان دعوت شده بودیم و به وقت بازگشت، از تپه هاى باستانى ساوجبلاغ دیدن مى کردیم. خبر آوردند سرپرستى تیم باستان شناسى تپه ها را دکتر مجیدزاده برعهده دارد. براى دیدن او دست از پا ناشناخته عازم محل استراحتش شدیم. تصور همگى مان این بود که مردى با آن آثار مکتوب و تحقیقات مبسوط که در پاریس هم زندگى مى کند، لابد به کمتر از هتلى قناعت نخواهد کرد. اشتباه مى کردیم. تپه هاى باستانى چندین هکتار بودند و بخشى از آن در ملک شخصى یکى از اهالى بومى بود. باغى مفرح و زیبا. وارد باغ شدیم. پشت عمارت باغ، چیزى جز یک اطاقک گلى نبود و این جا محل اقامت پروفسور مجیدزاده بود. مردى تنومند و کشیده که خستگى را تعطیل کرده بود. وارد استراحتگاه او شدیم. اتاقک بیشتر به خوابگاه کارگران مى مانست تا پروفسورى با آن سبقه وسابقه. مجیدزاده کسى که آن خشت 9 هزار ساله را به رئیس جمهور خاتمى داده بود و ایشان هم آن را به مناسبت سال گفت وگوى تمدن ها به دبیرکل سازمان ملل اهدا کرده بود، محل استراحت او مملو بود از قفسه هاى فلزى که روى هر طبقه آن ظروف و اشیایى به قدمت تمدن آن حوالى و به قیمت میلیون ها دلار چیده شده بود. گویى نمایندگان دوره هاى مختلف تمدن بشرى کنار یکدیگر خفته باشند... ادامه مطلب...

استاد علی حاکمی و کاوش در خوروین و اسماعیل­آباد ساوجبلاغ

کاوش­های باستان­شناختی در محوطه های­ باستانی «خوروین» در سال 1328 خورشیدی و «موشه­لان اسماعیل­آباد» ساوجبلاغ در سال­های 38-1337 را باستان­شناسی به نام «استاد علی حاکمی» انجام داده است. به جهت پاسداشت تلاش های علمی و فرهنگی ایشان، زندگی نامه­اش را با هم مرور می کنیم:

استاد حاکمی در سال 1296 خورشیدی در شهر رشت به دنیا آمد. تحصیلات خود را در رشته باستان شناسی و معماری در مقطع کارشناسی دانشگاه تهران گذراند. فعالیت‌های وی در موزه ایران‌باستان و شورای عالی باستان شناسی و عضویت در نمایشگاه های آثار ایرانی در برخی از کشورهای خارجی از عمده فعالیت‌های اداری و عرضه تالیفات متعدد از عمده فعالیت‌های وی پس از پایان تحصیلات رسمی او است. استاد حاکمی تحصیلات ابتدایی را در رشت به پایان رساند. در سال 1313 در دانشکده ادبیات دانشسرای عالی در رشته باستان شناسی به تحصیل مشغول و نیز در سال 1317 موفق به دریافت لیسانس شد. با اجازه از وزارت فرهنگ در سال   1332در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در رشته معماری نام نویسی کرد و پس از چندی با درجه لیسانس معماری تحصیلات خود را به پایان رساند.

ادامه مطلب

عتیقه ها به وزارت جلیله فواید تسلیم شود!

سندی مکتوب با کد بازیابی 6 در سازمان اسناد ملی ایران وجود دارد که ثابت می کند برخی حفاران یهودی در 102 سال پیش یعنی در سال 1289 خورشیدی با هدف یافتن آثار باستانی و تاریخی در منطقه ساوجبلاغ، مبادرت به حفاری غیرمجاز کرده اند. حکومت دارالخلافه تهران در تاریخ 8 سرطان 1328 (8 تیر 1289)  طی نامه ای به شماره 2439 این موضوع را به اطلاع دولت وقت ایران رسانده است. متن سند پیش گفته به این شرح است: «مقام منیع وزارت جلیله داخله مرقومه مطاعه به نمره 3117 / 1849 متضمن سواد رقعه وزارت فواید در خصوص کلیمی ها که در محال ساوجبلاغ به حفریات مشغولند و باید آنها را مانع و اگر عتیقه استخراج کرده اند از آنها گرفته و به وزارت جلیله فواید تسلیم شود. زیارت و فوراٌ اقدام و تأکید اکید در منع حفر کلیمی ها کرده و از کار ممنوع شدند.»

آغاز مطالعه سفال های فرهنگ چشمه علی در شهرستان نظرآباد

مدیر کل میراث فرهنگی استان البرز از آغاز نخستین کاوش های باستان شناسی در محدوده تاریخی معروف به تپه گازرسنگ به سرپرستی آتوسا مومنی خبر داد و گفت: تپه تاریخی گازرسنگ از مناطق باستانی و بسیار ارزشمند کشور به شمار می آید. با توجه به بررسی های میدانی  کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی استان البرز و همچنین شواهد به دست آمده، این سایت باستانی متعلق به دوره مس سنگی (کالکولیتیک) است و سفال های آن به فرهنگ چشمه علی تعلق دارد. بر اساس تقسیمات جغرافیایی و تعیین محدوده های کشوری، این محوطه باستانی در حوزه جغرافیایی شهرستان نظرآباد از مهم ترین شهرستان های البرز قرار داشته که شاخص ترین آثار بر جای مانده در این محدوده، امامزاده ابوالحسن (ع) مسکین آباد و همچنین تپه معروف به گازرسنگ است که به دو محدوده شرقی و غربی تقسیم می شود. امامزاده ابوالحسن (ع) شامل یک ایوان شرقی و کاشی کاری های بی نظیر که نشان دهنده گوشه ای از هنر معماری اسلامی است، می شود.

ادامه مطلب

اسرار «تپه ینگی امام» ساوجبلاغ آشکار می شود

تپه تاریخی ینگی امام ساوجبلاغ  بعد از گذشت سه سال از آخرین کاوش‌ها، با فرا رسیدن سال جدید بار دیگر زیر دست باستان شناسان می‌رود. باستان‌شناسان امیدوارند که در این فصل بتوانند، اسراری که قرن ‌ها در دل این تپه تاریخی دفن شده را فاش کنند. تپه ینگی امام به همراه کاروانسرا و امامزاده مجاور آن، مجموعه کم نظیری برای جلب توریست به وجود آورده است. تپه ینگی امام سرانجام بعد از سه سال با پیگیری های باستان شناسان ساوجبلاغ، مجوز  کاوش در سال جدید را گرفت. این کاوش‌ها قرار است روی لایه‌های زیرین قلعه بالای این تپه انجام شود.

«ولی‌الله دهقان سانیچ» سرپرست هیات کاوش تپه ینگی امام، با بیان اینکه به زودی این کاوش‌ها آغاز می‌شود، می‌گوید: «کاوش هایی که قرار است در سال جدید روی تپه ینگی امام انجام شود، نفوذ به لایه‌های زیرین این محوطه تاریخی است. برای اینکه هنوز مشخص نیست که این تپه چه قدمتی دارد و تا چه دورانی از آن استفاده می‌شده است.» اسناد و مدارک نشان می‌دهد که کاروانسرا، تپه تاریخی و بنای امامزاده ینگی امام از جمله آخرین بازمانده‌های روستای تاریخی ینگی امام محسوب می‌شود. گفته می‌شود این روستایی تاریخی به علت ورود یکی از نوادگان امام موسی کاظم و شهادت ایشان در این مکان، ینگی امام نامیده شده است و معلوم نیست پیش از آن این روستا چه نامی داشته و مردمان آن در چه شرایطی می زیستند. باستان شناسان امیدوارند که با انجام کاوش های جدید، پرده از اسرار زندگی مردم روستای ینگی امام برداشته شود.

دهقان سانیچ که سال‌هاست برای ساماندهی ساوجبلاغ و نجات آثار تاریخی آن تلاش کرده، معتقد است که این کاوش ها و حفاری‌های علمی، تنها راه رسیدن به چگونگی زندگی مردم در سال‌های بسیار دور در ساوجبلاغ است. کاروانسرای ینگی امام، که در کنار این محوطه تاریخی قرار دارد، یکی از بزرگ ترین اثر تاریخی به جامانده از عصر صفوی  به شمار می‌رود. این دو بنا در کنار هم سند زنده ای از دیرینگی تمدن در کنار دروازه ورودی شهر هشتگرد است. این مجموعه، نخستین مکان‌های بازدید گردشگران و توریست های خارجی در ساوجبلاغ محسوب می شوند.در ساوجبلاغ ، بناها و آثار تاریخی بسیاری وجود داشت که اکنون بسیاری از آنها مانند حمام تاریخی ینگی امام کاملاً نابود و زیر ساخت وسازهای جدید، مدفون شده اند. آثار باقیمانده نیز آخرین روزهای استواری خود را سپری می کنند و به دلیل وضعیت نامناسب، فضای بسیار ناهمگونی را برای ورودی شهر ساوجبلاغ به وجود آورده اند. دهقان سانیچ امیدوار است که با انجام این کاوش‌ها این مجموعه تاریخی بتواند همواره مورد نظارت کارشناسان میراث فرهنگی قرار گرفته و از نابودی تدریجی نجات پیدا کند. (به نقل از خبرگزاری میراث فرهنگی CHN).

دکتر یوسف مجیدزاده: محوطه باستانی ازبکی در حال نابودی است

رئیس میراث فرهنگی نظرآباد: خسارتی به این منطقه وارد نشده است !

توقف حفاری در تپه تاریخی ازبکی شهرستان نظرآباد این میراث باستانی را به مرز نابودی کشانده و تلاش برای نجات آن همچنان ادامه دارد. به گزارش خبرنگار فرهنگی ایصدا، تپه تاریخی ازبکی در اطراف تهران در زمین کشاورزی قرار گرفته و مالک آن اجازه کاوش این مکان را نمی دهد. دکتر یوسف مجیدزاده، کاوشگر تپه های ازبکی در این خصوص گفت: «این مکان شهر بزرگی مربوط به دوره مادها بوده، آثار تاریخی آن مربوط به هزاره هشتم قبل از میلاد تا دوره مادها است و در 5 تا 6 هکتار زمین آن، آثار تاریخی مربوط به هزاره هفتم وجود دارد. این کاوشگر افزود: این مکان روستای بسیار بزرگی بوده و در کنار آن گورستان عصر آهن وجود دارد، در عصر آهن مردم از سفال خاکستری رنگ استفاده می کردند که بسیاری از باستان شناسان آن را به آریایی ها نسبت می دهند، در بالای آن چند دوره قلعه وجود دارد که بالاترین قلعه آن از زیر خاک بیرون آورده شده است.»

دکتر مجیدزاده افزود: «مشکلاتی به وجود آمده که مالک آن به سازمان میراث فرهنگی اجازه حفاری نداده و کاوش آن به مدت سه سال متوقف شده است. وی تاکید کرد: تمام آثاری که در حفاری به دست آمده از بین رفته است به ویژه اینکه در این منطقه بارندگی، برف و سرما زیاد است و بازسازی آنها بسیار مشکل است.» با این حال حدادیان، رییس اداره میراث فرهنگی شهرستان نظرآباد در این باره گفت: «خسارتی به این منطقه وارد نشده و دیواری که در اطراف آن کشیده شده از آثار مجموعه حفاظت می کند اما ما نمی توانیم شرایط اقلیمی منطقه را تغییر دهیم.» محمدرضا پوینده، رییس میراث فرهنگی استان البرز گفت: «تیم حقوقی در این خصوص تشکیل شده که موضوعات حقوقی و گردش ثبتی اسناد را از سالهای قبل تا بعد از انقلاب پیگیری می کند تا به یک جمع بندی برسیم و بتوانیم در خصوص اعتبارات، جایگزینی، حفاظت، مرمت، و پایگاه پژوهشی آن تصمیم گیری کنیم.» رییس سازمان میراث فرهنگی استان البرز در پایان گفت: «در بحث حقوقی قوه قضاییه باید مالکیت خصوصی آن را به رسمیت بشناسد و در این خصوص نیاز است با مالک آن به تفاهم برسیم چون هزینه خرید آن رقم قابل توجهی می باشدکه طی چند سال هم قابل پرداخت نخواهد بود.»

توضیحات مدیر اداره میراث فرهنگی شهرستان نظرآباد درباره خبر فوق

یادآوری می شود که خبر فوق عینا" از «وب سایت رادیو ایران» نقل شده است. آقای محمدرضا حدادیان مدیر اداره میراث فرهنگی شهرستان نظرآباد در 24 دی 1390 طی تماس با نویسنده «وبلاگ ساوجبلاغ پژوهی» درباره خبر بالا توضیحاتی را به شرح زیر ارایه کردند:

* * * * *

نظر به درج مطلبی از اینجانب در مورد اینکه خسارتی به ازبکی وارد نشده، باید یادآور شوم: اولا" منظور بنده از حصار موجود در پیرامون  محوطه تاریخی ازبکی (با توجه به تدریس مرمت ابنیه تاریخی در دانشگاه توسط اینجانب) از منظر حفاظتی بوده که این امر در شرایط فعلی از حفاری های غیرمجاز احتمالی توسط  افراد سودجو جلوگیری می کند. ثانیا: آسیب به محوطه های تاریخی و ابنیه ریشه در دو عامل اصلی 1) انسانی؛ 2) طبیعی (اقلیمی) دارد. با عنایت به وضع موجود در محوطه ازبکی شرایط اقلیمی (باران، برف، دما و رطوبت) بخشی از آسیب را شامل می شود. ثالثا": از طریق واحد حقوقی اداره کل میراث فرهنگی استان البرز در حال پیگیری محوطه ازبکی هستیم. با تشکر حدادیان.

محوطه ازبکی؛ میراث دار نخستین دوره روستانشینی در ایران و خاورمیانه

نشست تخصصی بررسی یافته های باستان شناسی محوطه ازبکی شهرستان نظرآباد با حضور دکتر یوسف مجیدزاده در روز پنج شنبه 24 آذر 1390 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج برگزار شد. پوینده مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان البرز در این نشست گفت: «ثبت جهانی ازبکی در توسعه گردشگری ایران و جذب توریست در منطقه اهمیت فراوان دارد.» وی بیان داشت: «متاسفانه در استان تازه تاسیس البرز و استان های همجوار مانند تهران، قم و گیلان آثار باستانی ثبت جهانی شده وجود ندارد و ثبت جهانی محوطه ازبکی می تواند بحث گردشگری این استان و استان های همجوار را حائز اهمیت کند.» وی یادآور شد: «ثبت جهانی محوطه تاریخی ازبکی از سوی استانداری در برنامه راهبردی ریاست جمهوری در قالب ماده 215 مطرح شده است و سعی داریم در برنامه توسعه پنجم این امر تحقق یابد.»

ادامه مطلب...

بررسی باستان شناسی دین در آیین های دیرینه

کتاب «باستان‌شناسی دین با فانوس نظر در جستجوی آیین‌های گمشده» نوشته استاد دکتر حکمت‌الله ملاصالحی - از مفاخر فرهنگی شهرستان های ساوجبلاغ، طالقان و نظرآباد -  منتشر شد. این کتاب به نقد و تحلیل ظرفیت دانش باستان‌شناسی در آیین‌های متروک و دیرینه می‌پردازد. به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، موضوع سلسله‌گفتارها و مباحث کتاب «باستان‌شناسی دین با فانوس نظر در جستجوی آیین‌های گمشده» نقد و تحلیل نظری و ارزیابی توان‌مایه و ظرفیت دانش باستان‌شناسی در ورود به حفره‌زارها و تاریکستان آیین‌های متروک و ادیان مفقود و نظام‌های اعتقادی مرده و مدفون گذشته است. مجموعه حاضر که پنج فصل به همراه دو مقاله مرتبط را شامل می‌شود، صورت‌بندی غربال‌شده و پیراسته از حواشی و مباحث متنوع و فراوان مطرح شده در کلاس درس درباره موضوع باستان‌شناسی دین است که دکتر حکمت‌الله ملاصالحی تدریس آن را به عهده داشته است. واحد درسی «باستان‌شناسی آیین و ادیان» از جمله دروسی است که پیش‌بینی شده و در تصویب نهایی مورد موافقت به وزارت علوم و تحقیقات و فناوری قرار گرفته است.

پس از دیباچه و پیشگفتار در فصل نخست به تحلیلی معرفت‌شناختی بر باستان‌شناسی دین می‌پردازد. فصل دوم، وجه آموزه‌ای - کلامی دین و فصل سوم به لایه رفتاری باستان‌شناسی دین اشاره می‌کند. فصل چهارم به لایه کالبد مادی دین و فصل پنجم سهم منابع مکمل در باستان‌شناسی دین را تشریح می‌کند. فصل ششم مناسبت‌های بنیادین میان باستان‌شناسی (آرکئولوژی) آورده شده و فصل هفتم نیز جنبه‌های زیباشناختی و آیینی هنر سفالگری ارایه شده است. ملاصالحی می‌نویسد: «ظهور و حضور دین بر صحنه تاریخ آدمی به غایت تناقض‌آمیز بوده است. تناقض‌آمیز به این معنا که سنت‌های دینی هم پیام نوع‌دوستی، عشق، شفقت، همدلی و برادری را در جان و در میان پیروان خود دمیده و تبلیغ و ترویج و تأکید کرده‌اند، هم آن‌که آتش ستیز را علیه مخالفان و معاندان خود افروخته‌اند. واقعیت این است که آموزه‌های دینی و نظام‌های اعتقادی استوار بر شانه دین و منظر و معرفت دینی در فرایند تاریخ سخت و سنگین علیه یکدیگر نبرد کرده و جنگیده‌اند.» وی می‌افزاید: «رویکردهای نوبنیاد باستان‌شناسی آیین‌ها و ادیان مفقود گذشته مولود همین کشف و جراحی باستان‌شناختی تاریخ بوده است. آن سنت‌های دینی و مشاهدات و مکاشفات عرفانی و تجربه‌های عمیق انفسی و مواریث مدنی و معنوی تاریخ بشری ما اینک زیر تیغ جراحی آفاقی‌ترین نظام‌های دانایی و اندیشه تاریخی و تاریخ‌مدارترین تمدن‌ها لایه به لایه کاویده و محک زده و درباره‌اش داوری می‌شود.»

کتاب «باستان‌شناسی دین با فانوس نظر در جستجوی آیین‌های گمشده» برای دانشجویان رشته‌ باستان‌شناسی در مقاطع دکتری به‌ عنوان منبع اصلی درس سمینار به ارزش 4 واحد، کارشناسی ارشد به عنوان منبع مبنایی کلیه دروس پیش از تاریخ، و کارشناسی به عنوان منبع کمک‌درسی درس باستان‌شناسی قرآن کریم به ارزش 2 واحد تدوین شده است. این کتاب در 260 صفحه به بهای 35000 ریال، به کوشش سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) منتشر شده و در اختیار دانشجویان و علاقه‌مندان باستان‌شناسی قرار گرفته است.