محوطه باستانی ازبکی: نماد فرهنگ و تاریخ استان البرز

روز 29 فرردین 1395 بهمناسبت «روز جهانی بناها و یادمان ‌های تاریخی»، به همت معاونت علمی - پژوهشی کانون بسیج اساتید دانشگاه پیام نور کرج و همکاری حلقه علمی میراث فرهنگی و گردشگری مرکز کرج و امور فرهنگی دانشگاه، «نخستین  نشست تخصصی  آثار تاریخی و باستانی استان البرز» در دانشگاه پیام نور مرکز کرج برگزار شد.

در این نشست، دکتر محمدرضا خزایی مسئول کانون بسیج اساتید دانشگاه پیام نور استان، دکتر مهراب رجبی رییس بنیاد ایران شناسی شعبه استان البرز، دکتر حسین عسکری پژوهشگر و عضو انجمن میراث فرهنگی استان البرز، حجت الاسلام والمسلمین مرادیان مسئول نهاد رهبری در دانشگاه پیام نور مرکز کرج، مهندس صحافی باستان شناس و  مهندس مینا کریمی باستان شناس و معاون علمی - پژوهشی کانون بسیج اساتید دانشگاه پیام نوز مرکز کرج حضور داشتند. ادامه مطلب...

گردهمایی تخصصی آثار باستانی و تاریخی استان البرز

به مناسبت «روز جهانی بناها و یادمان ‌های تاریخی» کانون بسیج اساتید دانشگاه پیام نور استان البرز با همکاری حلقه علمی میراث فرهنگی و گردشگری دانشگاه پیام نور مرکز کرج، «نخستین گردهمایی تخصصی آثار باستانی و تاریخی استان البرز» را در روز یک شنبه 29 فروردین 1395 ساعت 10 صبح در محل دانشگاه پیام نور مرکز کرج (به نشانی کرج، رجایی شهر،  بلوار موذن، بلوار دانشگاه، ضلع شمالی دانشگاه آزاد اسلامی، ساختمان امام علی علیه السلام، طبقه دوم) برگزار می کند. در این گردهمایی دکتر مهراب رجبی (رییس بنیاد ایران شناسی شعبه استان البرز)، دکتر حسین عسکری (پژوهشگر و عضو انجمن میراث فرهنگی استان البرز) و مهندس مینا کریمی (باستان شناس و مدرس دانشگاه) سخنرانی خواهند کرد. حضور علاقه مندان در این نشست، آزاد است.

گفتنی است شورای بین ‌المللی بناها و محوطه‌ ها، معروف به ایکوموس طی پیشنهادی که در سال 1982 به یونسکو ارایه کرد، 18 آوریل برابر با 29 فروردین به نام روز جهانی بناها و یادمان های تاریخی اعلام شد. این روز خاص، فرصت بالا بردن آگاهی های عمومی درباره تنوع میراث فرهنگی جهانی و کوشش‌ های مورد نیاز جهت حمایت و حفاظت از آنها را فراهم می‌آورد، و همچنین درصدد جلب توجه مسئولان و مردم نسبت به آسیب پذیری آنها است.

گشتی در بزرگترین باغ پرندگان خاورمیانه 

شهرستان ساوجبلاغ با وسعتی حدود یک هزار و 22 کیلومتر مربع از جاذبه های گردشگری ویژه ای برخوردار است و از آن به عنوان سرزمین چشمه های آب سرد یاد می شود . این شهرستان از شمال به ارتفاعات البرز و شهرستان طالقان از غرب به استان قزوین و شهرستان نظرآباد و از شرق و جنوب به شهرستان کرج محدود می شود. ساوجبلاغ دارای 3 بخش چهار باغ، چندار و بخش مرکزی داری پنج شهر شامل شهرهای جدید و قدیم هشتگرد، کوهسار، چهار باغ و گلسار است. بخش کوهپایه ای این منطقه بین کوهستان و دشتی زیبا حایل شده که چشم هر گردشگری را به خود جذب می کند. دشت های این منطقه نیز دارای باغ های زیبایی است که فضایی آرام و دل انگیز را برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم می کند. علاوه بر طبیعت زیبا و شگفت انگیز، وجود تپه های متعدد در بخش های مختلف این شهرستان نشان دهنده این است که ساوجبلاغ  دارای پراکندگی های استقراری در تپه های مختلف از هزاره پنجم پیش از میلاد تا دوران اسلامی است. حفاری های باستان شناسی صورت گرفته در تپه ها و محوطه های باستانی همچون «موشلان تپه»، «تپه گرجیان ایغربلاغ» و «خوروین» نشانگر سابقه استقرار و سکونت انسان از هزاره های پنجم و چهارم پیش از میلاد تا هزاره های اول پیش از میلاد در این شهرستان است. ادامه مطلب...

سفالینه‌ های نه هزار ساله تو را می‌ خوانند

سرزمین کهن البرز که تاریخ، آیین ها، سنت ها، آداب و رسوم دیرپایش همواره گویای جاودانگی و قدرت ریشه دار فرهنگی آن بوده است در خود هزاران رمز و راز دارد شهرستان نظرآباد یکی از شهرستان های استان البرز است که به سرزمین کهن خشت معروف است این شهرستان در نزدیکی شهرستان ساوجبلاغ واقع شده و از شمال به بخش مرکزی ساوجبلاغ و سلسله جبال البرز، از طرف جنوب به بخش اشتهارد در شهرستان کرج، از طرف غرب به شهرستان آبیک (استان قزوین) و از طرف شرق به دهستان های رامجین و سعیدآباد شهرستان ساوجبلاغ محدود می شود.

منابع و اسناد تاریخی و مطالعات باستان شناسی از محوطه ها و تپه های تاریخی در شهرستان نظرآباد همگی بیانگر وجود فرهنگ غنی این سرزمین از دوران پیش از تاریخ است. وجود بقاع متبرک امام زاده ابراهیم، امام زاده ابوالحسن، تینال تپه، محوطه باستانی ازبکی، روستاهای زیبا از جمله روستای عشایری گُلدره، روستای شیخ حسن که مهد آثار تاریخی است، منطقه نمونه گردشگری فرودگاه آزادی و غیره هر سال پای گردشگران زیادی را به این منطقه می کشاند. ادامه مطلب...

لوح گلین شش هزار ساله

سند همکاری تجاری ازبکی و شوش در هزاره چهارم پیش از میلاد

اُزبکی یکی از روستاهای کوچک غرب استان البرز است اما شهرتی جهانی دارد. خشت گِلین نه هزارساله آن در موزه سازمان ملل متّحد، روایتگر دیرپایی مدنیّت در ایران است و شهر مادی یک کیلومتر در یک کیلومتر آن که مشابه­­ اش تاکنون در هیچ یک از محوطه ­های باستانی منسوب به مادها دیده نشده است. در مجموع آثاری از هزاره هفتم پیش از میلاد مسیح تا دوره اسلامی (ایلخانیان) در این محوطه وجود دارد. به همین جهت، دکتر یوسف مجیدزاده چهره ماندگار باستان­ شناسی ایران از تعبیر «دانشگاه باستان­ شناسی» برای ازبکی استفاده می ­­کند؛ چون سیر باستانی نه هزار ساله ­­ای در ده تپّه آن قابل مشاهده است.

استاد مجیدزاده سرپرست گروه کاوش در محوطه باستانی ازبکی، در یکی از روزهای سرد پاییزی سال 1378 خورشیدی، یک لوح گِلی باستانی را در «مارال­ تپه» محوطه ازبکی کشف کرد که با مطالعه آن نتایج شگفت­ انگیزی به دست آمد. مارال­ تپه از اواسط هزاره چهارم پیش از میلاد این سند افتخارآمیز را در دل پر راز خویش حفظ کرده و آن را پس از گذشت این هزاره ­های طولانی به مردم فرهنگ ­دوست ایران هدیه کرده است. این لوح گلین بیشتر شبیه گل ­نبشته ­های دوران آغاز عیلامی است که ارقام و نشانه­ های آن تا کنون مشاهده نشده است.

به نظر می ­رسد لوح به دست آمده بخشی از یک لوح محاسباتی باشد. در آن، ارقام بیشتر به صورت سوراخ ­های کوچک گِرد در اثر ناخن و یا وسیله ­ای مانند آن ایجاد شده و قبل از باز کردن حساب مجدّد به کمک خطی افقی حساب پیشین را به اصطلاح بسته ­اند. ورز گِل چنان به خوبی انجام گرفته که جنس آن به طور کامل فشرده و سخت شده است و حتّی یک حباب هر چند کوچک هوا هم در سطح لوح به چشم نمی­ خورد. شکل لوح احتمالاً راست ­گوشه است. طول این قطعه در حالت کنونی 7/6 و عرض آن 7/5 سانتیمتر است اما به نظر می ­رسد که در اصل ابعادی به مراتب بیشتر از این داشته است. ضخامت لوح در حدود یک سانتیمتر است و نگاهی به پشت آن نشان می­دهد که یک بار بر آن چیزهایی نوشته شده اما پیش از خشک شدن لوح، سطح آن را صاف کرده یا به عبارت دیگر پاک کرده­ اند.

این لوح به همراه پیکره و سفال لب واریخته ­ای که از سکویی واقع در غرب برش حفاری مارال ­تپه به دست آمده، دست کم بر وجود نوعی ارتباط تجاری میان شوش باستان واقع در استان خوزستان و محوطه باستانی ازبکی در استان البرز دلالت می ­کند.با احتساب فاصله مکانی این مناطق می ­توان به شگفتی و اهمیت موضوع پی برد. در سال 1380ش مقاله­ای از «فرانسوا والا» زبان­ شناس فرانسوی در یکی از مجله ­های تخصصی زبان­ شناسی فرانسه در معرفی این لوح به چاپ رسیده است.

منابع: یوسف مجیدزاده، نخستین و دومین فصل حفریات باستان ­شناختی در محوطه ازبکی، ص 57؛ همان، گزارش سومین فصل کاوش ­های باستان­ شناختی محوطه ازبکی، ص 5؛ پژوهشنامه اداره­کل میراث فرهنگی استان تهران، دفتر سوم، ص 279؛ روزنامه آزاد، ش 215، ص 1.

نشر نخست این مقاله در: نوروزنامه: ویژه نامه نوروزی روزنامه اطلاعات، دوشنبه 24 اسفند 1394، ص 35.

دانلود نوروزنامه

توضیح ضروری: لوح گلین به دست آمده از محوطه باستانی ازبکی واقع در شهرستان نظرآباد از توابع استان البرز، متعلق به هزاره چهارم پیش از میلاد است. با این اوصاف عنوان «لوح گلین شش هزار ساله» صحیح  است.

دانشمند فرهیخته استاد دکتر حکمت الله ملاصالحی

حلقه زرین ارتباط میان جامعه عزیز باستان ‌شناسی و فلسفه

روز چهارشنبه 12 اسفند 1394 آیین نکوداشت مقام علمی - فرهنگی دکتر حکمت ‌الله ملاصالحی و اهدای چهارمین نشان دکتر عزت الله نگهبان به وی در بنیاد نخبگان و در جمع فرهیختگان حوزه باستان‌ شناسی و حکمت و فلسفه و ایران شناسی به همت انجمن علمی باستان‌ شناسی ایران برگزار شد. در آغاز این آیین، دکتر قدرت ‌الله علیزاده - معاون بنیاد ایران‌ شناسی و بنیاد  حکمت اسلامی صدرا -  پیام آیت ‌الله سید محمد خامنه ‌ای - رئیس بنیاد ایران شناسی و بنیاد حکمت اسلامی صدرا - را به مناسبت نکوداشت استاد ملاصالحی قرائت کرد. در این پیام آمده است:

بسم الله الرحمن الرحیم. تکریم مقام معلم این وارث شایسته انبیا در تعلیم و رهانیدن بشریت از جهل و تاریکی قلب همگان را سرشار از شادی و شعف می ‌نماید تا بلکه بتواند گوشه ‌ای از مقام و مرتبه معلم را بر ما هویدا سازد. بنیاد ایران‌ شناسی به نوبه خود این حرکت شایسته را که به همت فرزندان برومند انجمن علمی باستان‌ شناسی و بنیاد ملی نخبگان طراحی و معماری شده است را در خور تقدیر و سپاس می ‌داند.

مفتخر است حضور دانشمند فرهیخته استاد دکتر حکمت الله ملاصالحی را چون حلقه زرین ارتباط میان جامعه عزیز باستان ‌شناسی و فلسفه شناخته و این پیوند را در تعالی شناخت فرهنگ و تمدن ایرانی - اسلامی تحکیم نموده است. استاد گرانقدر جناب آقای دکتر حکمت ‌الله ملاصالحی از زمره دانشمندانی است که بی هیچ سودایی دانش و عشق خود را به ایران و اسلام از مجرای علم باستان ‌شناسی بر جان شیفتگان این عرصه به سخاوت تسری داده و همچنان در صیانت از مواریث مدنی و معنوی ایران اسلامی و در فزونی بخشیدن به ارتقای معرفت جامعه علمی پیرامون هویت ایرانی به پژوهش از دورترین زمان حضور انسان در تاریخ تاکنون همت گمارده است.

اینجانب ضمن آرزوی توفیق و درخشش بیش از پیش این دانشمند فرزانه و باستان‌شناس فیلسوف از خداوند منان سربلندی و سرفرازی ایشان را خواستارم.

سید محمد خامنه ‌ای رییس بنیاد ایران شناسی و بنیاد حکمت اسلامی صدرا - 12 اسفند 1394

استاد صورت و معنا

حسین عسکری: چهارمین نشان زنده یاد دکتر عزت الله نگهبان (تقدیر از باستان شناسان پیشکسوت) چهارشنبه 12 اسفند 1394 در بنیاد نخبگان به استاد دکتر حکمت الله ملاصالحی اعطا شد. در این آیین نکوداشت که با حضور باستان ‌شناسان، فیلسوفان و ایران ‌شناسان و به همت انجمن علمی باستان شناسی ایران برگزار شد، از مجله مارلیک (ش 7 و 8) ویژه نامه استاد ملاصالحی رونمایی شد. یادداشت زیر، عرض ارادت بنده به محضر حضرت استاد است که در صفحه 47 آن مجله به چاپ رسیده است. 

 * * *

ادامه مطلب...

آیت‌الله سید محمد خامنه‌ای: از زمره دانشمندانی است که بی هیچ سودایی، دانش و عشق خود را بر جان شیفتگان، به سخاوت تسری داده است. 

دکتر کامیار عبدی: بی‌ واهمه در سنگر صیانت از میراث و باستان شناسی می‌ جنگد.

دکتر یدالله اردوخانی: از شاگردان سیمین دانشور و عزت‌الله نگهبان بوده است.

دکتر سید مهدی موسوی کوهپر: هم معلم هستند و هم سجایای اخلاقی منحصر به فردی دارند.

دکتر حسن فاضل نشلی: روحیه آزادگی و انقلابی‌ گری برای صیانت از میراث و محیط زیست از دیگر خصایص نیکوی ایشان است.

شاهین آریامنش: استاد ملاصالحی به ظرافت، فلسفه، حکمت گوش را با باستان‌ شناسی، بصیرت چشم پیوند داده است

دکتر مهرداد ملک‌زاده: او راستی که حکیم است

دکتر ولی‌پور: معدود افرادی چون دکتر ملاصالحی شجاعانه در مقابل تخریب‌ های محیط زیستی و میراثی می‌ ایستند.

دکتر حامد وحدتی نسب: از آن دسته انسان‌های دوست‌ داشتنی است که نمی‌ توان در نگاه اول شیفته وی نگردید.

پیام آیت الله سید محمد خامنه ای به آیین نکوداشت استاد حکمت الله ملاصالحی 

گزارش خبرگزاری ایسنا از آیین نکوداشت استاد حکمت الله ملاصالحی

گزارش هنرنیوز از آیین نکوداشت استاد حکمت الله ملاصالحی - 1

گزارش هنرنیوز از آیین نکوداشت استاد حکمت الله ملاصالحی - 2

فیلسوفِ باستان‌ شناسان و باستان‌ شناسِ فیلسوفان

درباره «حکمت‌الله ملاصالحی» استاد برجسته باستان‌ شناسی دانشگاه تهران

چونان به نظر می‌رسد که ورای ظاهر نام‌ها، نام‌ها را در باطن بسیار رمز و رازهای نهفته دیگری هم هست، اشاراتی پنهان و گاه پیدا! نام استاد دانشور ما، دکتر حکمت‌الله ملاصالحی، استاد برجسته رشته باستان‌شناسی دانشگاه تهران، نیز چنین است؛ او براستی شایسته و زیبنده این نام است، او راستی که حکیم است؛ روزگاران گذشته را سنت اندیشمندان چنان بود که کسی چندان در چندین شاخه‌اندیشگی غور می‌کرد و درشان غرقه می‌شد که وی را حکمت فرامی‌گرفت و فرامی‌پوشاند؛ و آنانی که حتی فقط یکبار جلیس و همسخن حکمت‌الله ما بوده باشند درخواهند یافت که در او حکمت، در او دانایی و دانستگی، تجلی کرده است و تبلور یافته است.  ادامه مطلب...

بدون خودآگاهی تاریخی نمی توان از ایمان و معنویت دفاع کرد 

خبرگزاری شبستان: یک استاد دانشگاه با بیان اینکه خودآگاهی تاریخی جامعه را در برابر آسیب ها و چالش ها ایمن تر می کند، خاطرنشان کرد: بدون خودآگاهی تاریخی نمی توان از ایمان و معنویت دفاع کرد. دکتر حکمت الله ملاصالحی استاد دانشگاه تهران با اشاره به آسیب های عدم مطالعه تاریخ و شناخت از آن اظهار داشت: در بی تاریخی و فقدان اندیشه تاریخی همواره این خطر وجود دارد که ایمانت را هم به دیگری واگذار کنی. وی با اشاره به ضرورت و اهمیت مطالعه تاریخ و آشنایی نسل جوان با این حوزه تصریح کرد: به ویژه در دوره جدید شما حتی بدون خودآگاهی تاریخی نمی توانید از ایمان و معنویت خود دفاع کنید. این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه تاریخ آوردگاه اندیشه ها است، اذعان داشت: متاسفانه امروز یک دوران افولی را می گذرانیم که با به پا خاستن طوفان عظیم تحولات در سه دهه اخیر در قاره غربی و انقلاب علمی و صنعتی و زلزله های سنگینی که در آنجا اتفاق افتاد پس لرزه های آن در تمام کارهای مدنی و معنوی تاریخ بشر احساس شد. ادامه مطلب...